اينالامىزداعى جايتتارعا زەيىن قويمايتىن كەزدەرىمىز كوپ. ءتىرى جان تىرشىلىگىن جاساپ، اركىم ءوز شارۋاسىمەن ارلى-بەرلى اعىلىپ كەتە بارادى. الماتىداعى كوپقاباتتى ۇيلەردىڭ بىرىندە ارباعا تاڭىلعان بويجەتكەننىڭ ەسىكتەن سىرتقا شىعا الماي جانتالاسقانىن كورگەندە، مۇگەدەكتەر مۇددەسىنىڭ ەسكەرۋسىز قالعانىن سەزىندىم. وسى كورىنىستەن ەلىمىزدە كەمتار جاندار مەن مۇگەدەكتەرگە قاراستى جاعدايلار قانشالىقتى دەگەن ساۋال تۋىندايدى.

بۇگىنگى تاڭدا الەمدە حالىقتىڭ 15%-ى مۇگەدەكتەر توبىنان تۇرادى. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ دەرەكتەرىنە ساي، جەر بەتىندە 500 ميلليوننان استام مۇگەدەك ادامدار بار. ال قازاقستاندا مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار جالپى حالىقتىڭ 4-5%-ىن قۇرايدى. ولاردىڭ 300 مىڭعا جۋىعى ەڭبەككە قابىلەتتى. بىراق، بارلىعى دەرلىك جۇمىسپەن قامتىلماعان.

مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ جونىندەگى 2012-2018 جىلدارعا ارنالعان ءىس-شارالار جوسپارى بويىنشا 27,8 مىڭ ينفراقۇرىلىم نىساندارىن پاسپورتتاۋ جۇرگىزىلدى. دەگەنمەن، مۇگەدەك جاندارعا كورسەتىلەتىن الەۋمەتتىك كومەكتەن بولەك، ەلىمىزدىڭ كەيبىر ايماقتارىندا پاندۋستار جالپى تالاپقا ساي ورىندالماعان. ماسەلەن، بيىل جامبىل وبلىسىندا 209 عيماراتتىڭ ارنايى مۇگەدەكتەر قاجەتتىلىگىنە ساي ەمەستىگى انىقتالدى. وبلىستاعى 44 مىڭنان استام جارىمجان جانداردى وڭالتۋ ماقساتىندا بيۋدجەتتەن 662 ميلليون تەڭگە بولىنگەن. الايدا، ولاردىڭ جاعدايى باقىلاۋدا بولسا دا، شەشىمىن تاپپاعان ماسەلە شاش ەتەكتەن. رەسمي مالىمەتتەر بويىنشا، وڭىردە جالپى سانى 44239 مۇگەدەك بار بولسا، 18 جاسقا دەيىنگى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردىڭ سانى – 5485. تارازداعى عيماراتتاردىڭ 80 %-ى پاندۋس تالاپقا ساي ورناتىلماعانى بەلگىلى بولىپ وتىر. شاھاردا ارنايى جابدىقتالىپ، كەدەرگىسىز ءجۇرىپ تۇرۋعا بەيىمدەلگەن عيماراتتار 20% عانا.

بۇگىندە كەز كەلگەن مەكەمەنىڭ مۇگەدەكتەر ءۇشىن قولجەتىمدى بولۋى ۇلكەن ماڭىزعا يە. نەگىزگى تالاپتار بويىنشا عيماراتتارعا تاكتيلدى پليتكا توسەلۋ قاجەت. سەبەبى، كافەل ۇستىندە ساۋ ادامنىڭ ءوزى تايعاناپ جۇرە المايدى. ال ارباداعى ستاندارت قولۇستاعىشتىڭ اراسى ءبىر مەتر قاشىقتىقتا جاسالىنۋى قاجەت. ونىڭ ءبىرىنشىسى 90 مەتر، ال ەكىنشىسى 70 سم بيىكتىكتە بولۋى ءتيىس. بىراق، پاندۋستاردىڭ باسىم بولىگى ستاندارتقا ساي ەمەس. پاندۋستاردىڭ بەتىن سىرعاناق كافەلدەرمەن جابادى. ەلدەگى كەيبىر عيماراتتار زاعيپتارعا بەيىمدەلگەن بولسا، قۇلاقتارى ەستىمەيتىن جاندارعا ارنالعان ارنايى قوڭىراۋلار جوق. دەمەك، ينفراقۇرىلىمدىق نەگىزدە تولىققاندى قامتاماسىز ەتۋ قاراستىرىلماعان. ەرەجەگە ساي كەلمەيتىن، تالاپتاردى ورىنداماعان جاۋاپسىز مەكەمەلەرگە 50-دەن 400 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىن ايىپپۇل سالىنۋى قاجەت.

2006 جىلى قازاقستان بۇۇ-نىڭ مۇگەدەكتەردى قورعاۋ تۋرالى كونۆەنتسياسىنا قول قويدى. ياعني ەلدەگى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامداردى قوعامنىڭ تولىق مۇشەسى رەتىندە كىرىكتىرىپ، مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتۋ باستى ماقسات سانالۋى قاجەت. كەمتار بالاعا بار عۇمىرىن سارپ ەتكەن اتا-انانى الەۋمەتتىك قىزمەتكەر قاتارىنا قوسىپ، ءتيىستى كومەك قولىن سوزۋ مىندەت.

ءتۇيىن

بۇرالاڭ-بۇلتارىسى كوپ ءومىر جولىندا مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردىڭ ازابىن جەكە باس ماسەلەسى رەتىندە كورەتىن سياقتىمىز. ەل اراسىندا قوعامدىق پىكىر مەن مەملەكەتتىك كومەكتىڭ ءجوندى جۇزەگە اسپايتىنى قىنجىلتادى. ەشبىر ادام جارىمجان ءومىردى تىلەپ المايدى. بىرەۋلەر تۋعانىنان مۇگەدەك اتانىپ جاتسا، ەندى بىرەۋلەرى اياقاستىنان كەمتارلىققا تاپ بولادى. مۇگەدەك جان – قوعامنىڭ تولىققاندى مۇشەسى. كۇن تارتىبىندە تۇرعان ماسەلە شەشىمىن تاۋىپ، مۇگەدەكتەر مۇددەسى ءوز ماڭىزىن جويماسىنا سەنەمىز.

"The Qazaq Times"