ŞAM تەاترىنىڭ كينوەكسپەريمەنتى: «№37» قويىلىمى فيلمگە اينالدى

قازاقستانداعى تاۋەلسىز تەاترلار تاريحىندا جاڭا كەزەڭ باستالعالى تۇر. 2022 جىلى «ŞAM» جەكە تەاترى قويعان «№37» سپەكتاكلى تولىقمەتراجدى فيلمگە اينالىپ، بيىل 20 قاراشادان باستاپ ەل كينوتەاترلارىندا كورسەتىلمەك. تەاتر ساحناسىندا تۋعان وتباسىلىق دراما ەندى كينوزالعا جول تارتپاق.

سيۋجەتى دە، اكتەرلىك قۇرامى دا جاڭا مەديا تابيعاتىنا ساي قايتا تۇزىلگەن. بۇل – قازاقستاندا قويىلىمدى تولىققاندى كوركەم فيلم رەتىندە ەكرانيزاتسيالاۋ تاجىريبەسىنىڭ كەزەكتى جارقىن مىسالى. ولاي دەيتىنىمىز – بۇعان دەيىن قالامگەر اقبەرەن ەلگەزەكتىڭ «بولماعان بالالىق شاق» حيكاياتى دا 2023 جىلى ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىندا تۇساۋىن كەسىپ، بيىل كينوتەاتر تورىندە كورەرمەن كوزايىمىنا اينالعان.

«№37»: ساحنادان باستالعان دراما

«№37» – ازەربايجان دراماتۋرگى يسمايل يماننىڭ «استارا باقتارى» پەساسى نەگىزىندە قويىلعان، تۇتاسىمەن ءبىر وتباسىنىڭ تراگەدياسىنا قۇرىلعان دراما.

سپەكتاكلدە بالقاش ماڭىنداعى شاحتادا جارىلىستان كەيىن «قازا تاپتى» دەلىنگەن راسۋل ون بەس جىل وتكەن سوڭ ۇيىنە ورالادى. جارىلىس كەزىندە سۇيەگى تابىلماعان راسۋل سول كەزدە «37-ءشى ءنومىرلى» بەلگىمەن جەرلەنگەن، ال شىن مانىندە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنان قورقىپ، ۇيىنەن بەزىپ كەتكەنى كەيىن بەلگىلى بولادى. ونىڭ بۇل تاڭداۋى وتباسىن باتپان قايعىعا وراعان-دى.

جەسىر قالعان زەينەپ امەڭگەرلىك جولىمەن قايىن اعاسى انۋارعا قوسىلعان. اناسى كۇيزەلىستەن ارباعا تاڭىلعان. اكەسى مەن باۋىرى «مارقۇمنىڭ» قايتا كەلۋىن قۋانىشتان گورى توسىن قىسپاققا بالايدى. بالا كەزىندە اكەدەن ەرتە قالعان ۇلى ەر جەتىپ، تانىماي قالادى.

قويىلىمنان كورىنىس. دەرەككوز: ŞAM تەاترى

ءبىر شاڭىراق استىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمەن، پەرسوناجداردىڭ ارقايسىسى ءوز سىناعىمەن جەكە اۋرە. شىنايى ديالوگتان گورى، ءوز-وزىمەن سويلەسۋ باسىم: ءبىر-ءبىرىن تىڭداعىسى كەلمەيتىن، بىراق اقيقاتقا ۇمتىلاتىن تۋىستاردىڭ ىشكى مونولوگتارى سپەكتاكلدىڭ نەگىزگى دراماتۋرگيالىق وزەگىن قۇرايدى.

وتباسى، كىنا مەن كەشىرىم، ايەلدىڭ تاڭداۋسىز قالعان تاعدىرى، بيلىك پەن ازاماتتىڭ اراسىنداعى سەنىم داعدارىسى – وسىنىڭ ءبارى كەيىپكەر ءسوزى كەيپىندە تۋرا ايتىلماي، استار ارقىلى سەزىلەدى. قويىلىمنىڭ قازاقستانداعى قاندى قاڭتار وقيعاسىنان بىرنەشە ايدان كەيىن قويىلۋى دا كورەرمەندى اپات، جويقىن جارىلىس، بيلىك پەن قاراپايىم ادامنىڭ قارىم-قاتىناسىنا قاتىستى زامانالىق اسسوتسياتسيالارعا جەتەلەگەنى بەلگىلى.

تاۋەلسىز «ŞAM» تەاترى جانە جاڭا قادام

«ŞAM» – 2022 جىلى رەجيسسەر فارحات مولداعالي مەن اكتەرلەر ەركەبۇلان دايىروۆ، اسان ءماجيت نەگىزىن قالاعان تاۋەلسىز قازاق تەاترى. ەكى-ءۇش جىلدىڭ ىشىندە ۇجىم الماتى مەن وزگە قالالاردا مىڭداعان كورەرمەننىڭ جۇرەگىن جاۋلاپ، «№37»-ءنى ەل بويىنشا گاسترول دەڭگەيىنە دەيىن جەتكىزدى.

ساحنا نۇسقاسىندا باستى رولدەردى ەركەبۇلان دايىروۆ (راسۋل), اسان ءماجيت ء(انۋار), زارينا كارمەن (زەينەپ), ساعىزباي قارابالين، تىنىشكۇل سۇلتانبەرديەۆا، المات قۇراق، ليزا سەرىكوۆا ورىندايدى. ءبىر جارىم ساعاتتاي بولاتىن قويىلىم فورماسى كلاسسيكالىق رەاليستىك دراماعا جاقىن: ءۇي-ءىشى، نەبارى بىرنەشە لوكاتسيا، ەستيار كورەرمەنگە ارنالعان.

تەاتردىڭ باستى ەرەكشەلىگى – مەملەكەتتىك رەپەرتۋاردان تىس، تاۋەلسىز شىعارماشىلىق ۇجىم رەتىندە ءوز ءمازىرىن ءوز الدىنا دەربەس تۇزە الۋى.

«№37» شەتەلدىك دراماتۋرگيانى جەرگىلىكتى، قازاقى اۋرادا الەۋمەتتىك-كوركەم كونتەكسپەن قابىستىرۋ ارقىلى، قازاق كورەرمەنىنە تانىس مورالدىق جانە تۇرمىستىق قىسىمداردى ساحناعا شىعارۋىمەن دە ايىرىقشالاندى. جەكە تەاترلار يندۋسترياسىنا جاڭا لەپ، جارىق ءۇمىت بەرگەندەي.

فيلمنەن كورىنىس. دەرەككوز: ŞAM تەاترى

كينوعا قادام: ماسشتاب پەن جاقىن پلاندار اراسىنداعى تەپە-تەڭدىك

فيلم نۇسقاسىنىڭ رەجيسسەرى – جاندوس ايباسوۆ. ول بۇعان دەيىن كينو مەن سەريالدا اكتەر جانە كاسكادەر رەتىندە تانىلعان، ال «№37» – ونىڭ تولىقمەتراجدى دەبيۋتى. فيلمدە سپەكتاكلدەگى اكتەرلىك قۇرام ساقتالعان: ەركەبۇلان دايىروۆ، اسان ءماجيت، زارينا كارمەن، ساعىزباي قارابالين، تىنىشكۇل سۇلتانبەرديەۆا، ليزا سەرىكوۆا جانە باسقالار.

كينو نۇسقاسىنىڭ لوگيكاسى ساحنالىق مينيماليزمنەن وزگەشە. پروديۋسەرلىك توپ مەترو ستانتسياسىن رەترو ەستەتيكاعا بەيىمدەپ، جيىنى 150-دەي كاسىبي اكتەر قاتىسقان الاساپىراسقان كورىنىستەردى تۇسىرگەن. ءيمميتاتيۆتى جارىلىس ساحناسىن قويعان، حالىقارالىق كاسكادەرلەر كومانداسىنىڭ (Nomad Stunts) قاتىسقان، جۇرتشىلىق بەينەلەنەتىن ساحنالاردىڭ ارقاسىندا وقيعا ماسشاتابى قالا فونىنا يلاندىرادى.

رەجيسسەردىڭ ءوز سوزىمەن ايتقاندا، تەاتر تىلىنە سىيمايتىن، تەك كامەرانىڭ ءىرى پلانىندا عانا اشىلاتىن «ءۇنسىز شىندىقتى» كورسەتۋ – ءفيلمنىڭ باستى ماقساتى. كينو ءتىلى وتباسى ىشىندەگى پسيحولوگيالىق شيەلەنىستى باسقا راكۋرستان بەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. مىسالى، ساحنادا مونولوگ پەن ديالوگقا سۇيەنگەن ەموتسيونالدىق قىسىم بولسا، كينودا ءار كەيىپكەردىڭ جالعىز قالعان ساتتەرى، قاراڭعى دالىزدەر، تار پاتەر، كادردان تىس دىبىستار ارقىلى جالعىزدىق اتموسفەراسى كۇشەيە الادى.

دەسە دە كينونىڭ ءوز قيىندىعى دا بار. اۋقىمدى تريۋكتار مەن ەففەكتى كۇشتى جارىلىستار تۇرمىستىق درامانى ەكىنشى پلانعا ىعىستىرىپ جىبەرۋ قاۋپىن تۋدىرادى. «№37» ءفيلمى ءۇشىن باستى سىن – وتباسىلىق قاقتىعىستىڭ كامەرلىك شىندىعىن ساقتاپ قالۋ جانە كورەرمەنگە تارتىمدى ۆيزۋالدىق كورىنىستەر اراسىنداعى تەپە-تەڭدىكتى تابۋ بولماق.

فيلمدەگى الاساپىران كورىنىس. دەرەككوز: ŞAM تەاترى

سوڭعى ون جىل: ساحنادان ەكرانعا وتكەن الەمدىك قۇبىلىستار

«№37»-ءنىڭ كينوعا اينالۋى – جاي وقيعا ەمەس، وسى عاسىرداعى ءبىرىنشى شيرەكتىكتى شيىرلاپ جاتقان ونجىلدىقتا الەمدە ايقىن بايقالعان ءۇردىستىڭ قازاقستاندىق جالعاسى. كەيىنگى جىلدارى كوپتەگەن تانىمال سپەكتاكلدەر مەن مونودرامالار ەكرانعا شىعىپ، جاڭا اۋديتوريانى باۋراپ الىپ جاتىر.

بريتاندىق اۆتور فيبي ۋوللەر-ءبريدجدىڭ «Fleabag» اتتى ءبىر اكتىلى شوۋى 2013 جىلى ەدينبۋرگ Fringe فەستيۆالىندە كورسەتىلگەننەن كەيىن، 2016 جىلى BBC ءۇشىن تۇسىرىلگەن تەلەحيكاياعا اينالدى.

ساحنادا بۇل – ءبىر ادامنىڭ مونولوگىنا نەگىزدەلگەن، تىكەلەي زالمەن «سىرلاسۋ» فورماسىنداعى قويىلىم بولسا، ەكراندا دا سول قۇرىلىم ساقتالادى. بىراق تەلەحيكايا فورماتى قوسىمشا پەرسوناجداردى، قالا كەڭىستىگىن، ۋاقىتتىڭ سوزىلمالىعىن ەنگىزىپ، سول ءبىر مونولوگتى كەڭ الەۋمەتتىك-پسيحولوگيالىق پانوراماعا اينالدىردى.

«Fleabag»-تىڭ تابىسى ساحنا مەن ەكران اراسىندا شەكارانىڭ شارتتى ەكەنىن، اۆتورلىق ينتوناتسيا دۇرىس ساقتالسا، ماتەريال ءتۇرلى مەديادا وزىنشە ءومىر سۇرە الاتىنىن كورسەتتى.

تاعى ءبىر ءساتتى مىسال – فرانتسۋز دراماتۋرگى فلوريان زەللەردىڭ «Le Père» پەساسى نەگىزىندە تۇسىرىلگەن «The Father» (2020) ءفيلمى ساحنالىق كامەرلىك درامانى كينەماتوگرافيالىق ەكسپەريمەنتكە اينالدىردى.

كينوتۋىندىنىڭ شىعارماشالىق ۇجىمى. دەرەككوز: ŞAM تەاترى

ارتحاۋس باعىتىنداعى فيلمدە پاتەر كەڭىستىگى بىرتىندەپ وزگەرىپ، كەيىپكەرلەر ءبىر-ءبىرىن الماستىرىپ، كورەرمەن نازارىن باستى كەيىپكەر – دەمەنتسياعا شالدىققان ادامنىڭ سۋبەكتيۆتى كوزقاراسىنا اۋدارادى. تەاترداعى ۋاقىت پەن كەڭىستىكتىڭ شارتتىلىعى مونتاج، كادر كومپوزيتسياسى، دىبىس ارقىلى كۇردەلەنىپ، درامانىڭ باستاپقى پسيحولوگيالىق وزەگىن ساقتاي وتىرىپ، جاڭا فورما تابادى.

امەريكالىق دراماتۋرگ اۆگۋست ۋيلسوننىڭ «Ma Rainey’s Black Bottom» پەساسى دا 2020 جىلى Netflix ءۇشىن تۇسىرىلگەن فيلمدە جاڭا تىنىس الدى. ءبىر ستۋدياداعى انسامبلدىك ساحنالار ساقتالىپ، اكتەرلىك ويىنعا باسىمدىق بەرىلگەنىمەن، كينو ءتىلى تاريحي كونتەكستى مەن الەۋمەتتىك شيەلەنىستى كۇشەيتىپ كورسەتەدى.

مۇنداي قۇنارلى مىسالدار حح عاسىرداعى قازاق كينوسىندا مارجان ۇلگىلەر كەزدەسەدى. كلاسسيكا سانالاتىن «قىز جىبەك»، «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋ» ءوز الدىنا ءبىر توبە، كوپ بويلاي الماس اسۋ.

«№37» ءفيلمى نەمەن ەرەكشە؟

«№37» تۋىندىسىنىڭ ەلەۋلى ەرەكشەلىكتەرى كينو-ساراپشىلارىنىڭ لەبىزىنە بولەنىپ ۇلگەردى. تاۋەلسىز تەاتردىڭ ءوز سپەكتاكلىن تولىقمەتراجدى فيلمگە اينالدىرعانى جانە ۇلتتىق كينويندۋستريادا سيرەك كەزدەسەتىن تاقىرىپتى ارقاۋ ەتكەنىن اتاپ وتەدى. وتاندىق كينوموتاگرافيادا ونەركاسىپ اپاتى، مەملەكەتتىك قۇرىلىممەن اراداعى سەنىمسىزدىك، وتباسىلىق مورالدىق قىسىم توعىسقان تراگەديا وسىزامانعى كينو سالاسىندا تىڭ تاقىرىپ. تاعى ءبىر قىرى، جوبا تەحنيكالىق جاعىنان دا ەكسپەريمەنتكە بارعانى: مەترو بەكەتىن قايتا قۇرۋ، ماسسوۆكا، تريۋكتىك ەپيزودتار، حالىقارالىق كاسكادەرلىك توپپەن جۇمىس – وتاندىق اۆتورلىق دراما ءۇشىن ۇيرەنشىكتى دەڭگەي ەمەس-ءتىن.

ول – پوستسوۆەتتىك كەڭىستىكتەگى تاۋەلسىز تەاتردىڭ ءوزىنىڭ ەڭ تانىمال سپەكتاكلىن ۇلتتىق ەكرانعا شىعارعان تالپىنىسى.

تەاتر ساحناسىندا ءۇش جىل بويى بىرگە ويناعان اكتەرلىك قۇرام فيلمدە دە ساقتالىپ وتىر. بۇل – ساحنالىق حيميانى ەكرانعا كوشىرۋ ءۇشىن ايتارلىقتاي ارتىقشىلىق، بىراق كينو ءتىلى اكتەردەن باسقا ىرعاق، باسقا پسيحولوگيالىق دالدىك تالاپ ەتەدى.

كورەرمەن ءۇشىن رەجيسسەرلىك كوزقاراستىڭ قالاي اۋىسارىن اڭداۋعا ءىش تارتىپ تاماشالايتىن تۋىندى. ساحنادا – فارحات مولداعالي، ەكراندا – جاندوس ايباسوۆ... ديريجەرلەرى بولەك، قۇرامى ءبىر وركەستردىڭ اۋەزى كوپكە قىزىق. قويىلىم رەجيسسەرى ەمەس، باسقا اۆتوردىڭ كينوعا بەيىمدەۋى شىعارماعا جاڭا ءوڭ بەرەر. ينتريگانىڭ ءبىر ءيىنى – ويلى كورەرمەندە فيلم مەن قويىلىمدى سالىستىراتىن، وسىعان ىنتىزار ەتەتىن ەرەكشەلىك بار.

ءفيلمنىڭ كورنەكى پوستەرى. فوتو دەرەككوزى: ŞAM تەاترى

ونەرتانۋشىلار مەن مادەنيەت سىنشىلارىنىڭ پىكىرىنشە، قازىر الەمدە ساحنا مەن ەكران اراسىنداعى شەكارا بارعان سايىن جىڭىشكەرىپ كەلەدى.

«№37» – وسى ۇدەرىستىڭ قازاقستاندىق جالعاسى. ول تەاتر مەن كينونىڭ ءبىر-بىرىنە قانشالىقتى سەرىكتەس بولا الاتىنىن، تاۋەلسىز ساحنا شىعارماشىلىعىنىڭ ەكرانعا شىققاندا ساپا جاعىنان قالاي وزگەرەرىن كورسەتەتىن تەست بولماق.

كوپشىلىكتىڭ قىزىعۋشىلىعى جوعارى، بىراق كۇتەرى دە اركەلكى. بىرەۋلەر ساحناداعى اسەرىن قايتالاعىسى كەلەدى، بىرەۋلەر فيلمنەن مۇلدەم باسقا راكۋرس كۇتەدى. قاي نۇسقاسى ساتتىرەك ەكەنى جايلى پىكىرتالاس ءالى الدا. ال ازىرگە «№37» – قازاقستان مادەني كەڭىستىگىندە ساحنا مەن ەكران اراسىنداعى ديالوگتى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرگەن جوبا.

(!) ماقالا اقىسىز اقپاراتتىق قولداۋ رەتىندە جارىق كوردى

The Qazaq Times