Aynalamızdağı jayttarğa zeyin qoymaytın kezderimiz köp. Tiri jan tirşiligin jasap, ärkim öz şaruasımen arlı-berli ağılıp kete baradı. Almatıdağı köpqabattı üylerdiñ birinde arbağa tañılğan boyjetkenniñ esikten sırtqa şığa almay jantalasqanın körgende, mügedekter müddesiniñ eskerusiz qalğanın sezindim. Osı körinisten elimizde kemtar jandar men mügedekterge qarastı jağdaylar qanşalıqtı degen saual tuındaydı.

Bügingi tañda älemde halıqtıñ 15%-ı mügedekter tobınan twradı. Düniejüzilik densaulıq saqtau wyımınıñ derekterine say, jer betinde 500 millionnan astam mügedek adamdar bar. Al Qazaqstanda mümkindigi şekteuli jandar jalpı halıqtıñ 4-5%-ın qwraydı. Olardıñ 300 mıñğa juığı eñbekke qabiletti. Biraq, barlığı derlik jwmıspen qamtılmağan.

Mügedekterdiñ qwqıqtarın qamtamasız etu jäne ömir süru sapasın jaqsartu jönindegi 2012-2018 jıldarğa arnalğan is-şaralar josparı boyınşa 27,8 mıñ infraqwrılım nısandarın pasporttau jürgizildi. Degenmen, mügedek jandarğa körsetiletin äleumettik kömekten bölek, elimizdiñ keybir aymaqtarında pandustar jalpı talapqa say orındalmağan. Mäselen, biıl Jambıl oblısında 209 ğimarattıñ arnayı mügedekter qajettiligine say emestigi anıqtaldı. Oblıstağı 44 mıñnan astam jarımjan jandardı oñaltu maqsatında byudjetten 662 million teñge bölingen. Alayda, olardıñ jağdayı baqılauda bolsa da, şeşimin tappağan mäsele şaş etekten. Resmi mälimetter boyınşa, öñirde jalpı sanı 44239 mügedek bar bolsa, 18 jasqa deyingi mümkindigi şekteuli balalardıñ sanı – 5485. Tarazdağı ğimarattardıñ 80 %-ı pandus talapqa say ornatılmağanı belgili bolıp otır. Şaharda arnayı jabdıqtalıp, kedergisiz jürip twruğa beyimdelgen ğimarattar 20% ğana.

Büginde kez kelgen mekemeniñ mügedekter üşin qoljetimdi boluı ülken mañızğa ie. Negizgi talaptar boyınşa ğimarattarğa taktil'di plitka töselu qajet. Sebebi, kafel' üstinde sau adamnıñ özi tayğanap jüre almaydı. Al arbadağı standart qolwstağıştıñ arası bir metr qaşıqtıqta jasalınuı qajet. Onıñ birinşisi 90 metr, al ekinşisi 70 sm biiktikte boluı tiis. Biraq, pandustardıñ basım böligi standartqa say emes. Pandustardıñ betin sırğanaq kafel'dermen jabadı. Eldegi keybir ğimarattar zağiptarğa beyimdelgen bolsa, qwlaqtarı estimeytin jandarğa arnalğan arnayı qoñıraular joq. Demek, infraqwrılımdıq negizde tolıqqandı qamtamasız etu qarastırılmağan. Erejege say kelmeytin, talaptardı orındamağan jauapsız mekemelerge 50-den 400 aylıq eseptik körsetkişke deyin ayıppwl salınuı qajet.

2006 jılı Qazaqstan BWW-nıñ mügedekterdi qorğau turalı konvenciyasına qol qoydı. YAğni eldegi mümkindigi şekteuli adamdardı qoğamnıñ tolıq müşesi retinde kiriktirip, memlekettik qoldau körsetu bastı maqsat sanaluı qajet. Kemtar balağa bar ğwmırın sarp etken ata-ananı äleumettik qızmetker qatarına qosıp, tiisti kömek qolın sozu mindet.

Tüyin

Bwralañ-bwltarısı köp ömir jolında mümkindigi şekteuli jandardıñ azabın jeke bas mäselesi retinde köretin siyaqtımız. El arasında qoğamdıq pikir men memlekettik kömektiñ jöndi jüzege aspaytını qınjıltadı. Eşbir adam jarımjan ömirdi tilep almaydı. Bireuler tuğanınan mügedek atanıp jatsa, endi bireuleri ayaqastınan kemtarlıqqa tap boladı. Mügedek jan – qoğamnıñ tolıqqandı müşesi. Kün tärtibinde twrğan mäsele şeşimin tauıp, mügedekter müddesi öz mañızın joymasına senemiz.

"The Qazaq Times"