فوتو: اشىق دەرەككوز

وتكەن عاسىردا ۆاكتسينالار ونداعان ميلليون ادامنىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالدى. بىراق بۇگىندە ەكپەدەن باس تارتۋ تەندەنتسياسى بەلەڭ العان. 2019 جىلى دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى بۇل جاعدايدى دەنساۋلىققا تونەتىن ون نەگىزگى قاۋىپ تىزىمىنە ەنگىزدى.

ۆاكتسينا پايدا بولعانعا دەيىن الەمدە جسايىن ميلليونداعان ادامدار الدىن الۋعا بولاتىن اۋرۋلاردان قايتىس بولدى. ەكپەنىڭ العاشقى ءتۇرى قىتايدا X عاسىردا پايدا بولدى. ۆاريولياتسيا دەپ اتالاتىن ەكپە يممۋنيتەتتى جاقسارتۋ ءۇشىن قولداندى.

سەگىز عاسىردان كەيىن بريتاندىق دارىگەر ەدۆارد دجەننەر سيىر ساۋىنشىلارىنىڭ شەشەك اۋرۋىمەن ءجيى اۋىراتىنىن ەسكەرىپ، وعان قارسى ەكپە ويلاپ تاپقان.

1796 جىلى دجەننەر سەگىز جاسار دجەيمس فيليپسكە ەكسپەريمەنت جۇرگىزدى. دارىگەر ناۋقاسقا سيىردىڭ شتاممىن ەنگىزدى، كوپ ۇزاماي بالانىڭ اۋرۋ بەلگىلەرى پايدا بولدى. فيليپس قالپىنا كەلگەن كەزدە دجەننەر وعان قارا شەشەك ۆيرۋسىن ەنگىزدى. ناتيجەسىندە، سيىر شەشەگى ونىڭ يممۋنيتەتىن كۇشەيتكن.

1798 جىلى وسى ەكسپەريمەنتتىڭ ناتيجەسىمەن «ۆاكتسينا» ءسوزى پايدا بولدى (لاتىنشا «ۆاككا» - سيىر).

1960 جىلدارى اۋرۋعا قارسى العاشقى ۆاكتسينا پايدا بولعانعا دەيىن جىل سايىن شامامەن 2,6 ميلليون ادام قىزىلشا اۋرۋىنان قايتىس بولدى. ددسۇ مالىمەتتەرى بويىنشا، 2000 جىلدان 2017 جىلعا دەيىن الەمدە قىزىلشادان بولاتىن ءولىم-ءجىتىم سانى 80%-عا ازايعان.

ۆاكتسيناتسياعا قارسى كوتەرىلىس قازىرگى ۆاكتسينالار پايدا بولعاننان كەيىن باستالدى. الدىمەن ادامداردىڭ سكەپتيتسيزمى ءدىني سەبەپتەرمەن ءتۇسىندىرىلدى – كوپشىلىك ۆاكتسينالار تازا ەمەس دەپ ويلادى نەمەسە جاپپاي ەكپە ەگۋ ادامداردى تاڭداۋ قۇقىعىنان ايىرادى دەپ سانادى.

XIX عاسىردىڭ باسىندا ۇلىبريتانيادا ۆاكتسيناتسياعا قارسى ليگالار پايدا بولدى، ولار اۋرۋلاردى ەمدەۋدىڭ بالاما شارالارىن قولدادى. مىسالى، پاتسيەنتتەردى وقشاۋلاۋ.

1870 جىلدارى بريتاندىق بەلسەندى ۋيليام تەببتىڭ ساپارىنان كەيىن اقش-تا ۆاكتسيناتسياعا قارسى ادامدار توبى پايدا بولدى. وسى رەتتە ايتا كەتۋ كەرەك، جالپىۇلتتىق ۆاكتسينا ناۋقانىنا قارسى قوزعالىستاعى ماڭىزدى تۇلعالاردىڭ ءبىرى – لوندون دارىگەرى ەندريۋ ۋەيكفيلد. 1998 جىلى ول اۋتيزم مەن ىشەك اۋرۋلارىن MMR ۆاكتسيناسىمەن ەمدەۋگە بولمايتىنىن ايتىپ، كولەمدى بايانداما جاريالادى.

MMR – قىزىلشا، پاروتيت (پاروتيت) جانە قىزامىققا قارسى بالالارعا ارنالعان ۆاكتسينا بولاتىن. ۋەيكفيلدتىڭ تۇجىرىمدارى تەرىسكە شىعارىلىپ، ونىڭ اتى ۇلىبريتانيانىڭ مەديتسينا وكىلدەرىنىڭ تىزىمىنەن الىنىپ تاستالدى. بىراق ونىڭ مالىمدەمەسىنەن كەيىن ەل بيلىگى بالالاردى جاپپاي ۆاكتسيناتسيالاۋدان باس تارتتى. 2004 جىلى MMR ۆاكتسيناسىن قابىلداعان بريتاندىق بالالاردىڭ سانى 100 مىڭعا ازايدى. ەسەسىنە، بۇل ەلدە قىزىلشا اۋرۋىنىڭ وسۋىنە اكەلدى.

ۆاكتسيناتسيا ماسەلەسىنىڭ دە ساياساتتاندىرىلاتىنى جاسىرىن ەمەس. مىسالى، يتاليا ىشكى ىستەر ءمينيسترى ماتتەو سالۆيني ءوزىن ۆاكتسيناتسياعا قارسى توپقا جاتقىزادى. بۇل ءوز كەزەگىندە حالىقتىڭ ەكپەگە قارسى تۇرۋىنا اكەلدى. اقش-تىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى دونالد ترامپ كوروناۆيرۋسقا قارسى ەكپەگە قارسىلىق بىلدىرگەندەر قاتارىندا.

بۇعان دەيىن Wellcome Trust حالىقارالىق ۇيىمى الەمدەگى ۆاكتسيناتسياعا قاتىستى ەڭ ۇلكەن زەرتتەۋ جۇرگىزدى، وعان 142 ەلدەن 140 مىڭ ادام قاتىستى. زەرتتەۋ كورسەتكەندەي، ەۋروپادا ۆاكتسينالارعا دەگەن سەنىم دەڭگەيى ءالى دە تومەن. اسىرەسە، فرانتسيادا. حالىقتىڭ كوپ بولىگىن ۆاكتسيناتسيالاۋ اۋرۋدىڭ تارالۋىن بولدىرماۋعا كومەكتەسەدى، بۇل ءوز كەزەگىندە يممۋنيتەتى ناشار ادامداردى قورعايدى.

بۇل – ۇجىمدىق يممۋنيتەت دەپ اتالادى. ەگەر ول بۇزىلسا، ادامزات ءۇشىن قاۋىپ ارتادى. ۇجىمدىق يممۋنيتەتتى ساقتاۋ ءۇشىن ەكپە الۋى ءتيىس ادامداردىڭ پايىزى اۋرۋعا بايلانىستى وزگەرەدى. قىزىلشا ءۇشىن بۇل 95%، ال از جۇقپالى پوليوميەليت ءۇشىن 80%-دان اسادى.

ددۇ مالىمەتتەرى بويىنشا، ۇسىنىلعان ۆاكتسينالاردى قابىلداعان الەمدەگى بالالاردىڭ ۇلەسى سوڭعى بىرنەشە جىلدا وزگەرگەن جوق – 85%. ۇيىم ساراپشىلارى ۆاكتسيناتسيا جىل سايىن ەكى-ءۇش ميلليون ءولىمنىڭ الدىن الادى دەيدى.

اسكەري قاقتىعىستار ورىن الاتىن جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى دامىماعان ەلدەردە جالپىۇلتتىق ۆاكتسينانىڭ قارقىنى تومەن. سونىمەن قاتار حالىقتىڭ ەكپەگە دەگەن سەنىمىنەن كۇمانى باسىم. ولاردىڭ اراسىندا اۋعانستان، انگولا جانە كونگو دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسى بار. مۇنى ساراپشىلار بيلىك پەن حالىق اراسىندا ورتاق ديالوگتىڭ بولماۋىمەن جانە اقپارات قۇرالدارىندا دەزينفورماتسيانىڭ تەز تارالۋىمەن بايلانىستىرادى.

"The Qazaq Times"