Foto: aşıq derekköz

Ötken ğasırda vakcinalar ondağan million adamnıñ ömirin saqtap qaldı. Biraq büginde ekpeden bas tartu tendenciyası beleñ alğan. 2019 jılı Düniejüzilik densaulıq saqtau wyımı bwl jağdaydı densaulıqqa tönetin on negizgi qauip tizimine engizdi.

Vakcina payda bolğanğa deyin älemde jsayın milliondağan adamdar aldın aluğa bolatın aurulardan qaytıs boldı. Ekpeniñ alğaşqı türi Qıtayda X ğasırda payda boldı. Variolyaciya dep atalatın ekpe immunitetti jaqsartu üşin qoldandı.

Segiz ğasırdan keyin britandıq däriger Edvard Djenner siır sauınşılarınıñ şeşek auruımen jii auıratının eskerip, oğan qarsı ekpe oylap tapqan.

1796 jılı Djenner segiz jasar Djeyms Filipske eksperiment jürgizdi. Däriger nauqasqa siırdıñ ştammın engizdi, köp wzamay balanıñ auru belgileri payda boldı. Filips qalpına kelgen kezde Djenner oğan qara şeşek virusın engizdi. Nätijesinde, siır şeşegi onıñ immunitetin küşeytkn.

1798 jılı osı eksperimenttiñ nätijesimen «vakcina» sözi payda boldı (latınşa «vakka» - siır).

1960 jıldarı auruğa qarsı alğaşqı vakcina payda bolğanğa deyin jıl sayın şamamen 2,6 million adam qızılşa auruınan qaytıs boldı. DDSW mälimetteri boyınşa, 2000 jıldan 2017 jılğa deyin älemde qızılşadan bolatın ölim-jitim sanı 80%-ğa azayğan.

Vakcinaciyağa qarsı köterilis qazirgi vakcinalar payda bolğannan keyin bastaldı. Aldımen adamdardıñ skepticizmi dini sebeptermen tüsindirildi – köpşilik vakcinalar taza emes dep oyladı nemese jappay ekpe egu adamdardı tañdau qwqığınan ayıradı dep sanadı.

XIX ğasırdıñ basında Wlıbritaniyada vakcinaciyağa qarsı ligalar payda boldı, olar aurulardı emdeudiñ balama şaraların qoldadı. Mısalı, pacientterdi oqşaulau.

1870 jıldarı Britandıq belsendi Uil'yam Tebbtiñ saparınan keyin AQŞ-ta vakcinaciyağa qarsı adamdar tobı payda boldı. Osı rette ayta ketu kerek, jalpıwlttıq vakcina nauqanına qarsı qozğalıstağı mañızdı twlğalardıñ biri – London därigeri Endryu Ueykfild. 1998 jılı ol autizm men işek auruların MMR vakcinasımen emdeuge bolmaytının aytıp, kölemdi bayandama jariyaladı.

MMR – qızılşa, parotit (parotit) jäne qızamıqqa qarsı balalarğa arnalğan vakcina bolatın. Ueykfildtiñ twjırımdarı teriske şığarılıp, onıñ atı Wlıbritaniyanıñ medicina ökilderiniñ tiziminen alınıp tastaldı. Biraq onıñ mälimdemesinen keyin el biligi balalardı jappay vakcinaciyalaudan bas tarttı. 2004 jılı MMR vakcinasın qabıldağan Britandıq balalardıñ sanı 100 mıñğa azaydı. Esesine, bwl elde qızılşa auruınıñ ösuine äkeldi.

Vakcinaciya mäselesiniñ de sayasattandırılatını jasırın emes. Mısalı, Italiya işki ister ministri Matteo Sal'vini özin vakcinaciyağa qarsı topqa jatqızadı. Bwl öz kezeginde halıqtıñ ekpege qarsı twruına äkeldi. AQŞ-tıñ bwrınğı prezidenti Donal'd Tramp koronavirusqa qarsı ekpege qarsılıq bildirgender qatarında.

Bwğan deyin Wellcome Trust halıqaralıq wyımı älemdegi vakcinaciyağa qatıstı eñ ülken zertteu jürgizdi, oğan 142 elden 140 mıñ adam qatıstı. Zertteu körsetkendey, Europada vakcinalarğa degen senim deñgeyi äli de tömen. Äsirese, Franciyada. Halıqtıñ köp böligin vakcinaciyalau aurudıñ taraluın boldırmauğa kömektesedi, bwl öz kezeginde immuniteti naşar adamdardı qorğaydı.

Bwl – wjımdıq immunitet dep ataladı. Eger ol bwzılsa, adamzat üşin qauip artadı. Wjımdıq immunitetti saqtau üşin ekpe aluı tiis adamdardıñ payızı auruğa baylanıstı özgeredi. Qızılşa üşin bwl 95%, al az jwqpalı poliomielit üşin 80%-dan asadı.

DDW mälimetteri boyınşa, wsınılğan vakcinalardı qabıldağan älemdegi balalardıñ ülesi soñğı birneşe jılda özgergen joq – 85%. Wyım sarapşıları vakcinaciya jıl sayın eki-üş million ölimniñ aldın aladı deydi.

Äskeri qaqtığıstar orın alatın jäne densaulıq saqtau jüyesi damımağan elderde jalpıwlttıq vakcinanıñ qarqını tömen. Sonımen qatar halıqtıñ ekpege degen seniminen kümäni basım. Olardıñ arasında Auğanstan, Angola jäne Kongo Demokratiyalıq Respublikası bar. Mwnı sarapşılar bilik pen halıq arasında ortaq dialogtıñ bolmauımen jäne aqparat qwraldarında dezinformaciyanıñ tez taraluımen baylanıstıradı.

"The Qazaq Times"