قىرعىز-قىتاي قاتىناسى نازار اۋدارتۋدا

قازان ايىنىڭ باس شەنىندە قىرعىزستاندا بولعان دۇربەلەڭدەردەن كەيىن قىتاي بۇل ەلدەگى كاسىپورىندارىنىڭ قاۋىپسىزدىگى تۋرالى بىرنەشە رەت قىرعىز بيلىگىنە قايرىلىپ، كەپىلدىك سۇرادى. وسى اپتادا دا قىتايدىڭ قىرعىزستانداعى ەلشىسى قىتايلىق كاسىپكەرلەردىڭ مۇددەسى مەن قۇقىقتارىن قورعاۋدى سۇراپ قىرعىز ۇكىمەتىنە قاراتا مالىمدەمە جاساپتى. قىرعىس ءسىم جەتەكشىسى قازاقباەۆ ەلدەگى بىرقاتار قىتايلىق كاسىپورىنداردىڭ جەتەكشىلەرىن قابىلدادى.

قىرعىز اقپارات قۇرالدارىنىڭ مالىمەتىنشە، ەلدە 170 شاماسىنداعى قىرعىز-قىتاي بىرىككەن كاسىپورىندارى بار. ولاردىڭ 80 پايىزىنان استامى ەنەرگەتيكا، تاۋ-كەن جانە ءوندىرىس سالاسىندا. قازانداعى دۇربەلەڭدە تاۋ-كەن سالاسىندا جۇمىس ىستەپ جاتقان 8 كاسىپورىنعا شابۋىل جاسالعان ەدى. سولاردىڭ ىشىندە قىتاي سالىمى بار Full Gold Mining جانە «التىنكەن» كاسىپورىندارى كوبىرەك زارداپ شەكتى.

قازاقستانداعى جاعدايمەن سالىستىرۋعا كەلمەسە دە، قىرعىزستاندا دا سينوفوبيانىڭ كۇشەيىپ تۇرعانى شىن. اسىرەسە، قىتاي بيلىگىنىڭ شىڭجاڭداعى از ساندى ۇلتتارعا جاساعان قىسىمى ورتالىق ازيادا كسەنەفوبيانى كۇشەيتتى. بۇعان قوسا، قازىرگى ىندەتپەن قاتار كەلگەن ەكونوميكالىق داعدارىس كەزىندە قىتايعا بولعان بەرەشەگىن وتەۋ قىرعىزستان ءۇشىن اۋىر ءتيىپ وتىر. قارىزىن قايتارا الماساق جەرىمىزدى الىپ قويادى دەگەن قورقىنىش قىرعىزستاندىقتاردىڭ قىتايعا دەگەن سەنىمزىدىگى مەن ۇرەيىن كۇشەيتكەندەي.

قىتايلىق كومپانيالاردىڭ جۇمىس ساپاسى مەن ەكولوگياعا تيگىزەتىن زارداپتارى تۋرالى دا الاڭداۋشىلىقتار از ەمەس. بىلتىر سۇلتان-سارى (سولتون-سارى) كەن ورنىندا قىتايلىق جۇمىسكەرلەرمەن جەرگىلىكتى جۇمىسشىلار اراسىندا قاقتىعىس بولىپ، 21 ادام ءتۇرلى زارداپ شەكتى. ال، ونداعى قىتايلىق كومپانيا ءوز قىزمەتكەرلەرى مەن تەحنيكالارىن الىپ ەلدەن كەتۋگە ءماجبۇر بولدى.

قىرعىز ءسىم باسشىسى قىتايلىق كاسىپكەرلەردى قابىلداعاندا جىلى سويلەدى. ول قىتايلىق كاسىپكەرلەردىڭ ەلدەگى ءوندىرىس پەن ساۋدا تارماقتارىن دامىتىپ، ەلدىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ جاتىر دەپ اتاپتى. بۇعان قوسا، قىتاي كاسىپورىندارىنا جاسالعان شابۋىلدارعا قاتىستى قۇقىقتىق تۇرعىدا ءىس قوزعالاتىنىن دا ايتقان.

قىرعىز-قىتاي قاتىناسى بىزگە تىكەلەي اسەر ەتەدى دەپ داۋرىقپاساق تا، ورتالىق ازياداعى مۇددەلەستىكتى ەسكەرسەك، بىزگە اۋىلى الىس تاقىرىپ ەمەس. ىرگەلەس ەلدەر مەن ايماقتارداعى جاعدايلارعا ءسال قاراۋ ەرتەڭگى ءوزىمىزدىڭ كۇنىمىزگە نەمقۇرايدىلىق بولار ەدى. 60 ميللوننان استام حالقى بار ەلدەردىڭ ينتەگراتسياسىن جەدەلدەتۋ وڭىردەگى ەلدەردىڭ ۇزاق بولاشاعى ءۇشىن اسا ماڭىزدى. وكىنىشكە وراي قازىر بۇل ءۇردىس قاجەتتى دەڭگەيدە بولماي وتىر.

“The Qazaq Times”