ارنايى دارىلەر ارقىلى بوي وسىرە الاتىن بولدىق

الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە مەكەن ەتكەن ادامداردىڭ بويلارى ءارتۇرلى كەلەدى. ارينە،  «بەس ساۋساق بىردەي ەمەس» دەگەنگە سايادى. ءبىرى تىم بويشاڭ، ءبىرى تىم الاسا بويلى. عالىمدار ادامداردىڭ بويىنا اسەر ەتەتىن گەندەردى انىقتادى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، ەندى دنك-دا جەتىسپەي جاتقان گەندىك ۆارياتسيانى باقىلاۋ ارقىلى، بالالاردىڭ بويلارىنىڭ بولاشاقتا  قانشالىقتى ۇزىن-قىسقا بولاتىندىعىن انىقتاي الادى. ناتيجەسىندە، ولار سول سابيلەردىڭ بويىنىڭ الاسا بولىپ قالماۋىنا ءدارى-دەرمەكتەر ۇسىنۋ ارقىلى ىقپال ەتۋ مۇمكىندىگىنە يە. عالىمداردىڭ جاساعان تاجىريبەسى مەن قورىتىندىسىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.

ميلليون ادامنىڭ گەنومدارى عالىمدارعا دنك-داعى  بويدىڭ وسۋىنە قاتتى اسەر ەتەتىن 83 بەلگىسىز بولىكتەردى اتاۋعا سەپتىگىن تيگىزدى. تاجىريبەنىڭ قورىتىندىسى Nature جۋرنالىندا جاريالاندى.

ۇلىبريتانياداعى ەكسەتەرا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ەندريۋ ۆۋد (Andrew Wood)  وسىعان بايلانىستى بىلاي دەيدى: «دنك بولىكتەرىنىڭ انىقتالۋى – بىزگە ەندىگى ادامداردىڭ بويلارىنىڭ ۇزىن-قىسقا بولۋىنىڭ فاكتورلارىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ياعني، بويى 40-50 سم بولاتىن ءسابيدىڭ ۇلكەيگەندە ەكى مەتر بولۋى، نەلىكتەن كەيبىر ادامداردىڭ بويى باسقالاردان جارتى مەترگە الاسا دەگەن سىڭايلى قىزىقتى سۇراقتار ءبىز ءۇشىن زەرتتەلمەگەن بولاتىن. ەندى، بۇل جاڭالىقتى اشاتىن كەز كەلدى».

سوڭعى جىلدارى عالىمدار   ادام بويىنىڭ ۇزىن نە الاسا بولۋىنىڭ، ينتەللەكت دەڭگەيىنىڭ، ىشىمدىككە اۋەستىگىنىڭ دەڭگەيىن، وتباسى قۇرۋ ۋاقىتى مەن جىنىستىق قاتىناسقا ءتۇسۋ ۋاقىتىنا بايلانىستى جۇزدەگەن، ءتىپتى مىڭداعان گەندىك ۆارياتسيالاردى ويلاپ تابۋدا. ءاربىر گەن ادامعا بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە اسەر ەتۋى وتە ءالسىز بولادى. بىراق  ولاردىڭ كومبيناتسياسىن تۇتاس گەندەردىڭ قالىپتاسۋىندا شەشۋشى ءرول اتقارادى.

سونىڭ ىشىندە، ادامنىڭ بويىنا اسەر ەتەتىن گەندەردى انىقتاۋعا ۇلكەن دەن قويدى. ناتيجەسىندە، بيولوگتار ۇزىن جانە الاسا بويلا ادامداردىڭ دنك-داعى ايىرماشىلىعىن  انىقتاۋ بارىسىندا، 700-دەي  ۇساق مۋتاتسيالاردى تاپتى. ولاردىڭ باستى ماقساتى – سيرەك كەزدەسسە دە بويدىڭ وسۋىنە وتە جوعارى ىقپال ەتەتىن گەندىك ۆارياتسيالاردى انىقتاۋ. ول ءۇشىن 700 مىڭ بريتاندىق ازاماتتاردىڭ گەنومدارىنا اناليز جاسالعان. سول كەزدە عالىمدار ادام بويىنىڭ وسۋىنە قاتتى اسەر ەتەتىن 600-گە جۋىق گەندىك ۆارياتسييانى انىقتاپ وتىر. سونىڭ ىشىندەگى 83-ءى گەنەتيكتارعا بۇرىن-سوڭدى تانىس بولماعانى بەلگىلى بولدى.

عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، الەمدەگى ادامداردىڭ تەك 5 پايىزىندا عانا كەزدەسەتىن مۋتاتسيا  بولىپ تابىلادى (ۇزىن بويلىلار).  وسىنداي مۋتاتسيالاردىڭ ءبىرى (بويدى بىرنەشە سانتيمەترگە ۇزارتادى)  STC2 گەنىندە بار. ۆۋد  پەن  ولاردىڭ ارىپتەستەرىنىڭ بولجاۋىنشا، بالالاردىڭ ءوز قاتارلاستارىن قۋىپ جەتكى ءۇشىن،  اتالمىش گەننىڭ بەلسەندىلىگىن دارىلەردىڭ كومەگىمەن ارتتىرۋعا بولادى.

عالىمداردىڭ نازارىن اۋدارعان تاعى ءبىر گەن  – NOX4. بۇنى عالىمدار وسى ۋاقىتقا دەيىن ادام بويىنا اسەر ەتەدى دەپ ەسەپتەمەگەن ەكەن. دنك-داعى وسى گەن ورگانزيمدى وكسيدانتتاردان قورعايدى جانە سۇيەك پەن بۇلشىق ەتتەردىڭ وسۋىنە ىقپال جاسايدى.

ءۇشىنشى گەن – IL11 – كەرىسىنشە، سۇيەكتەردىڭ دە، جالپى ادام بويىنىڭ ءوسۋىن باسەڭدەتەدى.

«ءبىز تاپقان گەندەر دۇنيە جۇزىندەگى حالىقاردا وتە سيرەك كەزدەسەدى. الايدا ادام بويىنا وتە قاتتى اسەر ەتەتىندىگىنە كوزىمىز جەتتى. ەندىگى ءبىز وسى گەندەر ارقىلى ادام بويىنا بايلانىستى تۋىنداعان كوپتەگەن پروبلەمالاردى شەشەمىز، وسى ارقالى ەمدەيمىز دەپ ويلايمىن»، – دەپ قورىتىندىلادى لوندونداعى ماريا حانىمنىڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وكىلى پەنوس لۋكاس (Panos Deloukas).

«The Qazaq Times»