بەردىمۇحامەدوۆ باسقارۋىنداعى تۇركىمەنستان تىعىرىققا تىرەلدى

قازاقستاندا پرەزيدەنتتىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ: بولاشاققا باعدار» ماقالاسى جارىققا شىققالى بەرى «ەڭبەكتەگەن بالادان ەڭكەيگەن قارتقا دەيىنگى» جۇرت جاڭا باعدارلامانى جاپاتارماعاي تالقىلادى، قولدادى، قولپاشتادى، سونىڭ اياسىندا ءتۇرلى شارالار وتكىزدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا بارلىعى ءبىر اۋىزدان «رۋحاني جاڭعىراتىن ۋاقىت جەتتى» دەدى. بىراق بۇگىن ءبىزدىڭ ايتايىن دەپ وتىرعانىمىز بۇل ەمەس. بۇگىن ءبىز وسىعان ۇقساس بىراق تۇركىمەنستان باسشىسى قۇربانعۇلى بەردىمۇحامەدوۆتىڭ اۆتورلىعىمەن دۇنيەگە كەلگەن «الىپ كۇش جانە باقىت ءداۋىرى» باعدارلاماسىنا قىسقاشا توقتالاتىن بولامىز.

قازىرگى تاڭدا تۇركىمەنستان حالقى ەل پرەزيدەنتى قۇربانعۇلى بەردىمۇحامەدوۆتىڭ ۇلى يدەياسى «الىپ كۇش جانە باقىت ءداۋىرى» باعدارلاماسى نەگىزىندە ءومىر سۇرۋدە. وسى باعدارلاما اياسىندا رەسپۋبليكا بويىنشا ءتۇرلى شارالار وتۋدە، اتقامىنەرلەر «الىپ كۇش جانە باقىت ءداۋىرى» باعدارلاماسىن اۋىزىنان تاستاماي جاتقا سوعۋدا. ءبىر سوزبەن ايتقاندا قازاقستانداعى جاعداي اينا قاتەسىز قايتالانۋدا. بۇنىڭ بارلىعى ارينە جاقسى دۇنيەلەر. پرەزيدەنتىن ەلى قولداپ جاتسا ونىڭ نەسى ايىپ؟! بىراق بۇل شىن مانىندە وسىلاي ما؟ «الىپ كۇش جانە باقىت داۋىرىندە» ءومىر ءسۇرىپ جاتقان تۇركىمەن حالقىنىڭ قازىرگى جاعدايى قانداي؟ تۇركىمەنستان جۇرتى قانشالىقتى «باقىتتى»؟ ەندى وسى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ كورسەك.

«باقىت داۋىرىندە» ءومىر ءسۇرىپ جاتقان تۇركىمەنستاننىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرى 2016 جىلدىڭ قاڭتار ايىنان باستاپ ايلىق جالاقىسىن ەكىگە ءبولىپ الادى. ونىڭ جارتىسى ۇلتتىق ۆاليۋتا مانات تۇرىندە، قالعان جارتىسى مەملەكەتتىك وبليگاتسيا تۇرىندە بەرىلەدى. بۇدان بولەك 2016 جىلدىڭ اقپان ايىنان باستاپ قاراپايىم حالىققا دوللار، ەۋرو سىندى قانداي دا ءبىر شەتەلدىك ۆاليۋتانى ساتىپ الۋعا تىيىم سالىنعان. ال بۇل ءوز كەزەگىندە ەلدە ازىق-تۇلىك تاپشىلىعىن تۋعىزۋمەن قاتار، قارا نارىقتىڭ "گۇلدەنۋىنە" الىپ كەلگەن. بۇل «باقىت داۋىرىندەگى» تۇركىمەنستاننىڭ ءبىر جاعى عانا. ەندى ەكىنشى جاعىنا كوز سالساق.

بۇل جەردە ەلدى 2006 جىلعا دەيىن باسقارعان ساپارمۇرات نيازوۆتىڭ ىستەپ كەتكەن جۇمىستارىنا توقتالۋعا تۋرا كەلەدى. سەبەبى ساپارمۇرات نيازوۆ «تۇركىمەنباسى» اتاعىن ەڭ العاش العان ادام. ودان كەيىن ورتالىق ازيادا «ەلباسى»، «ۇلت كوشباسشىسى»، «تۇركى الەمىنىڭ اقساقالى» دەگەن اتاقتار «جاۋىننان كەيىنگى ساڭىراۋقۇلاقتاي» قاپتاپ كەتتى. بىراق بۇل جەردە ماسەلە ونىڭ اتاعىندا ەمەس، ونىڭ ىستەپ كەتكەن جۇمىسىندا ەكەندىگىن ايتا كەتكەن ءجون. ول 1993 جىلى "تۇركىمەنباسى" اتانعاننان كەيىن بىردەن «التىن عاسىر» (قازاقستانداعى «ماڭگىلىك ەل»، «ۇلى دالا» جوبالارىنا ۇقساس) باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋعا كىرىستى. تۇركىمەن حالقىن كۇنىنە ەكى ساعاتقا عانا بەرىلەتىن تەگىن اۋىز سۋ، گاز جانە تۇزبەن قامتاماسىز ەتتى. بىراق «زەينەت جاسىنداعى ازاماتتارعا زەينەتاقى تولەمەيمىز، قارتايعان اتا-اناسىن بالا-شاعاسى باقسىن» دەپ مالىمدەدى. بىراق كەيىننەن ءوزىنىڭ ارتىق كەتىپ بارا جاتقانىن بايقادى ما، جوق الدە تۇركىمەن قارتتارىنان ۇيالدى ما بەلگىسىز، ايتەۋىر بارلىعىن تاستاپ تابيعاتقا جاقسىلىق جاساۋعا كىرىستى. ەلدىڭ سولتۇستىگىندە «التىن عاسىر» دەپ اتالاتىن كول جاساماقشى بولدى. الايدا وعان ءومىرى جەتپەي 2006 جىلى دۇنيەدەن وزدى. وسىدان كەيىن بيلىك باسىنا «التىن عاسىردى» ارتقا تاستاعان، «الىپ كۇش جانە باقىت ءداۋىرى» باعدارلاماسىن باستاعان قۇربانعۇلى بەردىمۇحامەدوۆ كەلدى. ول كەلە سالىپ «ەلدە بەنزين تەگىن بولادى» دەپ جار سالدى. جۇرتتىڭ بارلىعى تەگىن بەنزينگە ۇمىتىلدى، اتقامىنەرلەر بەردىمۇحامەدوۆقا دا تۇركىمەنباسى اتاعىن بەردى. وسىلاي توي تويلاپ جۇرگەندە تەگىن بەنزين كوزدەن بۇل-بۇل ۇشىپ، جانارماي باعاسى بۇرىنعىدان بىرنەشە ەسەگە بىراق قىمباتتادى. ارتىنشا 2013 جىلى ەكى ساعاتقا بەرىلەتىن تەگىن گاز بەن سۋ كۆوتاسىنان بولەك اقىلى تاريف باعاسى 10 ەسەگە كوتەرىلدى. ءبىر قىزىعى تۇركىمەن حالقى ەل بيلىگىنىڭ بۇل ارەكەتىنە دە ەشقانداي قارسىلىق كورسەتكەن جوق. كەرسىنشە، پرەزيدەنتىمەن بىرگە ەكەندىگىن ءبىلدىردى.

قورىتا كەلگەندە ورتالىق ازيا ەلدەرىندە بۇنداي عالامدىق دەڭگەيدى قامتىيتىن مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ قاشان اياقتالاتىنى بىزگە بەلگىسىز. بەلگىلىسى ءبىر عانا دۇنيە. ول ەلدىڭ ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەرىن جاقسارتىپ، حالىقتىڭ تۇرمىس دەڭگەيىن ءتيىستى دەڭگەيگە كوتەرمەيىنشە كەز كەلگەن جوبانىڭ قۇردىمعا كەتەتىندىگى. ەل حالقىنىڭ تۇرمىسى مەن رۋحاني تاربيەسىنە كوڭىل بولمەيىنشە «التىن عاسىردان» باستاپ، «الىپ كۇش جانە باقىت داۋىرىنە» دەيىنگى ارالىقتىڭ بارلىعى قۇر ناۋقانشىلدىق جانە ءوز ءوزىن الداۋ.

“The Qazaq Times”