فوتو: Ecology.md

قازاقستان تاۋەلسىزدىك العانىنا 26 جىل ۋاقىت وتكەنى بەلگىلى. سول ۋاقىتتان بەرى قانشاما مارتە پرەزيدەنت سايلاۋى بولدى. بۇل پرەزيدەنت سايلاۋلارىندا ءبىرى وزىپ، ءبىرى قالدى دەپ ايتۋ قيىن شىعار ارينە، دەسە دە بۇگىن ءبىز وسى ۋاقىت ارالىعىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ساياسي قارسىلاستارى كىمدەر بولدى سوعان قىسقاشا توقتالۋدى ءجون كوردىك.

تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ەڭ العاشقى پرەزيدەنت سايلاۋى 1991 جىلى 1 جەلتوقساندا ءوتتى. ول كەزدە سايلاۋعا قاتىسقان جالعىز كانديدات نۇرسۇلتان نازارباەۆ بولدى. نازارباەۆ سايلاۋعا قاتىسقان 88,2 پايىز سايلاۋشىنىڭ 98 پايىز داۋىسىن جيناپ، قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى اتاندى. بۇل كەزدە نازارباەۆتىڭ ءالى 26 جىل بويى پرەزيدەنت كرەسلوسىنان تۇسپەيتىنىن ەشكىم بىلمەگەن ەدى.

قازاقستان تاريحىنداعى ەكىنشى پرەزيدەنت سايلاۋى 1999 جىلدىڭ 10 قاڭتارىندا بولدى. بۇل سايلاۋدا نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوزىن تاۋەلسىز كانديدات رەتىندە ۇسىندى. نازارباەۆتان بولەك بۇل سايلاۋعا ءۇش ادام قاتىستى. ونىڭ ءبىرى قازاقستاننىڭ «باستى كومۋنيستى» سەرىكبولسىن ءابدىلدين سايلاۋشىلاردىڭ 11,9 پايىز داۋىسىن جينادى. ال ەكىنشىسى «ستاكان سىندىرعىش» عاني قاسىموۆ، ول سايلاۋشىلاردىڭ 4,7 پايىز داۋىسىن الدى. ءۇشىنشى كانديدات «قازاقستان حالىق بىرلىگى» پارتياسى اتىنان سايلاۋعا تۇسكەن ەنگەلس عابباسوۆ حالىقتىڭ 0,8 پايىز داۋىسىن جينادى. بۇل جولى نازارباەۆ 1991 جىلى جالعىز ءوزى قاتىسقان سايلاۋدان قاراعاندا از داۋىس جينادى. بۇل جولعى كورسەتكىشى 81 پايىز. ايتا كەتەتىن ءبىر جايت وسى سايلاۋدا كەيىن سەرىكبولسىن ءابدىلدين نازارباەۆتان كەيىن ەڭ كوپ داۋىس جيناعان ادام رەتىندە قازاقستان تاريحىندا قالدى. ودان كەيىن ەشقانداي كانديدات بۇنداي داۋىس جيناپ كورگەن جوق.

ماڭگىلىك ەلدەگى كەلەسى ماڭگىلىك پرەزيدەنت سايلاۋى 2005 جىلدىڭ 4 جەلتوقسانىنا بەلگىلەندى. بۇل سايلاۋعا وپپوزيتسيا وكىلدەرى اتىنان جارماحان تۇياقباي، «اق جول» پارتياسىنان ءاليحان بايمەنوۆ، سول كەزدەگى ءماجىلىس دەپۋتاتى ەراسىل ابىلقاسىموۆ جانە «تابيعات» ەكولوگيالىق ۇيىمىنىڭ باسشىسى مەلس ەلەۋسينوۆ قاتىستى. بۇل سايلاۋدا دا نازارباەۆ الدىنا جان سالماي قازاقستان حالقىنىڭ 91 پايىز داۋىسىن جيناپ ەل پرەزيدەنتى اتاندى. بىراق بۇل جولعى سايلاۋدى حالىقارالىق باقىلاۋشىلار مويىندامادى. ولاردىڭ ايتۋىنشا سايلاۋ كەزىندە ەل بيلىگى وپپوزيتسيا وكىلدەرىنە قىسىم جاساعان. سايلاۋ كەزىندە ءبىر ادام بىرنەشە رەت سايلاۋعا قاتىسقان. ستۋدانتتەرگە قىسىم كورسەتۋ ارقىلى ءبىر ادامعا داۋىس بەرگىزگەن جانە ت.ب كوپتەگەن زاڭ بۇزۋشىلىقتار انىقتالعان. بۇل سايلاۋدىڭ ەرەكشەلىگى قازاقستان تاريحىندا كانديداتتار اراسىندا العاش رەت تەلەدەبات وتكىزىلدى. دەباتقا نۇرسۇلتان نازارباەۆتان وزگە بارلىق كانديداتتار قاتىستى. وسى سايلاۋدان كەيىن كوپشىلىك نازارباەۆ كەلەسى سايلاۋعا قاتىسپايدى دەپ ويلادى. ويتكەنى قر كونستيتۋتسياسى بويىنشا ءبىر ادام قاتارىنان ءۇش رەتتەن ارتىق پرەزيدەنت بولا المايتىن ەدى. الايدا 2007 جىلدىڭ مامىر ايىندا قر كونستيتۋتسياسىنا وزگەرىس ەنگىزىلىپ، اتالمىش زاڭ قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىنە اسەر ەتپەيتىن بولدى.

وسىلايشا نۇرسۇلتان نازارباەۆ 2011 جىلدىڭ 3 ساۋىرىندە وتكەن پرەزيدەنت سايلاۋىنا ءوز كانديداتۋراسىن تاعى ۇسىندى. نازارباەۆپەن بىرگە مەرزىمىنەن بۇرىن وتكىزىلگەن پرەزيدەنت سايلاۋىنا قازاقستان كوممۋنيستەرىنەن جامبىل احمەتبەكوۆ، پاتريوتتار اتىنان عاني قاسىموۆ جانە پرەزيدەنتتىككە ماڭگىلىك ۇمىتكەر مەلس ەلەۋسينوۆ قاتىستى. بۇل سايلاۋدا نازارباەۆ 95,55 پايىز داۋىس جيناپ ءتورتىنشى رەت پرەزيدەنت اتاندى. ەقىۇ (وبسە) باقىلاۋشىلارى بۇل جولى دا سايلاۋدى زاڭسىز دەپ تانىدى. ولار قازاقستان بيلىگى مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردى ەركىنەن تىس نازارباەۆقا داۋىس بەرگىزدى دەپ مالىمدەدى.

ال سوڭعى پرەزيدەنت سايلاۋى 2015 جىلدىڭ 26 ساۋىرىندە ءوتتى. بۇل جولى نۇرسۇلتان نازارباەۆپەن قاتار ەل ومىرىندە كورمەگەن ابىلعازى قۇساينوۆ پەن تۇرعىن سىزدىقوۆ سايلاۋعا ءتۇستى. بۇل سايلاۋدا نازارباەۆ 1991 جىلى جالعىز ءوزى قاتىسقان كەزدەگى جيناعان داۋىسىنا ءبىر پايىز عانا جەتە الماي، 97 پايىز داۋىستى قاناعات تۇتتى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسى بويىنشا كەلەسى پرەزيدەنت سايلاۋى 2020 جىلى ءوتۋى ءتيىس. وعان ماڭگىلىك ەلدىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قاتىسۋ، قاتىسپاۋى ازىرگە بەلگىسىز. ەگەر قاتىساتىن بولسا، وعان قارسىلاس اتاناتىن ادامداردىڭ اتىن اتاۋدا وتە قيىن. سەبەبى قازاقستاننىڭ قازىرگى ساياسي ەليتاسىنا قاراساڭ ساياساتكەرلەر ەمەس ورىنداۋشىلاردى عانا كورەسىڭ. بىراق كىم بىلەدى، قازاقستاندا دا وزبەك ەلىندەگىدەي بىزگە بەلگىسىز ءبىر ورىنباسار جۇرگەن شىعار اتقامىنەرلەر اراسىندا.

“The Qazaq Times”