Foto: Ecology.md

Qazaqstan täuelsizdik alğanına 26 jıl uaqıt ötkeni belgili. Sol uaqıttan beri qanşama märte prezident saylauı boldı. Bwl prezident saylaularında biri ozıp, biri qaldı dep aytu qiın şığar ärine, dese de bügin biz osı uaqıt aralığında elbası Nwrswltan Nazarbaevtıñ sayasi qarsılastarı kimder boldı soğan qısqaşa toqtaludı jön kördik.

Täuelsiz Qazaqstannıñ eñ alğaşqı prezident saylauı 1991 jılı 1 jeltoqsanda ötti. Ol kezde saylauğa qatısqan jalğız kandidat Nwrswltan Nazarbaev boldı. Nazarbaev saylauğa qatısqan 88,2 payız saylauşınıñ 98 payız dauısın jinap, Qazaqstannıñ twñğış prezidenti atandı. Bwl kezde Nazarbaevtıñ äli 26 jıl boyı prezident kreslosınan tüspeytinin eşkim bilmegen edi.

Qazaqstan tarihındağı ekinşi prezident saylauı 1999 jıldıñ 10 qañtarında boldı. Bwl saylauda Nwrswltan Nazarbaev özin täuelsiz kandidat retinde wsındı. Nazarbaevtan bölek bwl saylauğa üş adam qatıstı. Onıñ biri Qazaqstannıñ «bastı komunisti» Serikbolsın Äbdildin saylauşılardıñ 11,9 payız dauısın jinadı. Al ekinşisi «stakan sındırğış» Ğani Qasımov, ol saylauşılardıñ 4,7 payız dauısın aldı. Üşinşi kandidat «Qazaqstan halıq birligi» partiyası atınan saylauğa tüsken Engel's Ğabbasov halıqtıñ 0,8 payız dauısın jinadı. Bwl jolı Nazarbaev 1991 jılı jalğız özi qatısqan saylaudan qarağanda az dauıs jinadı. Bwl jolğı körsetkişi 81 payız. Ayta ketetin bir jayt osı saylauda keyin Serikbolsın Äbdildin Nazarbaevtan keyin eñ köp dauıs jinağan adam retinde Qazaqstan tarihında qaldı. Odan keyin eşqanday kandidat bwnday dauıs jinap körgen joq.

Mäñgilik eldegi kelesi mäñgilik prezident saylauı 2005 jıldıñ 4 jeltoqsanına belgilendi. Bwl saylauğa oppoziciya ökilderi atınan Jarmahan Twyaqbay, «Aq jol» partiyasınan Älihan Baymenov, sol kezdegi mäjilis deputatı Erasıl Abılqasımov jäne «Tabiğat» ekologiyalıq wyımınıñ basşısı Mels Eleusinov qatıstı. Bwl saylauda da Nazarbaev aldına jan salmay Qazaqstan halqınıñ 91 payız dauısın jinap el prezidenti atandı. Biraq bwl jolğı saylaudı halıqaralıq baqılauşılar moyındamadı. Olardıñ aytuınşa saylau kezinde el biligi oppoziciya ökilderine qısım jasağan. Saylau kezinde bir adam birneşe ret saylauğa qatısqan. Studantterge qısım körsetu arqılı bir adamğa dauıs bergizgen jäne t.b köptegen zañ bwzuşılıqtar anıqtalğan. Bwl saylaudıñ erekşeligi Qazaqstan tarihında kandidattar arasında alğaş ret teledebat ötkizildi. Debatqa Nwrswltan Nazarbaevtan özge barlıq kandidattar qatıstı. Osı saylaudan keyin köpşilik Nazarbaev kelesi saylauğa qatıspaydı dep oyladı. Öytkeni QR Konstituciyası boyınşa bir adam qatarınan üş retten artıq prezident bola almaytın edi. Alayda 2007 jıldıñ mamır ayında QR Konstituciyasına özgeris engizilip, atalmış zañ Qazaqstannıñ twñğış prezidentine äser etpeytin boldı.

Osılayşa Nwrswltan Nazarbaev 2011 jıldıñ 3 säuirinde ötken prezident saylauına öz kandidaturasın tağı wsındı. Nazarbaevpen birge merziminen bwrın ötkizilgen prezident saylauına Qazaqstan kommunisterinen Jambıl Ahmetbekov, patriottar atınan Ğani Qasımov jäne prezidenttikke mäñgilik ümitker Mels Eleusinov qatıstı. Bwl saylauda Nazarbaev 95,55 payız dauıs jinap törtinşi ret prezident atandı. EQIW (OBSE) baqılauşıları bwl jolı da saylaudı zañsız dep tanıdı. Olar Qazaqstan biligi memlekettik qızmetkerlerdi erkinen tıs Nazarbaevqa dauıs bergizdi dep mälimdedi.

Al soñğı prezident saylauı 2015 jıldıñ 26 säuirinde ötti. Bwl jolı Nwrswltan Nazarbaevpen qatar el ömirinde körmegen Äbilğazı Qwsaynov pen Twrğın Sızdıqov saylauğa tüsti. Bwl saylauda Nazarbaev 1991 jılı jalğız özi qatısqan kezdegi jinağan dauısına bir payız ğana jete almay, 97 payız dauıstı qanağat twttı.

Qazaqstan Respublikasınıñ Konstituciyası boyınşa kelesi prezident saylauı 2020 jılı ötui tiis. Oğan mäñgilik eldiñ qazirgi prezidenti Nwrswltan Nazarbaevtıñ qatısu, qatıspauı äzirge belgisiz. Eger qatısatın bolsa, oğan qarsılas atanatın adamdardıñ atın atauda öte qiın. Sebebi Qazaqstannıñ qazirgi sayasi elitasına qarasañ sayasatkerler emes orındauşılardı ğana köresiñ. Biraq kim biledi, Qazaqstanda da özbek elindegidey bizge belgisiz bir orınbasar jürgen şığar atqaminerler arasında.

“The Qazaq Times”