پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ "اركىم ءوز تىلىندە سويلەسىن، باستىسى – ءتۇسىنىسۋ" دەگەن مالىمدەمەسى قوعامدا ۇلكەن رەزونانس تۋدىردى. بۇل ءسوز جاي عانا لينگۆيستيكالىق پىكىر ەمەس. بۇل – يدەولوگيالىق ۇستانىم، ءارى پرەزيدەنتتىك تۇلعانىڭ ىشكى پسيحولوگياسىنىڭ، تىلمەن قارىم-قاتىناسىنداعى قايشىلىعىنىڭ كورىنىسى. توقاەۆ بۇل ءسوزدى نەگە ايتتى؟ ول بۇل ۇستانىمدى ەل مۇددەسى ءۇشىن تاڭدادى ما، الدە ءوزى قازاق ءتىلىن تولىق مەڭگەرمەگەندىكتەن، ىشكى قورعانىس مەحانيزمىن ىسكە قوستى ما؟

مالىمدەمە مازمۇنى: تىلدىك تەڭدىك پە، مەملەكەتتىك تىلدەن قاشۋ ما؟

پرەزيدەنتتىڭ ءسوزى – سىرت كوزگە تولەرانتتىق، كوپتىلدىلىك پەن تۇسىنىستىك يدەياسىن ناسيحاتتايتىنداي كورىنەدى. بىراق تەرەڭىرەك قاراساق، بۇل مالىمدەمە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن زاڭدى تۇردە السىرەتۋدىڭ العىشارتى:

  • قازاق ءتىلىنىڭ ۇستەمدىگى ەمەس، ورىس ءتىلىنىڭ ەركىندىگى زاڭداستىرىلادى;
  • مەملەكەتتىك ورگانداردا قازاق ءتىلى تالاپ ەتىلمەيدى – ول تەك "تىلەككە بايلانىستى" بولادى;
  • قازاق ءتىلىن بىلمەيتىندەر ءۇشىن بۇل – "ەركىن دەم الۋ" مۇمكىندىگى، ال ءتىلدى مەڭگەرگەندەر ءۇشىن – "قادىرسىزدىك".

پرەزيدەنتتىڭ ءوزى – تىلدىك ىڭعايلىلىقتىڭ تۇتقىنى

پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ قازاق تىلىندە سويلەگەندەگى جاساندىلىعى، الدىن الا دايىن ماتىننەن شىقپايتىنى، سۇحبات پەن پىكىر الماسۋعا قازاقشا توسەلمەگەنى ەل ىشىندە كوپتەن بەرى بايقالىپ كەلەدى. بۇل تىلدىك ورتادا ءوزىن ىڭعايسىز سەزىنەتىن باسشىنىڭ ىشكى قورعاۋ مەحانيزمى رەتىندە كورىنۋى مۇمكىن.

"اركىم ءوز تىلىندە سويلەسىن" دەگەنى – شىن مانىندە:
🗨️ "مەن ءوزىمدى مەملەكەتتىك تىلدە ەركىن سەزىنبەيمىن، سول سەبەپتى بۇعان ءبارىڭىز بەيىمدەلىڭىزدەر" دەگەن ءمالىمسىز مويىنداۋ.

بۇل ءسوزدىڭ استارىندا – پرەزيدەنتتىڭ جەكە دەڭگەيدەگى تىلدىك كەمشىلىگى مەن ونى اقتاپ الۋ ۇمتىلىسى جاتىر. ياعني، جەكە السىزدىك مەملەكەتتىك ۇستانىمعا اينالىپ كەتىپ وتىر.

پرەزيدەنت – جەكە تۇلعا ما، يدەولوگيالىق سيمۆول ما؟

مەملەكەت باسشىسى – جاي عانا اكىمشىلىك قىزمەتكەر ەمەس. ول ۇلتتىق بولمىستىڭ سيمۆولى، باعىت سىلتەيتىن تۇلعا. ەگەر سول تۇلعا ءوزى مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرمەي، ونى مەڭگەرۋگە نيەت تانىتپاي، ءتىپتى ونى قوعامنان دا تالاپ ەتپەيتىن بولسا – بۇل ۇلتتىق دەگراداتسيانىڭ باستاپقى كەزەڭى.

قوعامعا اسەرى

  • مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇيرەنۋگە نيەتتىلەر ازايادى، سەبەبى جوعارىدان تالاپ جوق;
  • قازاق ءتىلىنىڭ قولدانۋ اياسى كەڭىمەيدى، قايتا تارىلادى;
  • بيلىك پەن حالىق اراسىنداعى تىلدىك الشاقتىق تەرەڭدەيدى;
  • قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن ەليتا – قازاق ءتىلىن بىلەتىن حالىقتىڭ ۇستىنەن بيلىك جۇرگىزە بەرەدى.

توقاەۆتىڭ «اركىم ءوز تىلىندە سويلەسىن» دەگەنى – ساياسي ديپلوماتيا ەمەس، ءوز تىلىنەن ىڭعايسىزداناتىن بيلىكتىڭ بەيسانالى قورعانىس رەاكتسياسى. بۇل ءسوز – قازاق ءتىلىنىڭ تاعدىرىنا ايتىلعان ۇكىم ەمەس شىعار، بىراق سول جولداعى قاۋىپتى قادامداردىڭ ءبىرى.

ەگەر ەل باسشىسى قازاق ءتىلىن وزىنە مىندەت كورمەسە – باسقالارعا ونى مىندەتتەۋدىڭ ءوزى ادىلەتسىزدىك ەمەس پە؟

The Qazaq Times