Prezident Qasım-Jomart Toqaevtıñ "ärkim öz tilinde söylesin, bastısı – tüsinisu" degen mälimdemesi qoğamda ülken rezonans tudırdı. Bwl söz jay ğana lingvistikalıq pikir emes. Bwl – ideologiyalıq wstanım, äri prezidenttik twlğanıñ işki psihologiyasınıñ, tilmen qarım-qatınasındağı qayşılığınıñ körinisi. Toqaev bwl sözdi nege ayttı? Ol bwl wstanımdı el müddesi üşin tañdadı ma, älde özi qazaq tilin tolıq meñgermegendikten, işki qorğanıs mehanizmin iske qostı ma?

Mälimdeme mazmwnı: Tildik teñdik pe, memlekettik tilden qaşu ma?

Prezidenttiñ sözi – sırt közge toleranttıq, köptildilik pen tüsinistik ideyasın nasihattaytınday körinedi. Biraq tereñirek qarasaq, bwl mälimdeme memlekettik tildiñ märtebesin zañdı türde älsiretudiñ alğışartı:

  • Qazaq tiliniñ üstemdigi emes, orıs tiliniñ erkindigi zañdastırıladı;
  • Memlekettik organdarda qazaq tili talap etilmeydi – ol tek "tilekke baylanıstı" boladı;
  • Qazaq tilin bilmeytinder üşin bwl – "erkin dem alu" mümkindigi, al tildi meñgergender üşin – "qadirsizdik".

Prezidenttiñ özi – tildik ıñğaylılıqtıñ twtqını

Prezident Toqaevtıñ qazaq tilinde söylegendegi jasandılığı, aldın ala dayın mätinnen şıqpaytını, swhbat pen pikir almasuğa qazaqşa töselmegeni el işinde köpten beri bayqalıp keledi. Bwl tildik ortada özin ıñğaysız sezinetin basşınıñ işki qorğau mehanizmi retinde körinui mümkin.

"Ärkim öz tilinde söylesin" degeni – şın mäninde:
🗨️ "Men özimdi memlekettik tilde erkin sezinbeymin, sol sebepti bwğan bäriñiz beyimdeliñizder" degen mälimsiz moyındau.

Bwl sözdiñ astarında – prezidenttiñ jeke deñgeydegi tildik kemşiligi men onı aqtap alu wmtılısı jatır. YAğni, jeke älsizdik memlekettik wstanımğa aynalıp ketip otır.

Prezident – jeke twlğa ma, ideologiyalıq simvol ma?

Memleket basşısı – jay ğana äkimşilik qızmetker emes. Ol wlttıq bolmıstıñ simvolı, bağıt silteytin twlğa. Eger sol twlğa özi memlekettik tildi meñgermey, onı meñgeruge niet tanıtpay, tipti onı qoğamnan da talap etpeytin bolsa – bwl wlttıq degradaciyanıñ bastapqı kezeñi.

Qoğamğa äseri

  • Memlekettik tildi üyrenuge niettiler azayadı, sebebi joğarıdan talap joq;
  • Qazaq tiliniñ qoldanu ayası keñimeydi, qayta tarıladı;
  • Bilik pen halıq arasındağı tildik alşaqtıq tereñdeydi;
  • Qazaq tilin bilmeytin elita – qazaq tilin biletin halıqtıñ üstinen bilik jürgize beredi.

Toqaevtıñ «ärkim öz tilinde söylesin» degeni – sayasi diplomatiya emes, öz tilinen ıñğaysızdanatın biliktiñ beysanalı qorğanıs reakciyası. Bwl söz – qazaq tiliniñ tağdırına aytılğan ükim emes şığar, biraq sol joldağı qauipti qadamdardıñ biri.

Eger el basşısı qazaq tilin özine mindet körmese – basqalarğa onı mindetteudiñ özi ädiletsizdik emes pe?

The Qazaq Times