ورتكە ورانعان تاريحي جادىگەرلەر

جاقىندا فرانتسيانىڭ سيمۆولىنا اينالعان مادەني ورتالىق، 850 جىلعا جۋىق تاريحى بار نوتر-دام سوبورى ورتكە ورانعان بولاتىن. سوڭعى ۋاقىتتا الەم كوز تىككەن تاريحي ورىنداردىڭ ورتەنۋى جيىلەي تۇسكەن. 

فرانتسيا پرەزيدەنتى ەممانۋەل ماكرون بەس جىل ىشىندە پاريجدەگى قۇداي انا سوبورىن قالپىنا كەلتىرۋگە ۋادە بەردى. عيماراتتى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن 750 ملن ەۋرودان استام قارجىلىق كومەك بەرىلدى. سونىمەن قاتار، يۋنەسكو جىل سايىن شامامەن 13 ميلليون تۋريست كەلەتىن سوبوردى قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە كومەكتەسەتىنىن حابارلادى. گەرمانيا كانتسلەرى انگەلا مەركەل نوتر-دامدى تەك فرانتسيانىڭ عانا ەمەس، "فرانتسيا مەن ەۋروپا مادەنيەتىنىڭ سيمۆولى" دەپ باعا بەردى. ال، ترامپ ءوزىنىڭ تۆيتتەر پاراقشاسىندا "ورىن العان ءورتتى كورۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى. ءورتتى ءسوندىرۋ ءۇشىن "ۇشاتىن سۋ تانكەرلەرىن" پايدالانسا دۇرىس بولار ەدى" دەپ جازدى. سونداي-اق، فرانتسيا ميللياردەرى، Kering كومپانياسىنىڭ باسشىسى فرانسۋا-انري پينو نوتر-دام-دى قالپىنا كەلتىرۋگە 100 ميلليون ەۋرو اۋدارۋعا ۋادە بەردى. ال، فرانتسيا پرەزيدەنتى ەممانۋەل ماكرون سوبوردى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن حالىقارالىق فاندرايزينگ اشۋ قاجەتتىگىن ايتتى.

ريو-دە-جانەيروداعى ۇلتتىق مۇراجاي. مۇراجاي ەكسپوزيتسياسىندا برازيليا مەن باسقا ەلدەردىڭ تاريحىن باياندايتىن مىڭداعان ەكسپوناتتار بار. فوتو: REUTERS

برازيلياداعى «ۇلتتىق مادەني تراگەديا»

3 قىركۇيەكتە برازيليانىڭ ريو-دە-جانەيرو قالاسىندا 200 جىلدىق تاريحى بار ۇلتتىق مۋزەي ورتكە وراندى. برازيليا مادەنيەتىن جاھانعا تانىتقان مۋزەيدە وزگە دە مەملەكەتتەرگە تيەسىلى سان عاسىرلىق تاريحى بار مىڭداعان قۇندى جادىگەرلەر ساقتالىنعان.
توزىعى جەتكەن كونە عيمارات ءبىرشاما ۋاقىت بويى اپاتتى جاعدايدا تۇرعان. ءتيىستى جوندەۋ جۇمىستارىنىڭ دەر كەزىندە جاسالماۋى سالدارىنان الەمدىك دەڭگەيدە مويىندالعان مۇراجاي تولىعىمەن جانىپ كەتكەن. ورتەنگەن مۇراجاي ىشىندە جيىرما ميلليونعا جۋىق ەكسپوناتتار، ارحەولوگيالىق مۇرالار، ەڭ كونە دينوزاۆورلار مەن ەجەلگى ادامدار قاڭقاسى، وڭتۇستىك امەريكا مەن مىسىر مۋميالارى جانە وزگە دە جادىگەرلەر بولعان. ءحىح عاسىردا بوي كوتەرگەن مۇراجايدان ايىرىلعان كۇندى برازيليالىق جۋرناليستەر «ۇلتتىق مادەني تراگەديا كۇنى» دەپ اتاعان.

2018 جىلى لاتىن امەريكاسىنداعى ەڭ ءىرى عىلىمي مۇراجاي وتقا وراندى. ءتىلسىز جاۋ ەلدىڭ تاريح پەن مادەني قۇندىلىقتارىنا ايتارلىقتاي زالال اكەلدى: مۇراجايدا جادىگەرلەر 200 جىل بويى ساقتالىنعان.
تامىزدا سولتۇستىك يرلانديانىڭ استاناسىندا Primark كيىمىنىڭ ساۋدا ماركاسى ورنالاسقان XVIII عاسىردىڭ بۇرىنعى بانك عيماراتى ورتەندى. ءورت جۇمىس ۋاقىتىندا بەسىنشى قاباتتان باستالىپ، عيماراتقا تاراعان. قازىرگى ۋاقىتتا قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى ءالى دە جالعاسۋدا.
سونىمەن قاتار، بىرنەشە اي بۇرىن گلازگو ونەر مەكتەبىندە بولعان ءورت ەلگە 36 ملن فۋنت شىعىن اكەلدى. بۇل وقيعا وقۋ ورنى باسشىلىعىنىڭ قاۋىپسىزدىك شارالارىن ساقتاماعانى ءۇشىن ورىن العان.

ماسكەۋدەگى مانەج

ماسكەۋدەگى مانەجىنىڭ عيماراتى 2004 جىلدىڭ 14 ناۋرىزىندا، ياعني پرەزيدەنتتىك سايلاۋ كۇنى ورتەندى. وسى ۋاقىتتا كورمە الاڭىندا رەسەيلىك تەاتر سۋرەتشىلەرىنىڭ جۇمىستارىنىڭ كورمەسى وتكەن. وقيعا ورنىنا كەلگەن ءورت سوندىرۋشىلەر بىرنەشە ساعات بويى وتتى سوندىرە المادى، عيماراتتىڭ شاتىرى مەن ەكى قابىرعاسى قۇلاپ، ەكى ءورت ءسوندىرۋشى وقيعا ورنىندا قازا تاپتى.
2005 جىلى اتالعان عيمارات قايتا اشىلدى. ساۋلەتشىلەر ليفتەر مەن ەسكالاتورلاردى قوسىپ، تاريحي عيماراتتىڭ امپيرلىق ءستيلىن قالپىنا كەلتىردى.

لوندونداعى "كاتتي سارك"

الەمدەگى ەڭ تانىمال "كاتتي سارك" كليپەرى 1869 جىلى سالىنىپ، قىتايدان شاي تاسىمالداۋ ءۇشىن قولدانىلعان. كەمە 1872 جىلدان بەرى تانىلا باستالدى. 50-ءشى جىلداردان باستاپ كليپەر لوندوننىڭ شىعىسىنداعى گرينۆيچتە تۋريستەر ءۇشىن مۇراجاي ەسەبىندە قويىلعان.
الەمدەگى ەڭ جىلدام جۇرەتىن "كاتتي سارك" كليپەرى 2007 جىلى ورتكە وراندى. كەمە-مۇراجاي تەك 2012 جىلى عانا قالپىنا كەلتىردى. جوندەۋگە بەس جىل جانە 50 ملن فۋنت كەتتى.

1992 جىلى ۆيندزور قۇلپىنداعى ءورت. فوتو: REUTERS

ۆيندزور قۇلپى

ەليزاۆەتا II پاتشايىمىنىڭ جازعى رەزيدەنتسياسى سانالاتىن ۆيندزور قۇلپىنا 1992 جىلى قاراشادا ورتتەن ۇلكەن زيان كەلدى. ورتتەن ۆيكتوريا پاتشايىم اۋىر جاراقاتتانىپ، اۋليە گەورگي زالىنا جانە باس قابىلداۋ زالى كۇلگە اينالدى. قۇلىپتى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن بەس جىل جانە 37 ملن فۋنت جۇمسالدى.

پەترۋتسەللي تەاترى

1991 جىلى يتاليانىڭ باري قالاسىنداعى پەترۋتسەللي تەاترى تولىق جانىپ كەتتى. XIX عاسىردىڭ تاريحي عيماراتىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ كوپ جىلعا كەيىنگە قالدىرىلىپ، تەك 2009 جىلى عانا قايتا اشىلدى.
ورتكە دەيىن تەاتردا 3200 ادامعا دەيىن ورىن بولعان. بىراق جاڭا قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىنە سايكەس قايتا جاڭارتۋدان كەيىن تەاترداعى ورىن سانى ەكى ەسە قىسقاردى: ەندى سپەكتاكلدەرگە ساتىلاتىن بيلەت سانى 1480-نەن ارتىق ەمەس ساتىلادى.

"The Qazaq Times"