Franciyadağı Qwday ana soborı. Foto: REUTERS

Jaqında Franciyanıñ simvolına aynalğan mädeni ortalıq, 850 jılğa juıq tarihı bar Notr-Dam soborı örtke oranğan bolatın. Soñğı uaqıtta älem köz tikken tarihi orındardıñ örtenui jiiley tüsken. 

Franciya prezidenti Emmanuel' Makron bes jıl işinde Parijdegi Qwday ana soborın qalpına keltiruge uäde berdi. Ğimarattı qalpına keltiru üşin 750 mln eurodan astam qarjılıq kömek berildi. Sonımen qatar, YUnesko jıl sayın şamamen 13 million turist keletin sobordı qayta qalpına keltiruge kömektesetinin habarladı. Germaniya kancleri Angela Merkel Notr-Damdı tek Franciyanıñ ğana emes, "Franciya men Europa mädenietiniñ simvolı" dep bağa berdi. Al, Tramp öziniñ Tvitter paraqşasında "Orın alğan örtti körudiñ özi qorqınıştı. Örtti söndiru üşin "wşatın su tankerlerin" paydalansa dwrıs bolar edi" dep jazdı. Sonday-aq, Franciya milliarderi, Kering kompaniyasınıñ basşısı Fransua-Anri Pino Notr-Dam-dı qalpına keltiruge 100 million euro audaruğa uäde berdi. Al, Franciya prezidenti Emmanuel' Makron sobordı qalpına keltiru üşin halıqaralıq fandrayzing aşu qajettigin ayttı.

Rio-de-Janeyrodağı Wlttıq mwrajay. Mwrajay ekspoziciyasında Braziliya men basqa elderdiñ tarihın bayandaytın mıñdağan eksponattar bar. Foto: REUTERS

Braziliyadağı «wlttıq mädeni tragediya»

3 qırküyekte Braziliyanıñ Rio-de-Janeyro qalasında 200 jıldıq tarihı bar Wlttıq muzey örtke orandı. Braziliya mädenietin jahanğa tanıtqan muzeyde özge de memleketterge tiesili san ğasırlıq tarihı bar mıñdağan qwndı jädigerler saqtalınğan.
Tozığı jetken köne ğimarat birşama uaqıt boyı apattı jağdayda twrğan. Tiisti jöndeu jwmıstarınıñ der kezinde jasalmauı saldarınan älemdik deñgeyde moyındalğan mwrajay tolığımen janıp ketken. Örtengen mwrajay işinde jiırma millionğa juıq eksponattar, arheologiyalıq mwralar, eñ köne dinozavorlar men ejelgi adamdar qañqası, Oñtüstik Amerika men Mısır mumiyaları jäne özge de jädigerler bolğan. HİH ğasırda boy kötergen mwrajaydan ayırılğan kündi braziliyalıq jurnalister «wlttıq mädeni tragediya küni» dep atağan.

2018 jılı Latın Amerikasındağı eñ iri ğılımi mwrajay otqa orandı. Tilsiz jau eldiñ tarih pen mädeni qwndılıqtarına aytarlıqtay zalal äkeldi: mwrajayda jädigerler 200 jıl boyı saqtalınğan.
Tamızda Soltüstik Irlandiyanıñ astanasında Primark kiiminiñ sauda markası ornalasqan XVIII ğasırdıñ bwrınğı bank ğimaratı örtendi. Ört jwmıs uaqıtında besinşi qabattan bastalıp, ğimaratqa tarağan. Qazirgi uaqıtta qalpına keltiru jwmıstarı äli de jalğasuda.
Sonımen qatar, birneşe ay bwrın Glazgo öner mektebinde bolğan ört elge 36 mln funt şığın äkeldi. Bwl oqiğa oqu ornı basşılığınıñ qauipsizdik şaraların saqtamağanı üşin orın alğan.

Mäskeudegi Manej

Mäskeudegi Manejiniñ ğimaratı 2004 jıldıñ 14 naurızında, yağni prezidenttik saylau küni örtendi. Osı uaqıtta körme alañında reseylik teatr suretşileriniñ jwmıstarınıñ körmesi ötken. Oqiğa ornına kelgen ört söndiruşiler birneşe sağat boyı ottı söndire almadı, ğimarattıñ şatırı men eki qabırğası qwlap, eki ört söndiruşi oqiğa ornında qaza taptı.
2005 jılı atalğan ğimarat qayta aşıldı. Säuletşiler lifter men eskalatorlardı qosıp, tarihi ğimarattıñ ampirlıq stilin qalpına keltirdi.

Londondağı "Katti Sark"

Älemdegi eñ tanımal "Katti Sark" kliperi 1869 jılı salınıp, Qıtaydan şay tasımaldau üşin qoldanılğan. Keme 1872 jıldan beri tanıla bastaldı. 50-şi jıldardan bastap kliper Londonnıñ şığısındağı Grinviçte turister üşin mwrajay esebinde qoyılğan.
Älemdegi eñ jıldam jüretin "Katti Sark" kliperi 2007 jılı örtke orandı. Keme-mwrajay tek 2012 jılı ğana qalpına keltirdi. Jöndeuge bes jıl jäne 50 mln funt ketti.

1992 jılı Vindzor qwlpındağı ört. Foto: REUTERS

Vindzor qwlpı

Elizaveta II patşayımınıñ jazğı rezidenciyası sanalatın Vindzor qwlpına 1992 jılı qaraşada örtten ülken ziyan keldi. Örtten Viktoriya patşayım auır jaraqattanıp, Äulie Georgiy zalına jäne bas qabıldau zalı külge aynaldı. Qwlıptı qalpına keltiru üşin bes jıl jäne 37 mln funt jwmsaldı.

Petrucelli teatrı

1991 jılı Italiyanıñ Bari qalasındağı Petrucelli teatrı tolıq janıp ketti. XIX ğasırdıñ tarihi ğimaratın qayta qalpına keltiru köp jılğa keyinge qaldırılıp, tek 2009 jılı ğana qayta aşıldı.
Örtke deyin teatrda 3200 adamğa deyin orın bolğan. Biraq jaña qauipsizdik erejelerine säykes qayta jañartudan keyin teatrdağı orın sanı eki ese qısqardı: endi spektakl'derge satılatın bilet sanı 1480-nen artıq emes satıladı.

"The Qazaq Times"