سەرىك ابىكەنۇلى. جۋرناليست، جازۋشى

– سەرىك اعا، قولىنا قالام الىپ جۇرگەن قالامگەر رەتىندە ءبىزدىڭ بۇگىنگى ادەبيەتتى قالاي باعالايسىز.

– ءبىر نارسەنىڭ باسىن اشىپ الايىق، مەن نەنى بولسا دا قول كوتەرىپ، داۋىسقا سالىپ، مىناۋ 5, مىناۋ 4, دەپ باعالاۋدى ۇناتپايمىن.  سەبەبى، قانشا ادام بولسا سونشا تالعام بار، بىرەۋدىڭ كوڭىلىنەن شىقپاعان دۇنيەنى بىرەۋ جوعارى باعالايدى. جانە باستى ماسەلە  «مىناۋ ناشار» دەگەن ادامنىڭ ورەسى سول شىعارماعا جەتە مە؟ وسى جاعى ۇنەمى ۇمىت قالادى جانە ادەبيەتتە ۇكىم شىعارعىشتار كوبەيىپ بارادى. انا كىسى جامان دەدى دەپ جاپىرىلا سىناپ، انا كىسى ماقتادى دەپ جابىلا ماقتاۋدى بايقايمىن. ول ماقتاۋ مەن سىناۋدان  كەيدە رۋلاستىق، كەيدە جەرلەستىكتىڭ  ءيسى مۇڭكىپ تۇرادى. ەسەسىنە، ستيلدىك، مازمۇندىق، قۇرىلىمدىق-كومپوزيتسيالىق تالداۋ دەگەندەر قالىپ بارا جاتىر.

جاقسى، ەندى وسى سۇراققا وقىرمان ەسەبىندە جاۋاپ بەرىپ كورەيىن، سەبەبى، قالام ۇستاعاندار اراسىندا «وقىرمان ازايدى، ءبىزدى تۇسىنبەيدى» دەگەندەي وكپە بار. مىسالى، سوڭعى جىلدارى شىققان كىتاپتاردىڭ ءبىرازىن وقىدىم،  داۋكەڭنىڭ «بورىسوقپاعىن»، ەسبولاتتىڭ «سۇلىكقاراسىن»، قاناتتىڭ «قاراشتىڭ اڭگىمەلەرىن»، ايدىن كالىمحاننىڭ «قاشقىنىن»، ت.ب.، ول ازداي جارق ەتكەن جاقسى شىعارما بولسا ينتەرنەتتەن دە وقي بەرەمىن.   ەندى وسىعان قاراپ ادەبيەتتى قالاي  باعالاۋعا بولادى؟ سول باياعى ادەبيەت، سول باياعى ستيل الۋاندىعى: داۋرەن قۋاتتىڭ ءستيلى «تاراقتان» بەرىدە كوپ وزگەرگەن، كونە ءاپسانا، ءدىني اڭىزداردان تارتىپ جازعاندى، «تاسمونشاداي» كەيدە ميستيكا ارالاستىرا وي سالعاندى ءجون كورسە، كەيىنگى لەكتەگى ەسبولات كلاسسيكالىق سارىندا، سوڭعى كەزدە تۇلعالارعا  زەر سالىپ ءجۇر، قانات «كىشكەنتاي اداممىندى» كوپ ايتا ءجۇرىپ گوگول، چەحوۆتاردىڭ ىزىنە تۇسكەندەي، ورىس قالامگەرلەرىنىڭ مانەرى بايقالادى،  مۇرات الماسبەكتە مۇڭ مەن استار باسىم، ىرىسبەك دابەي اۋەلدە ەسسەلىك ەكپىنمەن كەلدى، ودان دەرەكنامالىق روماندارعا اۋىستى... ءوستىپ، جالعاستىرا بەرۋگە بولادى،  وسىدان بارىپ ادەبيەتتى جامان، جاقسى باعالاۋعا بولا ما؟ ادەبيەت جويىلىپ بارادى، ءولىپ بارادى دەگەن «اتتان» بەكەر، ول ادەتتەگىدەي بىردە تۇنشىعىپ جوتەلىپ، بىردە ەركىن تىنىستاپ تىرشىلىك ەتىپ جاتىر. ال، ناشار جانە جاقسى شىعارما دەگەن تالاس بىزگە دەيىن بولعان، بىزدەن كەيىن دە بولا بەرەدى. ورالحان مەن مۇقاعاليدى، ماعاۋيندى سىناعاندار بولعان. شىعارمالاردىڭ 70-80 پايىزى قىزىل يدەولوگياعا قىزمەت ەتكەن سول  سوۆەت زامانىندا سوتسرەاليزم بۋىندىرعاندا دا  قازاق ادەبيەتى ارام قاتقان جوق، ەندى تىپتەن ولمەك ەمەس. ءتۇرلى بايگە بولىپ جاتىر، وزعاندار جۇلدەسىن الىپ جاتىر.  باسقا... باسقا،  ادەبي سىن ءوز دەڭگەيىندە بولسا، باسپا، باسىلىمداردا ادەبي رەداكتور دەگەن قىزمەت قايتا كۇش السا، شىعارمالار وقىرمانمەن قاۋىشاردا ءبىر سۇزگىدەن وتسە دەگەن تىلەك قانا بار. قالعانىن وقىرمان مەن ۋاقىت ەكشەپ بەرەدى. پوەزيا دا سولاي. جاناربەك پەن باقىت، قالقامان مەن ەرلان، اينۇر مەن ماقپال، توقتارالى مەن  مۇحتار، ساعىنىش پەن گۇلباقىت، ت.ب. ىركەس-تىركەس كەلەدى. تالعامدىعا تاڭداۋ بار، تەك وقىرمانعا جەتۋى كەمشىن. ونىڭ ۇستىنە شەتەلدىك قالامگەرلەردى كوككە كوتەرىپ، ءوزىمىزدىڭ جازۋشىلاردى تومەندەتەتىن ءبىر جامان ءۇردىس پايدا بولدى. ادەبيەتكە جاقىنمىن دەگەننىڭ كوبى ماركەس، كاميۋ، تولستوي، شولوحوۆ، بۋنيندەردى ايتىپ تامسانادى، دۇرىس. وقۋ كەرەك، ويىن ءسىڭىرىپ، جازۋ ماشىعىن زەرتتەۋ كەرەك، سول ارقىلى جازۋ الۋاندىعى كەلەدى. مودەرندىك، پوستمودەرندىك ءستيلدى دە جەتە مەڭگەرگەن جاقسى، تەك، «اناۋ سولاي جازعان، مەن دە سولاي جازامىن»، – دەگەن كوزقاراسپەن كەلۋگە بولمايدى. بۇل ماشىق فيلوسوفيالىق ءىلىم ىقپالىنان تۋعانىن، ونى ءتۇسىنىپ، مەڭگەرۋ ءۇشىن مىڭداعان بولماسا دا جۇزدەگەن فيلوسوفتىڭ ەڭبەگىن، مانەردىڭ پايدا بولۋ تاريحىن زەرتتەپ بارىپ كەلسە قۇبا-قۇپ. جالپى، ءوزىم جازۋشى دەگەن قاۋىمدى اسا ينتەللەكتۋال دەپ ويلايمىن، سوندىقتان باتىس ادەبيەتىندەگى فيلوسوفياعا ءدىننىڭ ىقپالى وراسان بولعانىن،  ءبىز بۇگىندە تامساناتىن كەي شىعارمالاردا سول سارىن بارىن ءبارى بىلەتىنىنە ءشۇبام جوق. ەكزيستەنتسياليستىك مانەردە جازىپ جۇرگەندەر وسى جاعىن ەسكەرسە، وزگەدەن قابىلداپ العانىنىڭ وزەگىندە نە بارىن ەڭ اۋەلى ءوزى بىلسە. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى جۋىردا «زاڭ» گازەتى دەتەكتيۆ جانرىنداعى شىعارمالارعا بايقاۋ جاريالادى، سول كەزدە بۇل جانردىڭ بىزدە قانشالىقتى كەنجەلەپ قالعانىن بايقادىم. دەتەكتيۆ «قۇپيا» بولسا ءبىزدىڭ قۇپيا العاشقى سويلەمنەن-اق اشكەرە بولىپ جاتادى.  وزىڭدەي ءبىر-ەكى ادام بولماسا، قويشىبەك، ميستيكا مەن فانتاستيكانى دا وسى شامادا دەۋگە بولار. ال، الەمنىڭ جاس وقىرمانىن «جاۋلاعان» كىتاپ دجوان روۋلينگتىڭ «گارري پوتتەرى» ەمەس پە! دەمەك،  قالامگەر قاۋىم وقىرمانعا ادەبيەتتىڭ بارلىق جانرىن ۇسىنىپ وتىرعان جوق. مۇنىڭ كەرى اسەرى بولارى انىق.  ەندەشە، ادەبيەتتى باعالاعاننان،  ونىڭ باعىت-باعدارىن ءبىلۋ، ونىڭ قانشالىقتى زەرتتەلىپ، جول سىلتەنىپ جاتقانىن ءتۇسىنۋ ماڭىزدىراق بولادى.

وقىرمان نەگە از؟ قازاق كىتاپتان قول ءۇزىپ قالدى،  «بايتۇل تۇگىلى باس قايعى» بوپ كەتكەن توقسانىنشى جىلداردىڭ باسىندا كىتاپ باسىلۋى دا، ونى ىزدەپ وقۋشى دا ازايىپ كەتتى. وتىز جىلدا وسكەن بىرنەشە بۋىن  كىتاپقا جاتىرقاي قارايدى جانە ولاردىڭ كىتاپ وقيتىنى بىزگە قاراعاندا باسقا رۋحاني كەڭىستىكتە وسكەن، بىرنەشە اي «اباي جولىن» وقىعاننان، ءبىر تۇندە «بوگاتىي پاپا، بەدنىي پاپانى» وقىپ شىققاندى، ناپولەون حيللدىكىندەي موتيۆاتسيالىق كىتاپتاردى زەردەلەگەندى ءجون كورەدى. بۇعان ادەبيەت تە، جازۋشى دا، اقىن دا كىنالى ەمەس، ءومىر سونداي. تۇنەككە تاپ بولعان ادامنىڭ جىلت ەتكەن ءار جارىققا قاراي تۇرا جۇگىرەتىنىندەي قارمانۋ، قاربالاس. وي قۇنسىزدانعان، حالىقتىڭ قارنى اش، رۋحاني ازىقتى سىپىرىپ تاستاپ وزەكجالعار تاپپاي ءجۇر،  «مۇقاعاليداي اقىن بولعاننان مىرقىمبايداي شەنەۋنىك الدە بيزنەسمەن بولعان وزىڭە دە، اۋلەتىڭە دە پايدالى»  دەپ ويلايتىن ورتا قالىپتاسقان. بۇدان بارىپ «ءبىز ناشار بولعان سوڭ ادەبيەت السىرەدى، نەمەسە، وقىرمان ساناسىز بولعان سوڭ كىتاپ وتپەيدى!» – دەپ تون پىشۋگە بولمايدى. بۇل وتپەلى كەزەڭ بولار، وقىرمان ءتۇبى ورالار.

– كوركەم ادەبيەت كىم ءۇشىن قىزمەت ەتۋى كەرەك نەمەسە ونىڭ مىندەتى نە دەپ قارايسىز؟

– مەنىڭشە، ءار شىعارما اۆتوردىڭ جۇرەگىنەن شىعادى.  دەمەك، ول ءومىر سۇرەتىن ورتادان، قوعامنان، ۇلتتان الىستاپ كەتۋى مۇمكىن ەمەس. ويتپەگەن كۇندە جاساندى، جىلتىر شىعارما بولادى. ونداي شىعارمانىڭ پاۋلو كولەنىڭ «ءزاھيرى» سەكىلدى ەشكىمگە دە، ەشتەڭەگە دە پايداسى دا، قۇندىلىعى دا جوق. 19 عاسىردا ءومىر سۇرگەن كوسەمسوزشى   دجوردج دەننيسون پرەنتيستىڭ: قالام – سونشالىقتى  قۋاتتى قارۋ ەمەس، بىراق، سول قارۋمەن ادام باسقالاردى ەمەس، ەڭ اۋەلى ءوزىن ءولتىرىپ الۋى مۇمكىن، – دەگەن ءسوزى بار. راس قوي. مەيلى، سەن جازۋشى بول، جۋرناليست بول ەڭ اۋەلى ۇستانىمىڭا، قۇداي بەرگەن بولمىسىڭا قارسى دۇنيە جازساڭ – ءتىرى ولىكسىڭ. سوندا قازاق قالامگەرلەرى جازعان شىعارمالار قازاق بولمىسىنىڭ ىقپالدان قورعار قالقانى بولىپ شىعادى.  سول رومان الدە اڭگىمە، نە جىردان ادامزاتقا قۇنار بولارلىق ءدان تابىلسا وندا، تىپتەن،  عاجاپ. تەك، مويىنداتسام دەگەن ولەرمەندىككە ۇرىنباۋ كەرەك، مۇنى باسقا ەلدەردىڭ ادەبيەتشىلەرى وسىدان ەكى عاسىر بۇرىن باستان وتكەرگەن، ل.ن. تولستوي ەلۋدەن اسقان شاعىندا قالامگەرلىكتى دىنگە بالاپ: جازۋشىلار سەنىمىنە كۇدىكپەن قاراعاننان كەيىن ولار ابىز تۇتقانداردىڭ دا ءجۇرىس-تۇرىسىن باعىپ، وسى دىندەگى داناگوي-قالامگەرلەردىڭ بارلىعى دەرلىك ارسىز، تۇراقسىز، جامان ادامدار ەكەنىنە، مەنىڭ بەرەكەتسىز جاستىعىمدا، اسكەري ومىرىمدە جولىققانداردان الدەقايدا تومەن ەكەنىنە، سويتە تۇرا اۋليەلىكتەرىنە سەنىمدى، وزدەرىنە اسا رازى ەكەنىنە كوزىم جەتتى. ول ادامداردان جيىركەندىم، وزىمنەن-ءوزىم جيرەندىم، ءدىنى – الدامشى ەكەنىن ءتۇسىندىم،  – دەپ جازىپ كەتكەن. وسى كۇيدەن ساقتانۋ كەرەك شىعار؟ ءبىز بۇگىندە م.ماعاۋيننىڭ «الاساپىرانىن»، ءى.ەسەنبەرليننىڭ «كوشپەندىلەر» تريلوگياسىن ادەبيەتتەن الشاقتاۋ، دەرەكناماعا قۇرىلعان جازبالارعا بالايتىن  دەڭگەيگە تۇستىك. بۇل – ىزدەنىستى جاقتىرمايتىن، قۇرعاق وي، جالاڭ پالساپامەن سۇيكەپ شىققىسى كەلەتىندەردىڭ شىعارعانى بولار، – دەپ توپشىلادىم. ايتپەسە، قازاق تاريحىن ۇمىتتىرماي، ساناعا ءسىڭىرۋ جولىندا وسىلاردان اسقان شىعارما تابىلا قويماس. م.اۋەزوۆ، ءا.كەكىلباەۆ، س.مۇراتبەكوۆ، ب.سوقپاقباەۆ، ت.ب. كوپتەگەن قالامگەرلەر «توزاق وتى جىمىڭدايتىنىن» (ت.ابدىك) ەسكەرتىپ، قازاقىلىعىمىزدى ساقتاپ قالدى، ولاردىڭ جازعانى قانىمىزدىڭ تازالىعىنا، ويعا قىزمەت ەتتى. ءبىر شىعارمانى بىلاي قويعاندا، ءبىر  كەيىپكەرمەن ادامزات بولمىسىنداعى تۇتاس ءبىر قۇبىلىستى بىلدىرگەن قالامگەردى ىزدەسەك وڭگەدەن مىسال كەلتىرەمىز: بۋلگاكوۆتىڭ پروفەسسور پرەوبراجەنسكيى، يلف پەن پەتروۆتىڭ وستاپ بەندەرى، چەحوۆتىڭ چەرۆياكوۆى، كولەنىڭ جاس  سانتياگوسى، حەمينگۋەيدىڭ شال سانتياگوسى  ت.ب.  بۇل بىزدە جوق پا ەدى؟ بي-اعاڭنىڭ قۇرىمبايى، تۇيەبايى، جىندىبايى، جۇسىپبەكتىڭ اقبىلەگى، ءتىپتى، بەرىدەگى ورالحان بوكەيدىڭ  تاعانى. بۇگىنگى كىتاپتاردى وقىساڭ وسىنداي كەيىپكەرلەر تاپپايسىڭ، بۇرىنعىلاردىڭ ادامي كەيىپكەرىن بىلاي قويعاندا يت، بۇعىسىنا دەيىن «سويلەپ» تۇرۋشى ەدى. بۇل ءوسۋ مە، كەرى كەتۋ مە ول جاعىن ءوزىڭىز ەكشەي بەرىڭىز...

– ادەبيەتتىڭ "ساياسيلانۋى" قانشالىقتى دۇرىس؟ ارتىقشىلىعى جانە كەمشىلىگى...

– «ساياسيلانۋى» دەگەندى «ساياساتقا قىزمەت ەتۋى» دەپ تۇسىنگەنىم ءجون شىعار.  جالشى بولعاننىڭ نەسى جاقسى، ساياسات دەگەن لاس نارسە، بىلعاماي قويمايدى، بىراق،   ادەبيەت – قوعام ءومىرىنىڭ ايناسى بولعاندىقتان ساياساتتى مۇلدەم ىسىرىپ تاستاي المايدى.  ەگەر، قالامگەر شىعارماسىن ءبىر ساياساتتى ناسيحاتتايتىن  ۇنپاراققا اينالدىرسا وندا  تۋىندىنىڭ  ولگەنى. «بايتەرەكتى» جازعانى ءۇشىن كوپ سىنعا ۇشىراعان نەسىپبەك ايتۇلى اعامىز استانادا قازا تاپقان بەس پەرىشتەگە جىر ارناپ ەدى جۇرت «ازاماتتىق پوەزيا بار ەكەن!» دەپ ىقىلاس ءبىلدىردى. بۇل قازاق ادەبيەتىنە وزەك بولعان، وسى كۇنگى ادەبي قاۋىم اسا مويىنداي قويمايتىن  جىراۋلىق پوەزيانىڭ جۇرناعى عانا. كەشەگى جاڭاوزەن قىرعىنىندا يسرايل ساپارباي،  توقتارالى تاڭجارىق، راحات قوسبارماق سەكىلدى اقىندار توگىلتكەن شەرلى-جىر شە، بۇنى ادەبيەتتەن تىسقارى دۇنيە دەپ قاراي الامىز با؟ ادەبيەت بولماسا ادەبيەتتىڭ وسى داۋىرگە باسقان تاڭباسى دەرمىز؟ تەمىرحان مەدەتبەكتىڭ «بازارعا بارعىم كەلمەيدىسى» شە؟ تۇنىپ تۇرعان ساياسات. اينا بەت-بەينەمىزدى انىق كورسەتىپ تۇر. بىرەۋلەر بۇگىنگى جازعان ودا-داستاندارىنا ۇيالاتىن كەزەڭ كەلگەندە  وسى اقىنداردى ءبىر-اق ولەڭى ءۇشىن ەل ارداقتاۋى ابدەن مۇمكىن. اقىن – سەزىمنىڭ ادامى، ونى ولشەمگە سالۋعا بولماس. جالپى، بىرەۋدى ەكشەپ، ولشەۋگە قۇمارلىق جاقسى قاسيەت ەمەس، تارازىڭنىڭ تاباعى تار بولىپ شىقسا حاس ماسقارا بولاسىڭ.  ادەبيەت – ءسوز اسىلى بولسا، ونىڭ قۇندىلىعى سول اسىلدىڭ ۇزاق جىلدار باعاسىن جوعالتپاۋىندا بولسا كەرەك-ءتى. دەمەك، ادەبيەتتىڭ جۇگى الىسقا كوز تاستايتىن تەرەڭ وي، قىراعىلىعىندا.  ساياسات اۋمالى-توكپەلى، جىل سايىن بولماسادا ون جىلدا ءبىر  قۇبىلىپ وتىرادى، ادەبي شىعارمادا كەمى عاسىرلىق عۇمىر بار بولار. كەڭەس زامانىندا وقۋلىقتان تۇسپەيتىن قانشا جىر، اڭگىمە وسى كۇنى تۇككە العىسىز بولىپ قالدى، ول شىعارمالار سىلىنعاندا اۆتورلارىنىڭ دا ابىرويى جۇپىنى تارتتى. ارىن ساياسات ساۋداسىنا سالعان قالامگەردىڭ اقىرى وسىنداي بولادى.

ءبىزدىڭ قوعام ءبىر ساياسي وقيعا بولا قالسا قالامگەرلەر جاققا ەلەڭدەيدى، باياعى احمەت، ماعجان، جۇسىپبەكتەردىڭ مىنەزىن كۇتەدى. بۇل – جازۋشى دەگەننىڭ ينتەلليگەنتسيا  ۇعىمىمەن استاسىپ كەتۋىنەن. زيالى بولۋ كاسىپكە بايلانىستى ەمەستىگىن قوعام ءالى جەتە تۇسىنگەن جوق.

ساياسات سالقىنى شالىپ شالىقتاعان قوعامنىڭ سىقپىتىن كورسەتەتىن ءوزىم وقىعان سوڭعى شىعارمالار دەپ مۇرات الماسبەكتىڭ «نوقتاسىن»، قانات تىلەۋحاننىڭ «مەدالىن»، ءومىرجاننىڭ  «قۇدايىن» ايتار ەدىم.  ساكەن سىبانبايدىڭ بۇرىنىراقتا جازعان «مۇڭلىعىنىڭ» ءوزى ءبىر كىتاپتىڭ جۇگىن كوتەرىپ تۇر ەمەس پە؟ قالامگەر – ساياساتتىڭ قۇلى ەمەس، قوعامداعى كۇيدىڭ بارومەترى عانا.   ىرىسبەكتىڭ جاڭاوزەن تۋرالى رومانىن توسىپ ءجۇرمىن،  بىرەۋلەر «ادەبيەت ونداي بولمايدى» دەر، مەيلى،  قازاققا كەرەك.

– مەملەكەتكە ادەبيەت كەرەك پە؟ نە ءۇشىن...

– مەن «مەملەكەت – حالىق» دەگەن ۇستانىمدامىن، سوندىقتان – كەرەك. قازاق بولماسا قازاق ادەبيەتىنىڭ دە ەشكىمگە قاجەتى جوق.  ال سول مەملەكەتتىڭ قىزمەتشىلەرى – شەنەۋنىكتەر حالىق قازىناسىنا قولداۋ كورسەتۋگە مىندەتتى.

– ادەبيەت جالپىحالىقتىق جانە ادەبيەت ءۇشىن دەپ بولىنەدى دەيمىز. بۇگىن بىزدە بۇل ەكەۋىنىڭ قايسىسى ءوز دەڭگەيىندە؟

– مەنىڭشە، بۇل ادەبيەتتى زەرتتەپ، ورتا عاسىر، «جاڭا ءداۋىردىڭ» جىلىگىن شاعۋعا ۋاقىتىن سارپ ەتىپ جۇرگەن، ادەبيەت تامىرىنىڭ بۇلكىلىن بارماعىمەن باسىپ وتىرعان ادەبيەتشى-عالىمدارعا قويىلاتىن ساۋال. سوندا دا جاۋاپ بەرىپ كورەيىن، ادەبيەت – جالقى. ونى ۇلتتىق، جالپىحالىقتىق دەپ «ۇكىلەپ» جۇرگەن  ءوزىمىز. 20-عاسىردىڭ باسىندا «جالپىحالىقتىق» دەگەن «جارگون» شىقتى، ورىس، قازاق، گرۋزين، ارميان، ەستون، لاتىش، موڭعولعا دەيىن قويشا قايىرىپ اكەلىپ  ءبىر يدەيانىڭ استىنا بىرىكتىرۋ ساياساتى جۇرگەن كەزەڭ ەدى.  ول «جالپىحالىقتىقتىڭ» كسرو مەن ونىمەن دوستىق قارىم-قاتىناستاعى ەلدەردەن باسقا ەشكىمگە قاجەتى بولمادى. ۇلت قالامگەرلەرى ەلىنە ۇنار وي ايتسا، سول وي ءبىر حالىقتىڭ ەمەس، تۇتاس ادامزات قۇندىلىعىنا اينالىپ جاتسا شىعارمانىڭ باعى اشىلعانى ەمەس پە؟ ال، «شيرپوترەب» – كوپتىڭ بارىنە جاعاتىن، وي قۇنارىنان كورى سەزىم تۇرتپەكتەۋگە، ەموتسياعا كوبىرەك كوڭىل بولگەن  شىعارمالار قاي زاماندا دا بولعان، بولا دا بەرەدى. ول دا كەرەك، وقىرمان ورەسىن ساتىعا كوتەرۋدىڭ ءبىر ءتاسىلى.

– الەم ادەبەتىنىڭ بيىگىنە شىعۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟ شىعارماشىلىق ادامدارى جانە مەملەكەتتىك يا بولماسا ۇلتتىق قۇرلىمداردىڭ ءرولى...

– بىلمەيمىن. مۇمكىن، مادەنيەت مينيسترلىگى قازاق قالامگەرلەرىنىڭ شىعارمالارىن وزگە تىلدەرگە اۋدارتىپ، ناسيحاتتاۋى كەرەك شىعار؟ كوزدەلىپ جۇرگەن اكادەميا اشىلسا تەرەڭ ويىمەن دۇنيەنى تولعاندىرار قارىمدى قالامگەرلەر پايدا بولار؟ جالپى، اۋەلى ءوز جۇرتىمىز ادەبيەت ۋىزىنا جارىسا، سول ۋىزدى كەيىن وزگەلەر تالاسا ەمسە ءجون ەدى.

– ءوز شىعارماشىلىعىڭىز تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز، جازۋشى رەتىندە ءسىزدى نە نارسە مازالاپ ءجۇر...

– مەن ەرمەك تۇرسىنوۆتىڭ «ماملۇك»، «مۇستافا شوقاي» روماندارىن اۋداردىم، ەكى مىڭىنشى جىلدارى جازعان، باسىلىمداردا جاريالانعان پۋبليتسيستيكالىق دۇنيەلەرىمدى «جەگى» دەگەن اتپەن جارىققا شىعاردىم، «قۇلجا ساقا» اتتى پروزالىق كىتابىم بار.  مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن «جولبارىس جىمى»، وبلىستىڭ قولداۋىمەن «جەتىسۋ جازبالارى» جارىق كوردى.  سوڭعى ءتورت-بەس جىلدا قازاقتىڭ جيىرماسىنشى عاسىردىڭ باسىنداعى تاريحىن زەرتتەپ، «باندى» اتانعان باتىرلاردىڭ ومىردەرەگىن جيناقتاپ ءجۇرمىن. تاريحقا كەرەك بولار دەپ ارحيۆتەن تاپقان ءار كەيىپكەرىمە شاعىن حيكايات جازدىم، دەرەكتى فيلم ءتۇسىردىم، گازەتتەرگە ماقالا بەردىم. ەكى مەرگەن وماربەك پەن قۇنداقبايدىڭ سۋرەتىن تاۋىپ، كوپشىلىككە ۇسىندىم، وسىعان دەيىن قالامگەرلەر بارا قويماعان، ءۇش ءجۇز ءتۇتىندى قازاقتىڭ سۇيەگى شاشىلدىپ قالعان  كىسىقىرىلعانعا كوتەرىلىپ بەينە-فوتوتاسپاعا ءتۇسىردىم. كەيىنگى ءۇش ايدا  قۇنداقباي مەرگەن جايلى پوۆەست جازىپ، «شامامنىڭ جەتكەنىنشە كورەيىن» دەپ تولستويدىڭ «ارىلۋىن» اۋدارىپ جاتىرمىن. كوكتەم شىعا تاعى قاربالاس، تاۋ-تاس ارالاۋ، ەل ىشىنەن مالىمەت جيناۋ قايتا باستالادى.  جۇدىرىقتى شەكەگە تىرەنىپ، تولعانىپ وتىراتىندار ساناتىنان ەمەسپىن، بۇنداي تابانىڭنان توزىپ، تام-تۇمداپ تاۋىپ، تىرنەكتەپ جينايتىن قارا جۇمىستى دا بىرەۋ ىستەۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. جازۋشى اتانۋدى ماقسات-مۇرات تۇتپادىم، ماماندىعىم – جۋرناليست، وسى كاسىپ سۇيەگىمە سىڭىرگەن ادەتپەن ىزدەنىپ، پۋبليتسيستيكا مەن ادەبيەتتى قاتار الىپ جۇرۋگە كۇش سالامىن. شىنىن ايتقاندا قازىرگى جازۋشىلاردىڭ كوبىن وسى ماماندىق اسىراپ وتىر، سول جىگىتتەردىڭ اراسىنان  «مۇندا امالسىزدان ءجۇرمىن» دەپ جۋرناليستيكانى كەمسىتىپ، كەرگىگەندەرىن كورگەندە «اۋزىڭا ادال اس سالعان ماماندىقتى ارامداماساڭشى» دەگىم كەلەدى. نەگىزى، ماعان اقشانى ءۇيىپ بەرسە، ۇيدە جاتىپ نان جەسەم ادەبيەتتى جارىلقاپ تاستايتىن ەدىم، – دەگەن ۇستانىمدى ءومىرى تۇسىنگەن ەمەسپىن، ءوزى وتىرعان ورتانى كۇستانالاپ، سونىڭ ۇسىنعانىنا ىندانى تويماعان ادام وزگەنى بىردەڭەگە جارىتادى دەپ ويلامايمىن. قازىر عۇلاما دا، «ءوزىم بىلەمىن» دە كوپ، سويتە تۇرا كوپ نارسەنىڭ قادىرىن بىلمەيمىز، سول جانعا باتادى...

“The Qazaq Times”