فوتو: BBC.com

قازىرگى ۋاقىتتا كەڭ بەلەڭ الىپ بارا جاتقان ءارى كەڭ تالقىعا ءتۇسىپ جاقان تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى – اۋتيزم. ونىڭ شىعۋ سەبەبى مەن ەمدەۋ جولدارى بەلگىسىز. عالىمدار تاجىريبە جاساۋ ماقساتىندا، 6, 12  جانە 24 ايدان اسقان 148 ءبۇلدىرشىن  توموگرافيادان وتكىزىلگەن. اۋتيزم بەلگىلەرى بار دەپ، اقپارات قابىلداۋ ءۇشىن جاۋاپتى مي  قىرتىستارىندا وزگەرىسى بار ورگانيزم نىسانعا الىندى. بۇل تۋرالى  BBC.com حابارلايدى.

اۋتيزم دەگەن نە؟

اۋتيزم —  (گرەكشە autos – ءوزىم) – ادامنىڭ سىرتقى دۇنيەدەن وقشاۋلانىپ، وزىمەن-ءوزى بولىپ، ىشتەي سارى ۋايىمعا سالىنعان كەزدەگى كوڭىل-كۇيى. اۋتيست بالالاردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتى جوعارى بولادى. ماتەماتيكا جانە مۋزىكادان دارىندى، بىرنەشە تىلدەردى مەڭگەرۋى دە مۇمكىن. بىراق بۇل قاسيەتتەر ادەتتەگى جاستان كەيىنىرەك بايقالادى. سوندىقتان دا بۇنداي بالالار ينتەرناتتاردا ەمەس، كادىمگى ارنايى ورتادا تاربيەلەنۋى قاجەت.

عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، بۇل زەرتتەۋ جۇمىستارى اۋتيزم اۋرۋىن  يننوۆاتسيالىق-تەراپيالىق  جولمەن ەمدەۋ جولدارىن انىقتاۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.

100 ادامنىڭ ءبىرىنىڭ (1/100) ورگانيزمى اۋتيزم سپەكترىنىڭ بۇزىلۋىنا بەيىم تۇراتىندىعى كورىنگەن. ساراپشىلار  قىزىلشا، پاروتيت جانە قىزامىق اۋرۋلارىنا قارسى  سالىناتىن MMR ەكپەلەرىنىڭ سالدارىنان اۋتيزم پايدا بولادى دەگەندى جوققا شىعارىپ وتىر. سەبەبى، اتالمىش ەكپەلەردىڭ بارلىعى، شامامەن 2 جاستان كەيىن سالىنادى، ال بۇل كەزەڭدە اتۋيزم دياگنوزى انىقتالادى (بار بولسا).

پروفەسسور دجوزەف پايۆەن – زەرتتەۋشىلەردىڭ ءبىرى – BBC-گە بەرگەن سۇحباتىندا تاجىريبەنىڭ ناتيجەلەرى جامان ەمەستىگىن ايتقان.

بريتانياداعى ۇلتتىق اۋتيستىك قوعامعا قاراستى اۋتيزم ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى كەرول پوۆي بىلاي دەيدى:

«مرت-سكانەرلەۋ اۋتيزم اۋرۋى بار وتباسىلار ءۇشىن،  كەيىنگى بالالارىنىڭ بولاشاعىن انىقتاۋعا (الدىن الا «دۇرىس كۇتىم جاساۋ كەرەك» دەگەن دابىل قابىلداۋعا)  مۇمكىندىك بەرەدى. بىراق جالعىز تەست ودان كەيىنگى بارلىق بالانىڭ بولاشاعىن (اۋتيزم بار-جوعىن)  انىقتايدى دەگەن ءسوز ەمەس».

اۋتيزم دامۋىنىڭ ناقتى شەشىمى ناقىت ءارى تولىق زەرتتەلگەن جوق. بىراق ونىڭ ارتىندا ورتالىق جۇيكە جۇيەسىنىڭ جۇمىسىنا كەدەرگى جاسايتىن،  گەنەتيكالىق مەحانيزمدەردىڭ جاتقانى بەلگىلى.

«The Qazaq Times»