قىتاي قارىزىن قايتارۋعا قاۋقارسىز ەلدەردىڭ ءتىزىمى جاريالاندى

اقش-تىڭ "Center for Global Development" ساراپتامالىق ورتالىعى قىتاي قارىزىن قايتارۋعا قاۋقارسىز ەلدەردىڭ ءتىزىمىن جاريالادى.

جاقىندا "Center for Global Development" ساراپتاما ورتالىعى قىتاي ناسيەسىنىڭ قاي ەلدەرگە قاۋىپتى ەكەندىگىن انىقتاعان زەرتتەۋ قورىتىندىسىن جاريالادى. وندا قىتايدىڭ «ءبىر بەلدەۋ-ءبىر جول» باعدارلاماسى اياسىندا ازيا، ەۋروپا جانە افريكانىڭ 68 ەلىنە 8 تريلليون دوللاردان استام قارجى قۇيعاندىعى جانە اتالمىش قارجىنىڭ قايتارىمى بولاتىندىعى جونىندە ايتىلعان.

امەريكالىق عالىمداردىڭ زەرتتەۋ قورىتىندىسى بويىنشا، بولاشاقتا قىتايدان العان قارىزىن قايتارۋدا قىرعىزستان، دجيبۋتي، لاوس، مالديۆ، موڭعوليا، چەرنوگوريا، پاكىستان جانە تاجىكستان ەكونوميكالىق قيىندىقتارعا تاپ بولۋى مۇمكىن. سەبەبى اتالمىش ەلدەردىڭ ەكونوميكالارى قازىردىڭ وزىندە قىتاي نەسيەسىن قايتارۋعا قاۋقارسىز. مىسالى بۇگىنگى تاڭدا قىرعىزستان قىتايعا 1,5 ميلليارد دوللار قارىز. بۇل ەلدىڭ جالپى ىشكى ءونىمىنىڭ 40 پايىزىن قۇرايدى. ال رەسمي بىشكەكتىڭ جىل وتكەن سايىن قىتايدان الاتىن قارىز كولەمىن ارتتىرىپ جاتقانىن ەسكەرسەك، بۇل كورسەتكىش الداعى بەس-التى جىلدا قاي جەرگە باراتىنىن ەسەپتەۋ قيىن ەمەس. بىراق ءبىر قىزىعى امەريكالىق عالىمداردىڭ بۇل زەرتتەۋىندە قازاقستان جوق. دەسە دە،  بىزدىڭ دە قىتاي ەلىنە از قارجى قارىز ەمەس ەكەندىگىمىز بەلگىلى. بىراق امەريكالىقتار قازاقستان ءوز قارىزىن ءوزى جابۋعا قاۋقارلى دەدى مە، جوق الدە «ۇلى قىتاي قورعانىن» سالدىرعان جۇرتتىڭ ۇرپاعى ءبىر نارسە ويلاپ تابادى دەدى مە؟ بەلگىسىز. ايتەۋىر ءبىزدى قىتايعا تاۋەلدى، قارىز تولەي المايتىن ەلدەردىڭ قارا تىزىمىنە ەنگىزبەپتى.

جالپى، قىتايدىڭ نەسيە بەرۋ ءتارتىبى باسقا ەلدەرمەن سالىستىرعاندا وزگەشە جولعا قويىلعان. قىتاي وزگە نەسيە بەرۋشىلەرگە قاراعاندا بەلگىلەنگەن سوممانى تولىقتاي ءبىر رەتتە بەرەدى. بىراق ءبىر شارتپەن. بەيجىڭ ساياساتى بويىنشا، بولىنگەن قارجىنى الەمنىڭ قاي تۇكپىرىندە بولسا دا قىتاي كومپانيالارى مەن جۇمىسشالارى يگەرۋى ءتيىس. ءبىر سوزبەن ايتقاندا قىتاي ءوزى بەرگەن قارجىنى ءوزى يگەرىپ، قىتايلىق كومپانيالار ارقىلى ەلگە قايتادان قايتارىپ الۋدا. ال نەسيە العان ەل سوڭىندا قىتاي قارجىسىنا سالىنعان جول نەمەسە زاۋىتقا يە بولادى جانە ميللياردتاعان قارىزدى تولەۋگە مىندەتتەلەدى.

“The Qazaq Times”