ناۋرىز اكىم-قارالاردى كۇتەتىن ناۋقان ەمەس، شىنايى حالىقتىق مەرەكە بولۋى كەرەك

بۇگىن، 16 ناۋرىز الماتى قالاسىنداعى قر ۇلتتىق كىتاپحاناسىندا «تۇركىستان» حالىقارالىق گازەتىنىڭ جانىنداعى «الداسپان» پىكىرسايىس الاڭى ۇيىمداستىرعان «ناۋرىز مەيرامىن جاڭا سيپاتتا اتاپ ءوتۋدىڭ ءمانى» اتتى دوڭگەلەك ۇستەل بولىپ ءوتتى. شاراعا بەلگىلى تاريحشى، ەتنوگراف عالىمدار، اقىن-جازۋشىلار مەن باق وكىلدەرى قاتىستى.

دوڭگەلەك ۇستەلدىڭ ماقساتى – باعزى زاماننان جالعاسىن تاپقان ناۋرىز مەيرامىنىڭ كەلىپ شىعۋى، ونىڭ ءمان-ماڭىزى تۋرالى ءسوز قوزعاي وتىرىپ، بۇگىنگى كۇندە اتالعان مەرەكەنىڭ تولىققاندى ۇلتتىق، حالىقتىق سيپات الا الماي كەلە جاتۋىنىڭ باستى سەبەپتەرىن كورسەتۋ. سوعان قوسا، ناۋرىزدى جاڭا سيپاتتا اتاپ وتۋگە ناقتى ۇسىنىستار مەن پىكىرلەردى ورتاعا سالۋ.

تالقىعا قاتىسۋشىلار قازىرگى كەزدە ناۋرىز مەرەكەسىن وتكىزۋگە ۇكىمەت ورىندارى ۇيىمداستىرۋشى بولعانىمەن، ناۋقان سيپاتى باسىمىراق بولىپ، تاريحي ماڭىزى مەن ءمانىن جوعالتىپ بارا جاتقانىن ايتادى. ءتىپتى ناۋرىز دەسە بولدى حالىق دالادا ءجۇرىپ، اكىم قارالار كيىز ۇيلەردە جىلى-جۇمساعىن جەپ كۇتىم كورىپ قايتاتىن ناۋقانعا اينالدى دەگەنگە ءبىراۋىزدان كەلىسەدى. ناۋرىزدىڭ مەرەكەلىك شاراسىن ۇيىمداستىرۋدى ۇكىمەت ءوزىنىڭ قاتارداعى ءبىر ناۋقاندىق مىندەتىنە بالاپ وتىرعانىن، ونى شىنايى تۇردە ۇلتتىق مەرەكە، حالىقتاردى ۇيىستىرۋدىڭ نەگىزى ەكەنىنە ءمان بەرمەي وتىر دەگەن پىكىرلەر ايتىلدى.

ەتنوگراف، تاريحشى عالىمدار پىكىرلەرىن ورتاعا سالدى. فوتو: تۇركىستان/م. قۇسايىنوۆ.

وسى قاتارلى پىكىرىن ورتاعا سالعان تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى الىمعازى داۋلەتحان سوزىندە: «ۇكىمەت بۇل مەرەكەنى ءوزىنىڭ ۇلتتىق مەرەكەسى رەتىندە قابىلداعاندا عانا ناۋرىز ءوز تۇعىرىنا قونادى. وعان قوسا، مەملەكەتتى ۇيىستىرىپ وتىرعان، ەلدىڭ باستى قۇراۋشىسى قازاق حالقى، ونىڭ ءتىلى ءوز مارتەبەسىنە جەتكەندە عانا ناۋرىز مەرەكەسى دە، ۇلتتار اسسامبلەياسى دا، ۇكىمەتتىڭ ءتۇرلى ساياساتتارى دا ءوز كوزدەگەنىنە جەتەتىن بولادى»، – دەدى.

دوڭگەلەك ۇستەلدە ۋاقاپ قىدىرحانۇلى، تاتتىگۇل قارتاەۆا، ەرلان تولەۋتاي، نۇرمۇحان جانۇزاقۇلى، سامات وتەنيازوۆ، ايجامال قۇدايبەرگەنوۆا، الىمعازى داۋلەتحان، قاسىمحان بەگمانوۆ، عاليا تەمىرتون قاتارلى تاريحشى، ەتنوگراف، مادەنيەتتانۋشى عالىمدار، زەرتتەۋشىلەر ناۋرىزدى جاڭا سيپاتتا، ءوز مانىندە وتكىزۋ ءۇشىن ۇسىنىستارىن ورتاعا سالدى. سولاردىڭ ەلەۋلىلەرىن ايتار بولساق: ناۋرىز مەرەكەسى مەن «جەتى» سانىنىڭ ۇعىمىن ۇشتاستىرۋ بۇل اتاۋلى كۇندى تولىق حالىقتىق مەرەكەگە اينالدىرادى. سوندىقتان، ناۋرىز كوجەسىندەگى جەتى ءدامىنىڭ كۇن نۇرىنىڭ جەتى تۇسىنە، دىبىستىڭ جەتى ىرعاعىنا، جىلدىڭ باسىنىڭ جەتى كۇننەن تۇراتىنىنا، جەتى قات كوك پەن جەتى قات جەر ۇيىمدارىنا بالاناتىنىن تۇتاس ەل كولەمىندە ميفتىك دەڭگەيدە جالپىلاستىرۋ جانە 7 كۇن تويلايتىن مەرەكە ەتىپ بەلگىلەۋ;  ناۋرىزدىڭ جىل باسى ەكەنىن، جاڭا تىرشىلىكتىڭ باستالۋىنىڭ سيمۆولى ەكەنىن ەسكەرىپ، تىرشىلىككە زيان جەتكىزبەۋدى، ورتا قورعاۋدى ناسيحاتتايتىن كۇن رەتىندە ەسكە الۋ; ءار اۋدان-قالالاردا «ناۋرىز» اتىندا ساياباقتار اشىلىپ، ونى مەرەكەلىك جانە وزگە دە ءداستۇرلى راسىمدەر وتكىزەتىن ورتالىق ەتۋ; ناۋرىز ايىندا «ناۋرىز» پويىزى وبلىستاردى ارالاپ، قازاق دالاسىنا مەرەكەلىك سالەم جەتكىزۋ سەكىلدى ۇسىنىستار ورتاعا سالىندى.

جىلدىڭ باسى، تىرشىلىكتىڭ باستالۋى، كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلۋى، سۋىقتىڭ سىنىپ، ءازدىڭ ءجۇرۋى، مالدىڭ تولدەۋى، مىنە بۇلار سول ناۋرىزدىڭ اسا اۋقىمدى سيپاتىنا كىرەدى. وسى ءبىر ايتۋلى كۇن، قازاق تاريحىندا سوناۋ ەستە جوق ەسكى زاماننان بەرى تويلانىپ، مەرەكە رەتىندە اتاپ ءوتىلىپ كەلە جاتقانى، ونىڭ «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى» دەپ اتالاتىنى ايدان انىق. تەك وشكەنىمىز جانىپ، ولگەنىمىز ءتىرىلدى دەيتىندەي بۇگىنگى كۇندە ۇلتتىق بولمىستىڭ تامىرىنا تارتاتىن مۇنداي داستۇرلەر ۇكىمەتتىڭ حالىقتى الدارقاتاتىن امالىنا ەمەس، شىنايى ۇلتتىق مەرەكە رەتىندە تۇعىرىندا قونۋىن تىلەك ەتەمىز.

“The Qazaq Times”