قازاقستان ورتاشا ايلىق جالاقى كورسەتكىشىمەن چەرنوگوريا جانە كەنيامەن قاتار تۇر

سوڭعى بىرنەشە جىلدان كەيىن 2017 جىلدىڭ ماۋسىم ايىنىڭ ورتاسىندا تمد ەلدەرىندەگى ورتاشا ايلىق جالاقى كورسەتكىشىندە العاش رەت ءوسىم بايقالدى. تمد ەلدەرى اراسىندا دوللار ەكۆيۆالەنتى بويىنشا ورتاشا جالاقى دەڭگەيى جوعارى ەل - رەسەي. ال قازاقستان ەكىنشى ورىندا تۇر. 

تمد ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتتەرىنە سەنسەك، ۇيىمعا مۇشە ەلدەردە سوڭعى ءتورت جىل ىشىندە دوللار ەكۆيۆالەنتى بويىنشا ورتاشا جالاقى وسكەن. ال 2014-2015 جىلدارداعى كىرىستىڭ ازايىپ كەتۋى  داعدارىس پەن مۇناي باعاسىنىڭ شامادان تىس تومەندەپ كەتۋىمەن بايلانىستى ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.

دەگەنمەن 2017 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنداعى دوللارعا قاتىستى ۆاليۋتا كۋرستارىنىڭ بىرتىندەپ نىعايۋى، ينفلياتسيانىڭ ءسال دە بولسا باسەڭدەۋى كەيبىر ەلدەردەگى ناقتى جالاقىنىڭ  ۇلعايۋىنا اسەر ەتكەن. مىسالى 2017 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا رەسەيدە ءبىر قىزمەتكەردىڭ ورتاشا جالاقىسى 711,49 دوللار نەمەسە 42 042 رۋبلگە تەڭ بولعان. ال بىر جىل بۇرىنعى ماۋسىم ايىنداعى كورسەتكىش 599,05 دوللاردى (38 447 رۋبل) قۇراعان. وسىلايشا، ءبىر جىلدا كىرىس دوللارمەن 18,8%-عا، ۇلتتىق ۆاليۋتادا 9,4%-عا ارتقان.

رەسەيلىك ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتىنشە، ەڭ جوعارى ورتاشا جالاقى سوڭعى رەت 2013 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا تىركەلەگەن - 1214 دوللار. ال 2017 جىلدىڭ قاڭتارىنداعى ەسەپ بويىنشا ورتاشا جالاقى 587,92 دوللارعا دەيىن قىسقارعان.

قازاقستان كورسەتكىش بويىنشا ەكىنشى ورىندا تۇر. قر ەلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ رەسمي مالىمەتىنشە، وسى جىلدىڭ 2 توقسانىنداعى ورتاشا جالاقى - 149 951 تەڭگە نەمەسە  489,74 دوللار (2017 جىلى 29 شىلدەدە 1 دوللاردىڭ رەسمي كۋرسى 326,74 تەڭگەگە تەڭ بولدى).

تمد ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتىنشە، 2016 جىلى قازاقستاندىقتاردىڭ ورتاشا ايلىق كىرىسى 418,83 اقش دوللارىن قۇراپ، 2015 جىلمەن سالىستىرعاندا 26,4%-عا تومەندەگەن. ال 2017 جىلدىڭ ەكىنشى توقسانىندا وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا حالىقتىڭ ورتاشا ايلىق كىرىسى دوللارمەن ەسەپتەگەندە 11,4%-عا وسكەن. دەگەنمەن قازاقستان ازاماتتارىنىڭ دوللار ەكۆيالەنتىندەگى كىرىسى 2013 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا تىركەلگەن ەڭ جوعارعى كورسەتكىشكە، ياعني 889,66 دوللارعا جەتۋى ەكىتالاي.

جالپى شيكىزات باعالارىنىڭ، سونىڭ ىشىندە مۇناي جانە مۇناي ونىمدەرى باعاسىنىڭ تومەندەۋى ۇلتتىق ۆاليۋتالاردىڭ السىرەۋى سالدارىنان رەسەي مەن قازاقستاندا ورتاشا جالاقىنىڭ دوللارلىق ەكۆيۆالەنتى ايتارلىقتاي تومەندەدى. ءتىپتى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا ەكى ەلدىڭ ەكونوميكاسى شيكىزات تاۋارلارىنىڭ باعاسىنىڭ قۇبىلمالىعىنا تاۋەلدى ەكەنىن ايتادى.

ورتاشا ايلىق جالاقى كورسەتكىشى بويىنشا بەلارۋس ءۇشىنشى ورىندا تۇر. ماۋسىم ايىندا اتالعان ەلدە ورتاشا جالاقى 819,3 بەلارۋس ءرۋبلىن قۇراعان دوللارعا شاققاندا 424,51 دوللار. 2016 جىلدىڭ ماۋسىمىمەن سالىستىرعاندا كورسەتكىش دوللارمەن ەسەپتەگەندە 15,5%-عا، ۇلتتىق ۆاليۋتا بويىنشا  10,9%-عا ارتقان.

بەلارۋس ستاتيستكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا تامىز ايىندا ورتاشا جالاقى 844,4 بەلارۋس رۋبلىنە جەتكەن. رەسپۋبليكا جەتەكشىلىگى بۇل كورسەتكىشتى 2017 جىلدىڭ سوڭىندا  500 دوللارعا، ياعني 2011 جىلعى قارجى داعدارىسىنا دەيىنگى دەڭگەيگە جەتكىزۋدى جوسپارلاۋدا.

ال ارمەنيادا بىرنەشە جىلداردان بەرى ورتاشا جالاقىنىڭ ديناميكالىق ءوسۋى بايقالادى. وسى جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا ەلدەگى ورتاشا ايلىق جالاقى 400,92 دوللار نەمەسە 192,63 مىڭ درام بولعان جانە بۇل سوڭعى 10 جىلداعى ەڭ جوعارى دەڭگەي.

بۇدان بولەك، ەسەپتى كەزەڭدە ارمەنيادا دوللارعا شاققانداعى درام باعامى 0,8% -عا السىرەگەن، ناتيجەسىندە اقش دوللارى بويىنشا ازاماتتاردىڭ كىرىسى 12 ايدا (2016 جىلدىڭ ماۋسىمى مەن 2017 جىلدىڭ ماۋسىمى) 4,3%-عا وسكەن. دەسەك تە دوستاستىق ەلدەرىنىڭ اراسىندا ارمەنيا ينفلياتسياسى ەڭ تومەن ەل - 2017 جىلدىڭ قاڭتار-ماۋسىم ايلارىندا ەلدەگى ازىق-تۇلىك تاۋارلارى 1,2%-عا عانا قىمباتتاعان.

اقش دوللارىمەن ەسەپتەگەندە حالىقتىڭ تابىسى قىسقارعان جالعىز ەل -ازەربايجان. 2017 جىلعى ماۋسىمدا ەلدەگى ورتاشا ايلىق جالاقى 530,5 مىڭ مانداتتى قۇرادى، بۇل 311,69 دوللارعا تەڭ. وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا كورسەتكىش 1,3%-عا تومەندەگەن.

اقش دوللارىنا قارسى ازەربايجان مانداتىنىڭ باعامى ءبىر جىل ىشىندە 10,5%-عا ارزاندادى، تيىسىنشە، نومينالدى جالاقىنىڭ جىلدىق ءوسىمى بولماعاندىقتان كۋرسىق ايىرماشىقتى ەسەپتەۋگە كەدەرگى بولعان. وسىلايشا ەلدەگى ينفلياتسيا 5%-عا جەتكەن، ال حالىقتىڭ اتاۋلى جالاقى ءوسىمى  5,1%.

ۋكراينا دوللار ەكۆيۆالەنتى بويىنشا ورتاشا ايلىق جالاقى مولشەرى ازايعان ەلدەر قاتارىندا ءۇشىنشى ورىندا. گريۆەننىڭ كۇرت تومەندەۋى 2014-2016 جىلدارداعى ساياسي وقيعالاردىڭ سالدارىنان بولعانى بەلگىلى. ياعني وسىدان كەيىن ونەركاسىپتىڭ قۇلدىراۋى، ەكسپورتتىڭ تومەندەۋى جانە ۆاليۋتا اۋدارىمدارىنىڭ ازايۋى سالدارىنان ۇلتتىق ۆاليۋتا قۇلدىرادى. ەلدەگى جالاقى دوللار ەكۆيۆالەنتى بويىنشا سوڭعى بىرنەشە جىلدا ايتارلىقتاي تومەندەدى.

دەگەنمەن، سىرتقى ەكونوميكالىق احۋالدىڭ تۇراقتانۋى اياسىندا 2016 جىلى ەلدەگى ورتاشا جالاقى وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 5,2 پايىزعا، 193 دوللاردان 203 دوللارعا دەيىن ءوستى. ال 2017 جىلدىڭ ماۋسىمىندا 282 دوللارعا جەتتى، تىپتى گريۆەننىڭ 5,1%-عا السىرەگەنىن ەسەپكە العان كۇننىڭ وزىندە 12 ايداعى ءوسىم 31,2% بولعان. وسىلايشا دوستاستىق ەلدەرى اراسىندا ۋكراينا ورتاشا جالاقى ءوسىمى جاقسارعان مەملەكەت بولىپ وتىر.

قىرعىزستاندا 2016 جىلعى ماۋسىمنان باستاپ 2017 جىلعى ماۋسىمعا دەيىن ەلدەگى ورتاشا ايلىق جالاقى سوم بويىنشا 6,6%-عا، دوللارمەن 4%-عا ارتىپ، 238,79 دوللاردى قۇرادى. ايتا كەتۋ كەرەك، قىرعىزستان ورتاشا ايلىق جالاقىنى قالىپتى دەڭگەيدە ساقتاپ وتىراتىن ەلدەر قاتارىندا.

ورتاشا ايلىق جالاقى دەڭگەيى بويىنشا ەڭ سوڭعى ورىندا تاجىكستان. وسى جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا مۇندا ورتاشا ايلىق جالاقى 1323,7 سوموني بولدى، نەمەسە  150,25 اقش دوللارىنا تەڭ. تاجىكستانداعى ورتاشا جالاقى قازاقستانعا قاراعاندا ءۇش ەسە از، دەگەنمەن ەلدەگى كىرىستىڭ ءوسۋ قارقىنى وتكەن جىلدىڭ ۇقساس كەزەڭىنە قاراعاندا، ۇلتتىق ۆاليۋتادا 28,7%-عا جانە دوللارعا قاتىستى 15%-عا وسكەن.

دەسەك تە 2017 جىلى ورتاشا ايلىق جالاقى وسكەنىنە قاراماستان، تمد ەلدەرىندەگى حالىقتىڭ تابىسى وتە تومەن بولىپ وتىر. سەبەبى باسقا ەلدەردەگى جالاقى تمد ەلدەرىنىكنەن 4-5 ەسەگە جوعارى. مىسالى حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا، 2017 جىلى سالىق تولەمىنەن كەيىن ەڭ جوعارى جالاقى شۆەيتساريادا تىركەلگەن - 3385 اقش دوللارى، نورۆەگيادا 3 781 اقش دوللارى. ال ليۋكسەمبۋرگتەگى جۇمىسشى حالىقتىڭ ورتاشا جالاقىسى 3565 اقش دوللارىن قۇرايدى. قازاقستان بۇل رەيتينگتە چەرنوگوريا مەن كەنيا اراسىندا، 85 ورىندا تۇر.

“The Qazaq Times”