سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدە سۋ تاسقىندارىنىڭ كوبەيگەنى سونشالىق ەتىمىز ۇيرەنە باستاعان سياقتى. ارينە اپات ايتىپ كەلمەيدى. دەسەك تە ونىڭ الدىن الىپ، ارەكەت ەتۋگە بولادى. مەملەكەت بيۋدجەتىنەن ميلليونداعان قارجى شىعىندالىپ جاتقانى دا بەلگىلى. بۇل ونسىزدا قارىزى كوپ مەملەكەتتىڭ شىعىنىن كوبەيتپەسە ازايتپايدى. ەندەشە ەڭ ءىرى cۋ تاسقىندارى ەل ەكونوميكاسىنا قانشا شىعىن اكەلگەنىن ەسەپتەپ كورەيىك.

سوڭعى 7 جىلدا قازاقستاندىقتاردىڭ ەسىندە قالعان ەڭ ءىرى سۋ تاسقىنى الماتى وبلىسىنىڭ قىزىلاعاش اۋىلىندا بولدى. ءبۇتىن اۋىل ءبىر تۇندە قارا جامىلدى. ناقتى اقپاراتقا سۇيەنسەك 37 ادام قازا تاپتى. ءىز-ءتۇسسىز جوعالعاندارى دا بار دەگەن اقپارات بار. سول كەزدەگى قازاقستان ۇكىمەتى رەسپۋبليكاداعى وڭىرلەردەن 50 ملن تەڭگە بولىنەتىنى تۋرالى حابارلادى. بۇدان بولەك ۇلتتىق كومپانيالاردان قوسىمشا 500 ملن تەڭگە جينالاتىنىن مالىمدەدى.

وسىدان سوڭ 2010 جىلدىڭ 15 ناۋرىزىندا الماتى وبلىسىنداعى سۋ تاسقىنىنان كەلگەن شىعىننىڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن 599,8 ملن تەڭگە ءبولىندى. ونىڭ 499,8 ملن تەڭگەسى قىزىلاعاش اۋىلىنىڭ تۇرعىندارىنا كومەك كورسەتۋ ءۇشىن جۇمسالسا، شامامەن 100 ملن تەڭگە جاڭا ۇيلەر سالۋعا جۇمسالاتىن بولدى. دەگەنمەن بۇل قارجى جەتكىلىكسىز بولعان. سەبەبى ۇكىمەت باسشىسى ءدال ءبىر ايدان كەيىن قيراعان اۋىلدى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن شامامەن 4,7 ملرد تەڭگە ءبولۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى.

ال 2011 جىلى باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ تۇرعىندارى سۋ تاسقىنىنان زارداپ شەكتى. وبلىس بويىنشا توتەنشە جاعداي جاريالاندى. جاۋىن-شاشىننىڭ كوپ بولۋى سالدارىنان وزەندەردىڭ سۋى ارناسىنان اسىپ كەتتى. سالدارىنان وبلىستىڭ ەكى اۋدانىنا زيان كەلىپ، ۇكىمەت 870 ملن تەڭگە قارجى ءبولدى. ال اتىراۋ وبلىسى سۋدان ازاپ كورگەن حالىققا 10 ملن تەڭگە كولەمىندە قارجىلاي كومەك كورسەتتى.

2012 جىلى «ايتىپ كەلمەيتىن اپات» وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا جەتتى. وسى جىلى تولاسسىز جاۋعان جاڭبىر سالدارىنان جانە كۇننىڭ بىردەن جىلىنىپ كەتۋىنەن وبلىستىڭ 9 اۋدانىندا سۋ تاسىپ، حالىق جاپا شەكتى. كەلگەن شىعىن شامامەن 1 ملرد تەڭگە دەپ ەسەپتەلىپ، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 713 ملن تەڭگە ءبولىندى. سونداي-اق، سول كەزدەگى ماجىلىسمەندەر وزدەرىنىڭ ءبىر كۇندىك جالاقىلارىن تاسقىننان زالال شەككەندەرگە كومەك رەتىندە اۋداراتىندارىن مالىمدەدى.

وڭتۇستىك قازاقستانداعى سۋدان كەلگەن شىعىن مۇنىمەن توقتاپ قالمادى. 2013 جىلى وبلىستىڭ سارىاعاش اۋدانىنداعى سۋ تاسقىنىنان كەلگەن شىعىن 201 ملن تەڭگەنى قۇرادى.

ال 2014 جىلى قارا سۋدىڭ قارقىنى قاراعاندى وبلىسىنىڭ كوكپەكتى اۋىلىنىڭ جارتىسىن شايىپ كەتتى. بۇل ەلدىمەكەندەگى شىعىن 87,6 ملن تەڭگەنى قۇرادى. شىعىننىڭ 7 ملن تەڭگەسى دەمەۋشىلەردەن جينالسا، قالعان قارجى قالا بيۋدجەتىنەن بەرىلدى.

بۇل ايماقتاعى اپات مۇنىمەن توقتاعان جوق. 2015 جىلدىڭ كوكتەمىندە سۋ تاسقىنىنان بۇقار جىراۋ، نۇرا اۋداندارىندا كوپىرلەر قۇلاعان. سول جىلدىڭ ناۋرىزىنان باستاپ اتالعان وبلىس وڭىرلەرىندە 67-گە جۋىق سۋ تاسقىنى وقيعاسى تىركەلگەن. سۋدان زارداپ شەككەن ايماقتارعا وبلىستىق بيۋدجەتتەن 1 ملرد تەڭگە، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 1 ملرد تەڭگە بولىنگەن.

ال سول جىلى الماتىدا شىلدەنىڭ اپتاپ ىستىعىندا بولعان سەل كىمگە بولسا دا توسىن جاعداي بولدى. الماتى قالاسىنىڭ ناۋرىزباي اۋدانىنداعى قارعالى جانە قاراعايلى ەلدىمەكەندەرىندە انومالدى ىستىققا بايلانىستى بالشىق اعىندارى جەرگىلىكتى وزەندەردىڭ ساعاسىن جاۋىپ، وزەندەر ارناسىنان تاسىدى. قالا اكىمدىگىنەن سەلدەن زارداپ شەككەن وتباسىلارعا 200 مىڭ تەڭگە بەرىلىپ، 100 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش (2015 جىلعى 1 اەك – 1982 تەڭگە) شاماسىندا بازالىق وتەماقى تولەنەتىن بولدى. بۇلىنگەن ايماقتاردى قالپىنا كەلتىرۋگە 2 ملرد تەڭگە ءبولىندى.

بيىل بولسا ءتىلسىز جاۋدان تاعى دا قاراعاندى وبلىسى زارداپ شەكتى. بۇدان بولەك اقمولا اقتوبە، شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ تۇرعىندارىنا زالال كەلدى. قازىرگى كەزدە ايماقتاردان شامامەن 6 مىڭعا جۋىق ادام قاۋىپسىز جەرگە كوشىرىلگەن. قانشا شىعىن كەلگەنى ازىرگە بەلگىسىز.

سونىمەن ءبىزدىڭ بولجالدى ەسەبىمىز بويىنشا سوڭعى جىلدارى سۋ تاسقىنىنان قازاقستانعا كەمىندە 11,2 ملرد تەڭگە شىعىن كەلگەن. بۇل تەك بيۋدجەتتەن تولەنگەن شىعىن. ال ءار وبلىستاردان كەلەتىن گۋمانيتارلىق كومەك ءتى ەسەپتەر بولساق شىعىننىڭ بۇداندا كوپ بولار بەلگىلى. تابيعاتتىڭ مۇنداي «توسىن مىنەزىن» ءبىرى تابيعي اپات دەپ تۇسىنسە، ەندى ءبىرى بيلىكتى كىنالايدى. دەگەنمەن  ىشكى ىستەر ءمينيسترى قالمۇحانبەت قاسىموۆتىڭ وڭىرلەردەگى گيدروتەحنيكالىق نىسانداردىڭ جاعدايى ءماز ەمەس ەكەنىن ايتقانىمەن، قاۋىپتى نىساندارعا تۇبەگەيلى جوندەۋ جۇرگىزبەۋ جىل سايىن سۋدان كەلەتىن شىعىنداردى كوبەيتىپ وتىر. جىلدا "توتەنشە جاعدايلارعا دايىنبىز" دەپ ەسەپ بەرىلسە دە اپات جىلدان جىلعا قايتالانا بەرەدى. ال قۇزىرلى ورىنداردىڭ مۇنداي "قۇرعاق" ەسەبىنەن گورى اپاتتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ىستەگەن جۇمىستارى نەگە كوزگە كورىنبەيدى؟ بيۋدجەتەن بولىنگەن وسىنشاما قارجىنىڭ قايدا جۇمسالعانى، ناتيجەسىنىڭ قانداي بولعانىنان قاداعالايتىن قۇزىرلى ورگان بار ما؟ مەملەكەتتىڭ اقشاسى وسىلاي سۋعا "اعىپ" كەتە بەرە مە؟

اپاتتىڭ وزىمەن ەمەس، سالدارىمەن كۇرەسۋدى قاشان ۇيرەنەمىز؟

 “The Qazaq Times”