Soñğı jıldarı elimizde su tasqındarınıñ köbeygeni sonşalıq etimiz üyrene bastağan siyaqtı. Ärine apat aytıp kelmeydi. Desek te onıñ aldın alıp, äreket etuge boladı. Memleket byudjetinen milliondağan qarjı şığındalıp jatqanı da belgili. Bwl onsızda qarızı köp memlekettiñ şığının köbeytpese azaytpaydı. Endeşe eñ iri cu tasqındarı el ekonomikasına qanşa şığın äkelgenin eseptep köreyik.

Soñğı 7 jılda qazaqstandıqtardıñ esinde qalğan eñ iri su tasqını Almatı oblısınıñ Qızılağaş auılında boldı. Bütin auıl bir tünde qara jamıldı. Naqtı aqparatqa süyensek 37 adam qaza taptı. İz-tüssiz joğalğandarı da bar degen aqparat bar. Sol kezdegi Qazaqstan ükimeti respublikadağı öñirlerden 50 mln teñge bölinetini turalı habarladı. Bwdan bölek wlttıq kompaniyalardan qosımşa 500 mln teñge jinalatının mälimdedi.

Osıdan soñ 2010 jıldıñ 15 naurızında Almatı oblısındağı su tasqınınan kelgen şığınnıñ ornın toltıru üşin 599,8 mln teñge bölindi. Onıñ 499,8 mln teñgesi Qızılağaş auılınıñ twrğındarına kömek körsetu üşin jwmsalsa, şamamen 100 mln teñge jaña üyler saluğa jwmsalatın boldı. Degenmen bwl qarjı jetkiliksiz bolğan. Sebebi ükimet basşısı däl bir aydan keyin qirağan auıldı qalpına keltiru üşin şamamen 4,7 mlrd teñge bölu turalı tapsırma berdi.

Al 2011 jılı Batıs Qazaqstan oblısınıñ twrğındarı su tasqınınan zardap şekti. Oblıs boyınşa tötenşe jağday jariyalandı. Jauın-şaşınnıñ köp boluı saldarınan özenderdiñ suı arnasınan asıp ketti. Saldarınan oblıstıñ eki audanına ziyan kelip, ükimet 870 mln teñge qarjı böldi. Al Atırau oblısı sudan azap körgen halıqqa 10 mln teñge köleminde qarjılay kömek körsetti.

2012 jılı «aytıp kelmeytin apat» Oñtüstik Qazaqstan oblısına jetti. Osı jılı tolassız jauğan jañbır saldarınan jäne künniñ birden jılınıp ketuinen oblıstıñ 9 audanında su tasıp, halıq japa şekti. Kelgen şığın şamamen 1 mlrd teñge dep eseptelip, respublikalıq byudjetten 713 mln teñge bölindi. Sonday-aq, sol kezdegi mäjilismender özderiniñ bir kündik jalaqıların tasqınnan zalal şekkenderge kömek retinde audaratındarın mälimdedi.

Oñtüstik Qazaqstandağı sudan kelgen şığın mwnımen toqtap qalmadı. 2013 jılı oblıstıñ Sarıağaş audanındağı su tasqınınan kelgen şığın 201 mln teñgeni qwradı.

Al 2014 jılı qara sudıñ qarqını Qarağandı oblısınıñ Kökpekti auılınıñ jartısın şayıp ketti. Bwl eldimekendegi şığın 87,6 mln teñgeni qwradı. Şığınnıñ 7 mln teñgesi demeuşilerden jinalsa, qalğan qarjı qala byudjetinen berildi.

Bwl aymaqtağı apat mwnımen toqtağan joq. 2015 jıldıñ kökteminde su tasqınınan Bwqar jırau, Nwra audandarında köpirler qwlağan. Sol jıldıñ naurızınan bastap atalğan oblıs öñirlerinde 67-ge juıq su tasqını oqiğası tirkelgen. Sudan zardap şekken aymaqtarğa oblıstıq byudjetten 1 mlrd teñge, respublikalıq byudjetten 1 mlrd teñge bölingen.

Al sol jılı Almatıda şildeniñ aptap ıstığında bolğan sel kimge bolsa da tosın jağday boldı. Almatı qalasınıñ Naurızbay audanındağı Qarğalı jäne Qarağaylı eldimekenderinde anomaldı ıstıqqa baylanıstı balşıq ağındarı jergilikti özenderdiñ sağasın jauıp, özender arnasınan tasıdı. Qala äkimdiginen selden zardap şekken otbasılarğa 200 mıñ teñge berilip, 100 aylıq eseptik körsetkiş (2015 jılğı 1 AEK – 1982 teñge) şamasında bazalıq ötemaqı tölenetin boldı. Bülingen aymaqtardı qalpına keltiruge 2 mlrd teñge bölindi.

Biıl bolsa tilsiz jaudan tağı da Qarağandı oblısı zardap şekti. Bwdan bölek Aqmola Aqtöbe, Şığıs Qazaqstan oblısınıñ twrğındarına zalal keldi. Qazirgi kezde aymaqtardan şamamen 6 mıñğa juıq adam qauipsiz jerge köşirilgen. Qanşa şığın kelgeni äzirge belgisiz.

Sonımen bizdiñ boljaldı esebimiz boyınşa soñğı jıldarı su tasqınınan Qazaqstanğa keminde 11,2 mlrd teñge şığın kelgen. Bwl tek byudjetten tölengen şığın. Al är oblıstardan keletin gumanitarlıq kömek ti esepter bolsaq şığınnıñ bwdanda köp bolar belgili. Tabiğattıñ mwnday «tosın minezin» biri tabiği apat dep tüsinse, endi biri bilikti kinälaydı. Degenmen  İşki ister ministri Qalmwhanbet Qasımovtıñ öñirlerdegi gidrotehnikalıq nısandardıñ jağdayı mäz emes ekenin aytqanımen, qauipti nısandarğa tübegeyli jöndeu jürgizbeu jıl sayın sudan keletin şığındardı köbeytip otır. Jılda "tötenşe jağdaylarğa dayınbız" dep esep berilse de apat jıldan jılğa qaytalana beredi. Al qwzırlı orındardıñ mwnday "qwrğaq" esebinen göri apattıñ aldın alu üşin istegen jwmıstarı nege közge körinbeydi? Byudjeten bölingen osınşama qarjınıñ qayda jwmsalğanı, nätijesiniñ qanday bolğanınan qadağalaytın qwzırlı organ bar ma? Memlekettiñ aqşası osılay suğa "ağıp" kete bere me?

Apattıñ özimen emes, saldarımen küresudi qaşan üyrenemiz?

 “The Qazaq Times”