پ.دوسىبەكوۆ: تاشەنوۆتىڭ جانىما اسەر ەتكەن ەكى ىسىنە كۋا بولدىم

ورىس تىلىنەن قۇلاعان بالانى ورنىنان تۇرعىزۋى

1968 جىلى وقۋدى ءبىتىردىم. اكەم قارت تەمىر جولشى ەدى. ساقالى بەلۋارعا تۇسكەن، ايبىندى ادام بولاتىن. ءبىر كۇنى ماعان «ءجۇر بالام، قالاعا وقۋعا تۇسەسىڭ» دەدى. مەندە ارمان كوپ، «ۇشقىش بولام، اناۋ بولام، مىناۋ بولام» دەپ الىپ ۇشىپ تۇرعان كەز. سودان، تۇركىستاننان شىمكەنتكە جول تارتتىق. بارعان سوڭ مەنى «شىمكەنت تەحنولوگيالىق ينستيتۋتىنىڭ» جاتاقحاناسىنا قالدىرىپ كەتتى. ورىسشادان جۇردايمىن. بىرەر قايىرىم عانا بار. سول ارادا تالاپكەر بولىپ، ەمتيحانعا دايىندالا باستادىم. ورتاشادان جوعارى وقيتىن ەدىك. ءبىرىنشى ەمتيحان – حيميادان بەس الدىم. ەكىنشى ەمتيحان ورىس تىلىنەن ديكتانت بولدى. ودان ەكى الدىم. وتپەي قالىپپىن. اۋىلعا تەلەفون سوقتىم. «كوكە، وسىنداي بولدى». «ءجا، بالام، ەرتەڭ بارامىن» دەدى اكەم.

ەرتەڭىندە اكەي كەلدى. كەلدى دە، ەرتىپ ءجۇردى. الدىندا جۇمابەك تاشەنوۆ ۇيىمىزگە بىرەر مارتە كەلگەن. جۇراعاتتىعىمىز بار ەدى. ول كەزدە بالامىز، ءمان بەرمەيتىنبىز. جۇمەكەڭ وندا شىمكەنت وبلىستىق اتقارۋ كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى بولاتىن. قابىلداۋىنا كىرىپ ەدىك، شوفەرى ىقتيار دەگەن جىگىت وتىر ەكەن. «كوكە، كەلىڭىز» دەپ جىگى-جاپار بولىپ جاتتى. ىشتە ءبىر ادام بار سەكىلدى. سول شىققان سوڭ اكەم كىرىپ كەتتى. اڭگىمەلەسىپ، ءبىراز وتىردى.

الدەن ۋاقىتتا مەنى شاقىردى. كىردىم. جۇمەكەڭ كوزىلدىرىگىنىڭ ۇستىنەن قاراپ وتىر ەكەن. كىشكەنتاي بويلى ادام ەدى. «نە بولدى ەي، بالا؟» دەدى. «وسىنداي دا، وسىنداي، ورىس تىلىنەن وتە المادىم» دەگەندى ايتتىم. ويلانىپ، ءبىر دەم وتىرىپ قالدى. سودان، تەلەفون تۇتقاسىن الدى دا، «سۇلەيمەنوۆتى قوسىڭدار» دەدى. سۇلەيمەنوۆ تەحنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ سول كەزدەگى رەكتورى بولاتىن. ازدان سوڭ ول بايلانىسقا شىقتى. جۇمەكەڭ «ءاي، بالەنشە» دەدى. سول بەينەسى ءالى كۇنگە كوز الدىمدا. «مىنا، قازاقتىڭ بالالارى ورىسشا بىلمەسە جوعارعى وقۋ وقىماۋ كەرەك پە، بۇل قالاي ءوزى» دەدى. باسقا ەشتەڭە دەمەدى، ترۋپكانى قويا سالدى. «ءويت، ءبويت» دەگەن ءسوز بولعان جوق. ار جاعىنداعى ادامنىڭ رەاكتسياسى قالاي بولدى، ونى بالا بولسام دا، ىشتەي شامالادىم. سوسىن، ءبىز راحمەت ايتىپ، شىعىپ كەتتىك.

ينستيتۋتقا بارساق، قابىلداۋ كوميسسياسىنىڭ باستىعى بۇرالقيەۆ دەگەن كىسى كۇتىپ تۇر ەكەن. ارى قاراي، ءبارى ساتىمەن بولدى. ءۇشىنشى ەمتيحاننان دا ءساتتى ءوتتىم. ءسويتىپ، وقۋعا، مۇناي-گاز فاكۋلتەتىنە ءتۇسىپ كەتتىم. ءبىر قازاقتىڭ بالاسى بولسا دا، وقىسىن، ءبىلىم السىن دەيتىن جۇمەكەڭ سولاي قامقور ادام ەدى. قازاقستاندا ءجۇرىپ، ورىس ءتىلىن بىلمەگەنى ءۇشىن قۇلاعان قازاق بالاسىنا سولاي سۇيەۋ بولعان. بۇنداي مىسالدار كوپ بولار دەپ ويلايمىن ءوزىم.

جۇمەكەڭ شىتىرلاعان ون سومدىقتاردى شاشىپ كەپ جىبەردى

ول كىسى تۋرالى ەكىنشى ءبىر ەستە قالعان جاعداي مىناۋ ەدى. وقۋعا ءتۇسىپ العان سوڭ، كەيدە قارنىمىز اشقاندا، جۇمەكەڭنىڭ ۇيىنە تۇسكى اسقا بارىپ تۇرامىز. قۇتجان دەگەن تۋىسقان ءىنىسى مەنىمەن بىرگە وقىدى. ارا-تۇرا مەنى ەرتىپ الادى. ءبىر كۇنى سولاي بارىپ، وتىرعانبىز. ءبىز اس ۇيدە ەدىك. الدەن ۋاقىتتا ەسىك قوڭىراۋى شىلدىرلادى. باتەس اپامىز اشىپ ەدى، ۇيگە ەكى كىسى كىرىپ، تورگى زالعا قاراي كەتتى. جۇمەكەڭنىڭ كابينەتىنە اس ءۇي ارقىلى وتەتىن. ءوزى كابينەتىندە ەدى. باتەس اپامىز بارىپ ايتقان سوڭ، ول كىسى شىعىپ، ءبىزدىڭ الدىمىزدان ءوتتى دە، زالعا شىقتى. سول جاقتا ءبىراز اڭگىمە بولدى. ءسويتىپ وتىرعان ءبىر ۋاقىتتا، جۇمەكەڭنىڭ داۋىسى قاتتى شىقتى. «اتاڭا نالەت، قاسيەتسىزدەر. جوعالىڭدار كوزىمە كورىنبەي» دەپ ايقايلاعانىن انىق ەستىدىك. سويتسەك، انا كىسىلەر ءبىر اۋداننىڭ سوۆحوزىنان كەلگەندەر ەكەن. جۇمىسقا تۇرۋىنا جۇمەكەڭ قول ۇشىن بەرىپتى. ەندى سونىڭ قارىمجىسى دەپ، اقشا ۇسىنىپ كەلگەن كەلىسى ەكەن. مۇمكىن، تاعى دا ءبىر شارۋاسىن ورىنداتۋ ويلارىندا بار ما، كىم ءبىلسىن؟! ايتەۋىر، وڭكەي شىتىرلاعان ون سومدىقتار. ءبىز دە جۇگىرىپ شىقتىق. جۇمەكەڭ اشۋلانىپ كەتكەن ەكەن. اقشالاردى الگى كىسىلەردىڭ بەتىنە شاشىپ كەپ جىبەردى. سىتىرلاعان كوگالا قاعازدار سۋىلداي ۇشىپ جان-جاققا شاشىلعاندا، بىرەۋى ۇشىپ كەلىپ، مەنىڭ اياعىمنىڭ ءدال جانىنا ءتۇستى.

وسى كەزدە باتەس اپايىمىز اقشالاردى جيناپ، انا كىسىلەرگە بەردى دە، تەز شىعارىپ جىبەردى. جۇمەكەڭ ءوڭى تۇتىگىپ، بىرازعا دەيىن ۇندەمەي وتىرىپ قالدى...

تۇركىستاننىڭ قارت تۇرعىنى، زەينەتكەر، كوپ جىل ءبىلىم سالاسىندا ەڭبەك ەتكەن پەرنەتاي قامبارۇلى اڭگىمەسىن وسىلاي اياقتادى. «جۇمەكەڭدەر زامانىنىڭ شىنجىرلاۋى ارىستانى، ادامگەرشىلىگى مەن ازاماتتىعىن جوعالتپاعان اردا قازاقتىڭ ءبىرى عوي» دەپ تۇيىندەدى ءسوزىن.

"The Qazaq Times"