شىمكەنت قالاسىندا بىلتىر كۇزدەن بەرى قوعامدىق رەزونانس تۋدىرىپ، بىرنەشە سەريالعا جالعاسقان 125 مەكتەپتەگى داۋ ۋشىعا ءتۇستى. تاراپتاردىڭ شيەلىنىسكەن تارتىسى زاڭ ۇستەمدىگىنىڭ ىسكە اسۋىندا كەمشىلىك بارىن كورسەتتى.
«ەكس-ديرەكتور مەن سىبايلاستارى ءبىلىم وشاعىندا ءۇش جىل ويران سالدى» دەگەن ايىپپەن بىلتىر «قاراشا، جەلتوقسان مەن سول بىر-ەكى ايدا» باس كوتەرگەن 200-گە تارتا مۇعالىمنىڭ ءبىر توبى جۇما كۇنى ادىلدىك ىزدەپ باسار تاۋى قالماعانىن ايتىپ، شىمكەنت قالاسىنىڭ اكىمى مۇرات ايتەنوۆكە قايرىلدى. ۇجىمدىق ارىز Facebook جەلىسىندە تىكەلەي ەفيردە بەينە-شاعىم تۇرىندە جولداندى. ء(لاززات اجىبەكوۆا جەرگىلىكتى ءبىلىم سالاسىنا جاۋاپتى باسشىلىق وزگە مەكتەپتەردىڭ وسى بەينە-ۇندەۋگە بولىسىپ-پىكىر بىلدىرۋىنە تىيىم سالعانى جونىندە جازدى.)
«ءبىز №125 جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتىڭ مۇعالىمدەرى 2020 جىلدىڭ قاراشا ايىنان باستاپ مەكتەبىمىزدە 2017 جىلدان بەرى بەرى مەكتەبىمىزدىڭ ديرەكتورى ءا.ساتىبالديەۆتىڭ سىبايلاس جەمقورلىققا جول بەرىپ، ۇجىمنىڭ اراسىندا سەنىمسىزدىك تۋدىرعانى جونىندە اشىق ايتىپ، ارىزداندىق. سول سەبەپتەن ۇجىم بولىپ شىمكەنت قالالىق ءبىلىم بولىمىنە، جەرگىلىكتى ءبىلىم سالاسى بويىنشا ساپا جانە باقىلاۋ دەپارتامەنتىنە جانە قالالىق سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل دەپارتامەنتىنە شاعىم تۇسىردىك. تەكسەرۋ بارىسىندا وسى قۇزىرەتتى ورگاندار بىرقاتار زاڭ بۇزۋشىلىقتاردى انىقتادى»، – دەپ باستادى، اكىمگە جۇگىنگەن توپ وكىلى مەرۋەرت قايىروۆا ۇجىمدىق شاعىمىنىڭ ءماتىنىن.
بۇل كەزدە باسى داۋعا ىلىككەن اسەت ساتىبالديەۆ دەنساۋلىعىنا بايلانىستى اۋرۋحانادا جاتقان، ءوز ەركىمەن ءبىلىم باسقارماسىنىڭ باسشىسى جانات تاجيەۆانىڭ اتىنا جۇمىستان بوساتۋ جونىندە ءوتىنىش جازعان. 16 قاراشادا باسقارما باستىعىنىڭ بۇيرىعىمەن قىزمەتىنەن بوساعان. ءبىر قىزىعى، ساتىبالديەۆ ەكى كۇننەن سوڭ لاۋازىمىنا ورالۋىن تالاپ ەتىپ قۇزىرلى ورگانعا شاعىمدانادى. ۇجىمدىق ارىز نەگىزىندە جەلتوقسان ايىندا انتيكوردىڭ جەرگىلىكتى دەپارتامەنتى قوزعاعان №207900131000185 قىلمىستىق ىستە ەكس-ديرەكتور ساتىبالديەۆ «كۇدىكتى» رەتىندە تانىلعان. بيىل 26 اقپاندا شىمكەنت قالاسى ءال-فارابي اۋداندىق سوتى ساتىبالديەۆتىڭ ءبىلىم باسقارماسىنا قاتىستى شاعىمىن قاراپ، تالابىن قاناعاتتاندىرۋدان باس تارتادى. ال بۇل كەزدە مەكتەپتەگى ديرەكتوردىڭ بوس ورنىنا لاۋازىمدىق كونكۋرس جۇرگىزىپ جاتقان.
«ۇجىمنىڭ قالاۋىمەن جانە كونكۋرستىڭ ءارتۇرلى ساتىسىنان ءوز بىلىمىمەن وتكەن ىسكەر، ءبىلىمدى بۇرىنعى مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى اراپپاي ۋريسوۆ باسشىلىققا تاعايىندالدى. ۋريسوۆ مەكتەپ ديرەكتورى بولعان 5 ايدا ۇجىم اراسىندا ەشقانداي سىنا نە سىبايلاس جەمقورلىققا جول بەرىلمەدى. گازەت-شۇبەرەككە، سىنىپقا قاجەتتى زاتتاردىڭ بارلىعىنا مەملەكەتتەن قارجى بولىنەتىنىنە كوزىمىز جەتتى. وسى ۋاقىتتا مۇعالىمدەر مەن جانە قىزمەتكەرلەردىڭ قالتاسىنا قول سۇعىلىپ ەشقانداي اقشا جينالعان جوق. ساتىبالديەۆ كەزىندە دەكرەتتىك دەمالىسقا كەتكەن مۇعالىمدەر مەن كونكۋرسپەن تەگىن كەلگەن مۇعالىمدەر جۇمىسقا ورنالاستى. دەموكراتيا، ەڭبەك قۇقىعىنىڭ شىنايى ءدامىن تاتتىق. مۇعالىمدەردىڭ جۇمىسقا دەگەن جاڭا تىنىسى اشىلدى. الايدا ءا.ساتىبالديەۆ 2 ماۋسىمدا اپپەلياتسيالىق سوتتا جەڭىپ، مەكتەپ ديرەكتورى بولىپ قايتا كەلدى»، – دەلىنگەن حاتتا.
ارىزدانۋشى مۇعالىمدەردىڭ ايتۋىنشا، ۇجىم رەسپۋبليكالىق «جەمقورلىققا قارسى كۇرەس حالىقتىق كوميتەت» قوعامدىق قورىنا كومەك سۇراپ جۇگىنگەن. 23 ماۋسىم كۇنى نۇر وتان پارتياسىنىڭ قالالىق فيليالى شۋعا قاتىستى بارلىق تاراپتىڭ قاتىسۋىمەن تالقى وتكىزگەن. مۇعالىمدەر «ديسكۋسسيا بارىسىندا باسقارما باسشىسى جانات تاجيەۆا ەكس-ديرەكتور اسەت ساتىبالديەۆتىڭ جۇمىستان شەتتەتۋ ويىندا جوقتىعى بەلگىلى بولىپ، كەرىسىنشە ىمىرالاستىعى بايقالدى» دەيدى.
«سەبەبى جيىندا قوعام بەلسەندىسى اسەت يبراحيم ۇجىمدىق ارىزىمىز بەن مەملەكەتتىك ءاۋديتتىڭ 3 258 582 تەڭگە تاۋارلىق قۇندىلىقتار جانە نەگىزگى قۇرالداردىڭ جەتپەيتىندىگىن انىقتاعان اكتىسىن تاجيەۆانىڭ قولىنا ۇستاتتى جانە شارا قولدانۋىن سۇرادى. تيىسىنشە ءبىزدىڭ وكىلىمىز جاڭابەك ابىشەۆ باسقارما باسشىسىنا وسى قۇجاتتى پايدالانا وتىرىپ، قر ەڭبەك كودەكسىنىڭ 48 بابىنىڭ 1,3,5 تارماقتارى بويىنشا مەملەكەتتىك «مۇلىكتىڭ جانە باسقا دا قۇندىلىقتاردىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتپەگەنى ءۇشىن جۇمىستان شەتتەتۋگە قۇقىعى بارىن» ناقتىلاپ كورسەتسە دە، ول (تاجيەۆا – QT) ساتىبالديەۆتى ورنىنان بوساتپاق تۇگىلى تەرگەۋ بىتكەنشە ۋاقىتشا شەتتەتكىسى كەلمەيتىنىن انىق بايقاتتى»، – دەدى باسقارما باسشىسىنىڭ ارەكەتسىزدىگىنە كۇدىكتەنگەن مۇعالىمدەر.
نارازى ۇستازدار باسقارما كوپتىڭ قالاۋى تۇسكەن ءۋريسوۆتى ۇجىمدىق ارىزدىڭ شۋى باسىلسىن دەگەن الدارقاتۋ ماقساتىندا ديرەكتور لاۋازىمىنا وتىرعىزدى دەيدى.
«تاجيەۆا مەن ساتىبالديەۆتىڭ اراسىندا كەلىسىم بولعان جانە ءبىزدى ۋاقىتشا الدارقاتۋ، باسۋ وپەراتسياسى، سپەكتاكلى ورىن العان دەگەن كۇدىك ۇيالادى. مەملەكەت بيۋدجەتىن ەكى مارتە شىعىنعا باتىرعان: العاشىندا جەڭىلىپ، كەيىننەن ۇتقان ساتىبالديەۆكە قاتىستى تاجيەۆانىڭ امالسىزدان كاسساتسيالىق سوتقا شاعىم ءتۇسىرۋ كەيپى; ءوز وتىنىشىمەن بوساتىلعان، باسقا نەگىزگى قىلمىستىق ىسكە كۇدىكتى رەتىندە تارتىلعان بۇرىنعى كادردى كونكۋرسپەن زاڭدى جولمەن سايلانعان قازىر قىزمەتتەگى ديرەكتوردىڭ ورنىنا قايتا تاعايىنداۋى; مەكتەپ قارجىسىنان ونىڭ بوس جۇرگەن ۋاقىتىنا جالاقى ءوندىرتۋى – مۇنىڭ ءبارى ەكەۋارا كەلىسىلگەن سپەكتاكل ەكەنىن دالەلدەيدى»، – دەپ شاعىندى.
مۇڭلىق حالگە تۇستىك دەگەن مۇعالىمدەر جارىق ىزدەپ، ماسەلەنى كوتەرگەننەن كەيىن باسقارمانىڭ «سۋىق قاباعىنا»، «جۇمساق ءارى استارلى قىسىمىنا» تاپ بولعانىنا قاپالى.
جارتى جىلدان اسا ۋاقىت تەلەگەي تەڭىز دالەل-دەرەك ۇسىنسا دا، ادىلدىككە جەتە الماعانىنا مۇڭدانعان مۇعالىمدەر ساتىبالديەۆ پەن قالالىق ءبىلىم ءبولىمىنىڭ باسشىسىنىڭ «اراسىندا بولعان كوپشىلىككە تۇسىنىكسىز ءارى كۇماندى ارەكەتتەرگە ساي، مەملەكەت قازىناسىنىڭ، ياعني حالىق قارجىسىنىڭ شىعىن بولىپ جاتقانىن ەسكەرتەدى». بۇعان مەملەكەتتىك اۋديت تاراپىنان جۇرگىزىلگەن كوميسسيا قورىتىندى-حاتتاماسىندا كورسەتىلگەندەي كوپتەگەن ماتەريالدىق قۇندىلىقتار مەن مۇلىكتەردىڭ جوعالۋى «ايعاق بولا الادى». سونىمەن قوسا، مۇعالىمدەر ساتىبالديەۆتىڭ «باسقارما ءوتىنىشتى قىسىم كورسەتىپ ءماجبۇرلى تۇردە جازدىرعانى» تۋرالى سوتقا ايتقان ءۋاجى جالعان ەكەنىنە سەنىمدى. ارىزدانۋشى ۇجىم ەكس-ديرەكتوردى مورالعا قايشى ارەكەتكە باردى، مۇنىسى ءبىلىم بەرۋ وشاعىندا جانە تاربيە پروتسەسىندە باسشى لاۋازىمىنىڭ ەتيكاسىنا سىيىسپايدى دەپ سانايدى.
سيىرقۇيىمشاق سيپات العان ىستەن ابدەن مازاسى كەتكەن مۇعالىمدەر قالا اكىمىنەن «قۇزىرلى ورگاندار انىقتاعان ماتەريالدىق قۇندىلىقتاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنە قاتىستى كوميسسيا قۇرۋدى جانە ۇجىمدىق ارىز بويىنشا قوزعالعان ىسكە سوت سوڭعى نۇكتە قويعانشا ەكس-ديرەكتور ساتىبالديەۆتى قىزمەتتەن مەكتەپتەن ۋاقىتشا شەتتەتۋىن سۇرايدى». سونداي-اق، ۇستازدار قۇقىقتىق نورمالار نەگىزىندە ءبىلىم سالاسىنا جاۋاپتى مەكەمە باسشىنىڭ شەشىمىن وزگەرتۋگە قۇقىعى بارىن ايتەنوۆتىڭ ەسىنە سالدى.
جوعارعى-شىمكەنت سوتتارى vs پروكۋراتۋرا: دەرەكتەر ءانتونيمى
رەداكتسيا سوتتان شەشىمنىڭ وزگەرۋ سەبەبى مەن قۇقىقتىق نەگىزى جونىندە تۇسىنىك بەرۋىن سۇرادى. شىمكەنت قالالىق سوتىنىڭ توراعاسى ەربول راحىمبەكوۆ باسقارما ەكس-ديرەكتوردىڭ ءوتىنىشىن تىكەلەي وزىنەن قابىلداپ الماعانىن حابارلادى. باسقارما-ديرەكتور اراسىنداعى داۋدا مەكتەپ ۇجىمىنىڭ ارىزى ەسكەرىلمەگەن، تەك تارتىپتىك پروتسەسس قارالعان.
«ويتكەنى باسقارمانىڭ اسەت ساتىبالديەۆپەن ارادا جاسالعان ەڭبەك شارتىن بۇزۋىنا (ۇجىمدىق ارىزداعى – QT) باياندالعان ءمان-جايلار، سوڭعىنىڭ قىلمىستىق، اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق جاساعانى نەمەسە ونىڭ تاراپىنان تارتىپتىك تەرىس قىلىقتىڭ ورىن الۋىنىڭ ءوز دالەلىن تابۋى نەگىز بولماعان. سونىمەن قاتار، سوت القاسىنا ۇسىنىلعان سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ شىمكەنت قالاسى بويىنشا دەپارتامەنتى تەرگەۋشىسىنىڭ 2021 جىلعى 20 مامىرداعى قاۋلىسىنا قاراعاندا، №207900131000185 قىلمىستىق ءىسىن سوتقا دەيىن تەرگەپ-تەكسەرۋ دالەلدەمەلەر جەتكىلىكسىز بولۋىنا بايلانىستى توقتاتىلعان»، – دەلىنگەن راحىمبەكوۆ قول قويعان جاۋاپ حاتتا.
وسى سارىنداعى جاۋاپتى استاناداعى جوعارعى سوت جانىنداعى سوتتاردىڭ قىزمەتىن قامتاماسىز ەتۋ دەپارتامەنتى باسشىنىڭ ورىنباسارى ەلدوس جۇماقسانوۆ تا قايتالادى. جوعارعى سوت 28 ماۋسىمدا رەداكتسياعا جولداعان رەسمي حاتىندا «ساتىبالديەۆكە قاتىستى قوزعالعان №207900131000185 قىلمىستىق ءىسى بويىنشا سوتقا دەيىن تەرگەپ-تەكسەرۋى دالەلدەمەلەردىڭ جەتكىلىكسىز بولۋىنا بايلانىستى توقتاتىلعان» دەپ حابارلادى.
قالا پروكۋرورىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى نۇرجان سەيداليەۆ ارىزدانۋشى تاراپتى «پروكۋراتۋرا №207900131000185 قىلمىستىق ءىسىن توقتاتۋ تۋرالى تەرگەۋ ورگانىنىڭ شەشىمىنە كەلىسۋدەن باس تارتىپ، ءىس بويىنشا سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ ارەكەتتەرىن جۇرگىزۋگە نۇسقاۋ بەرگەنىن» حابارلاعان. دەمەك ءىس توقتاماعان. بىراق جوعارعى جانە جەرگىلىكتى قالالىق سوت ءىستىڭ توقتاعانىن ايتادى. سوت بيلىگىنىڭ ەكى بىردەي ينستانتسياسىنا جولدانعان رەداكتسيا سۇراۋ حاتىندا پروكۋراتۋرا 25 مامىردا ءىستى توقتاتپاۋعا شەشىم شىعارعانى كورسەتىلگەن. الايدا جابىلماعان ءىستى «توقتادى» دەپ نوقتالادى.
وسىمەن قوسا، جوعارعى سوت ساتىبالديەۆتىڭ «تالاپ ارىزى ازاماتتىق سوت ءىسىن جۇرگىزۋ تارتىبىندە قارالعان جانە وعان وزگە قوزعالعان قىلمىستىق ءىستىڭ قاتىسى جوق» دەگەن ۇستانىمدا. تاجيەۆا وسىعان دەيىنگى اقپارات قۇرالدارىنا بەرگەن پىكىرلەرىندە «مۇنداي ادامدى ءبىلىم سالاسىنا جولاتپاۋ كەرەگىن» ايتىپ، قىزمەتتەن بوساتىلۋىنا ۇجىمدىق ارىز باستى سەبەپ بولعان دەگەن.
دەپارتامەنت مالىمەتىنشە، جاۋاپكەر رولىندەگى باسقارما تالاپ قويۋشى ساتىبالديەۆتىڭ «ەڭبەك كودەكسىنىڭ 56-بابىنىڭ 4-تارماعىندا كوزدەلگەن حاباردار ەتۋ مەرزىمى ىشىندە حابارلامانى كەرى قايتارىپ الۋ قۇقىعىن شەكتەگەنىن» ەسكەرە كەلە، تاجيەۆانىڭ 2020 جىلعى 16 قاراشاداعى №762 «ءا.ءا.ساتىبالديەۆ تۋرالى» بۇيرىعى زاڭسىز دەپ تانىلعان. ناتيجەسىندە ەكس-ديرەكتور لاۋازىمىنا ورالىپ، ەڭبەك كودەكسىنىڭ 161-بابىنىڭ 1-تارماعىنا ساي، ونىڭ پايداسىنا امالسىز بوس جۇرگەن جارتى جىلدىق ورتاشا جالاقىسى وندىرىلگەن.
قازىر باسقارمانىڭ ساتىبالديەۆتى اقتاعان اپەللياتسيالىق سوت القاسىنىڭ قاۋلىسىن كاسساتسيالىق تارتىپپەن قايتا قاراۋ تۋرالى ءوتىنىشحاتىن جوعارعى سوتتىڭ ازاماتتىق ىستەر جونىندەگى سوت القاسى قاراپ جاتىر.
سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ شىمكەنت قالاسى بويىنشا دەپارتامەنتى رەداكتسيانىڭ تەرگەۋ بارىسى مەن جاي-جاپسارى، تەرگەۋشىنىڭ ءىستى توقتاتۋعا تىرىسۋ سەبەبى جونىندەگى سۇراقتارىنا قۇپيالىق نورماسىمەن (قر قپك-ءنىڭ 201-بابىنىڭ 1-بولىگى) جاۋاپ بەرە المايتىنىن جەتكىزدى. مۇعالىمدەر ءاۋ باستا ءىستى ءادىل تەرگەۋگە ۋادەنى ءۇيىپ-توگىپ، ارتىنشا ءىستى جابۋعا ۇمتىلعان تەرگەۋشى نۇرداۋلەت سارسەنبەككە سەنىمسىزدىك بىلدىرگەن. جۋىردا باسقا تەرگەۋشى تاعايىندالۋى مۇمكىن.
داۋدىڭ باسى: «ديرەكتور – باسقارما – ۇجىم» ترياداسى
بىلتىر كۇزدە شىمكەنت قالاسىنداعى 125 جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەبى مۇعالىمدەرى الەۋمەتتىك جەلىلەردە بىرنەشە جىلعا جالعاسقان «سوزىلمالى-جۇيەلى بىلىقتىڭ» بەتىن اشقان. ارىزدانۋشى ۇجىمنىڭ رەداكتسياعا جانە قۇزىرلى ورگاندارعا ۇسىنعان دەرەك-دايەكتەرى بويىنشا، ءۇش جارىم جىل مەكتەپتە قارجى جيناۋ، اۋىزباستىرىق الۋ، كاسىپوداقتىڭ بىرجاقتىعى (ديرەكتورعا تاۋەلدىلىگى), گازەت-باسىلىمدارعا ءماجبۇرلى تۇردە جازعىزۋ، وت جاعۋشىنى جۇمىسقا ورنالاستىرۋدان باستاپ دەكرەتتەن ورالعان قىزمەتكەردى جەمقورلىققا يتەرمەلەۋ، كانيكۋلدا رەمونتقا، كورنەكىلىك قۇرالدارعا، اكىمشىلىككە سالىنعان ايىپپۇلدى وتەۋگە جانە تۋعان كۇن-مەرەكەلەرگە ءجونسىز اقشا جيناۋ سياقتى كەمىندە 25 تارماقتان تۇراتىن ءتۇرلى زاڭسىزدىقتار ورىن العان. انتيكور جالپى ارىزدى ناقتى جاعدايلار بويىنشا تولىقتىرۋدى سۇراعاندا ءار مامان تاپ بولعان زاڭبۇزۋشىلىق تۋرالى جەكەلەي قوسىمشا ارىز تۇسىرگەن.
قالالىق ءبىلىم باسقارماسى، مينيسترلىكتىڭ (بجعم) ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىندا ساپانى قامتاماسىز ەتۋ كوميتەتىنىڭ شىمكەنت قالاسىنىڭ ءبىلىم سالاسىندا ساپانى قامتاماسىز ەتۋ دەپارتامەنتى، مەملەكەتتىك ەڭبەك ينسپەكتسياسى جانە مەملەكەتتىك اۋديت قىزمەتى سياقتى ءتورت بىردەي ورگاننىڭ زەردەلەۋ جۇمىسىمەن مەكتەپتىڭ وتكەن 3,5 جىلىنداعى كەمشىلىك شاش ەتەكتەن انىقتالعان. كوميسسيا قورىتىندىلارى سايتتا جاريالاندى. ءبىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ بريفينگتە، سۇحباتىندا كوميسسيانىڭ ەكى رەتتىك تەكسەرىسى بويىنشا ونداعان تارماقتان تۇراتىن ولقىلىق انىقتالعانىن ايتىپ، ەكس-ديرەكتور مەن ونىڭ ورىنباسارى قىزمەتتەن شەتتەتىلگەنىن اشىق مالىمدەگەن.
دەگەنمەن ۇجىم-ديرەكتور اراسىنداعى داۋ وزگەشە وڭدەنىپ، ەكس-ديرەكتور مەن باسقارما باسشىسى تارتىسىنا اينالدى. سوتتا ءبىر ۇتىپ، ءبىر جەڭىلگەن باسقارما ەلەۋسىز ءوز رايىنان قايتىپ، بۇيرىعىنىڭ كۇشىن جويدى. ەكى ورتادا انتيكور شەتىن تۇسى مەن شيكىلىگى كوپ قالىڭ ءىستى اشىق تا ءادىل جۇرگىزۋگە بەرگەن ۋادەسىن ۇمىتىپ، كەنەتتەن ءىستى توقتاتۋعا تىرىستى. قوعام نازارىن اۋدارعان قويىرتپاق ءىستىڭ قالاي شەشىلەرى ازىرگە بەلگىسىز. رەداكتسيا كوپتىڭ كوكەيىندە سۇراق تۋعىزعان شۋلى ءىستى ءجىتى باقىلايتىن بولادى.
انتيكور دەرەگىنشە، ەل اراسىندا «جەمقورلىق وشاعى» اتانعان شىمكەنت قالاسى بويىنشا ءبىلىم سالاسىندا 2019 جىلى 3 قىلمىس تىركەلىپ، ونىڭ ەكەۋى سوتقا جولدانعان. ال بىلتىر 31 قىلمىس تىركەلىپ، ونىڭ 30 سوتقا جىبەرىلگەن. بيىلدىققا 4 قىلمىس تىركەلىپ، تۇگەلى سوت قاراۋىنا ۇسىنىلعان.