ورتالىق ازياداعى ەڭ جاس پرەزيدەنت: جاپاروۆ قىرعىزستانداعى ساياسي وزگەرىستەر جايىندا

قىرعىزستان پرەزيدەنتى رەتىندە قىزمەتىنە كىرىسكەن سادىر جاپاروۆ سىرتقى ساياساتتا اقش، ەۋرووداق، تۇركيا جانە قىتايمەن بايلانىستى نىعايتۋعا باسا نازار اۋدارماق. الداعى جوسپارلارىنا توقتالىپ وتكەن ول كورشىلەس قازاقستانعا ەرەكشە العىس ءبىلدىردى.

ەلدىڭ سىرتقى قارىزى 5 ميلليارد دوللارعا تاياپ قالعانىن ەسكە سالعان قىرعىز پرەزيدەنتى ەكونوميكانى دامىتۋ كەرەكتىگىن ايتتى. سونىمەن قاتار، قىرعىزستان مۇشەلىك ەتەتىن ەۋروازيالىق ەكونوميكالىق وداق سىندى ۇيىمدارمەن ىنتىماقتاتىقتى دامىتپاق. ال ىشكى ساياساتتا جاپاروۆ شەتەلدە ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن ازاماتتارىن وتانىنا قايتارۋ ءۇشىن جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا ۋادە بەردى. بۇل ماقساتتا ەڭ الدىمەن ەنەرگەتيكا سالاسىندا ءىرى جوبالار جۇزەگە اسىرىلماق.

ۇلىقتاۋ راسىمىندە ول: «بارلىق پاتريوتتار سەكىلدى مەن دە قىرعىزستان ەكونوميكاسى دامىعان، ادام قۇقىقتارى مەن زاڭ ۇستەمدىگىن ساقتايتىن جانە جاستارى بولاشاققا زور سەنىممەن قارايتىن ەلگە اينالعانىن ارماندايمىن. قىرعىزستاندا بولىپ جاتقان جاعدايعا ءوز الاڭداۋشىلىعىن ءبىلدىرىپ، قيىن كەزدە بىزگە كومەك كورسەتكەن ەلدەرگە، اسىرەسە، رەسەيگە العىسىمىزدى ايتقىمىز كەلەدى. سونداي-اق پاندەميا كەزىندە بىزگە جاردەم بەرگەن كورشى وزبەكستان مەن قازاقستانعا شىن جۇرەكتەن راقمەت ايتامىن»، – دەدى.

پرەزيدەنت رەتىندە العاش ءسوز سويلەگەن جاپاروۆ موينىنا «وتە اۋىر جاۋاپكەرشىلىكتى» الىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتتى. ەلدىڭ قيىن جاعدايدا تۇرعانىن ەسكە سالىپ، مەملەكەت بيۋدجەتىنىڭ قىسقارۋى، مەملەكەت قارىزىنىڭ ءوسۋى، ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى داعدارىس ماسەلەلەرىنە توقتالعان. حالىقتى ماسەلەلەردى بىرىگىپ شەشۋگە شاقىرعان.

52 جاستاعى جاپاروۆ – اۆتوريتار باسشىلاردىڭ ۇزاق جىل بيلىكتە وتىرۋى داستۇرگە اينالعان ورتالىق ازياداعى قازىرگى ەڭ جاس پرەزيدەنت. ول بيلىك باسىنا كەلگەندە كونستيتۋتسياعا وزگەرىستەر ەنگىزەتىنى ايتقان. دەگەنمەن، Human Rights Watch ۇيىمى مەن بىرقاتار زاڭگەر قازىرگى پارلامەنت سايلاۋىنىڭ مەرزىمى ءوتىپ كەتكەنىن، سول سەبەپتى ونىڭ كونستيتۋتسياعا وزگەرىس ەنگىزۋ تۋرالى باستاما كوتەرە المايدى دەيدى. ال جەرگىلىكتى ساراپشىلار سادىر جاپاروۆتىڭ پرەزيدەنتتىك باسقارۋ فورماسىنا ءوتۋ باستاماسى ەلدى ورتالىق ازيانىڭ وزگە ەلدەرىندەگى سەكىلدى اۆتوريتارلىق رەجيمگە اكەلۋى مۇمكىن دەپ الاڭدايدى.

مالىمەتتەر بويىنشا، باستاپقىدا پرەزيدەنتتىڭ يناۋگۋراتسياسىنا 15 ميلليون سوم بولىنگەن. بىراق بۇل شىعىن سادىر جاپاروۆتىڭ تالابىمەن 8 ميلليون سومعا دەيىن قىسقارتىلعان. سونداي-اق ول كوشەلەردى جاۋىپ، ۇلىقتاۋ راسىمىنە ساۋلەتتى اۆتوكولىكتەر كەرۋەنىمەن كەلۋدەن باس تارتقان. كەزىندە قۇرمانبەك باكيەۆتىڭ ۇلىقتاۋ راسىمىنە 20 ميلليون سوم جۇمسالعانىن جازعان ساراپشىلار «جاپاروۆ ەكونوميكاسى قىل ۇستىندە تۇرعان قىرعىزستانداعى شىعىنداردى قازىردەن باستاپ ازايتىپ جاتىر» دەيدى.

كەشە سالتاناتتى شاراعا شەتەل باسشىلارى مەن باق  قاتىستىرىلعان جوق. شارادا ەلدە جۇمىس ىستەيتىن شەتەل ديپلوماتتارى، جەرگىلىكتى ساياساتكەرلەر مەن قوعام قايراتكەرلەرى بولدى. ال قازاقستاننان قازىرگى ەمەس، بۇرىنعى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ شاقىرىلعان. الايدا نازارباەۆتىڭ ءوزى شارادا بوي كورسەتپەدى. ونىڭ قۇتتىقتاۋ حاتىن ءراسىم كەزىندە قازاقستان حالىقتارى اسسامبلەياسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى جانسەيىت تۇيمەباەۆ وقىدى.

بيىل 10 قاڭتاردا قىرعىزستاندا مەرزىمىنەن بۇرىن پرەزيدەنت سايلاۋى مەن رەفەرەندۋم ءوتتى. سول كۇنى ازاماتتار پرەزيدەنتتىك باسقارۋ فورماسىن تاڭدادى. مەملەكەت باسشىسى لاۋازىمىنا 17 ۇمىتكەر بولدى. وسك اقپارات بويىنشا، دەرەكتەردى وڭدەگەننەن كەيىن سادىر جاپاروۆ ۋچاسكەلەردىڭ 79%-دان استام داۋىس جينادى. سايلاۋشىلاردىڭ 80%-دان استامى پرەزيدەنتتىك باسقارۋدى قولدادى.

سايلاۋمەن قاتار، مۇندا ەلدەگى باسقارۋ فورماسى بويىنشا رەفەرەندۋم ءوتتى. ناتيجەسىندە قىرعىزستان سايلاۋشىلارى پرەزيدەنتتىك باسقارۋ فورماسىن قولدادى. بۇل نۇسقانى رەفەرەندۋمدا داۋىس بەرگەندەردىڭ 81%-ى ماقۇلداعان. وسىلايشا، سادىر جاپاروۆ داعدارىستا قالعان قىرعىزستان بيلىگىن قولىنا الدى.

"The Qazaq Times"