ماسكەۋ ماڭىنداعى داۋ: رەسەي كونستيتۋتسياسىن وزگەرتۋ كىمگە جانە نە ءۇشىن قاجەت ؟

ماسكەۋ ماڭىنداعى داۋ: رەسەي كونستيتۋتسياسىن وزگەرتۋ كىمگە جانە نە ءۇشىن قاجەت ؟

ماسكەۋ ماڭىندا اتا زاڭعا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋگە بايلانىستى داۋ تولاستار ەمەس. جاقىندا مەملەكەتتىك دۋما توراعاسى ۆياچەسلاۆ ۆولودين پارلامەنتتىڭ تومەنگى پالاتا مانداتىن كەڭەيتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن كونستيتۋتسيالىق وزگەرىستەر جونىندەگى باستامالارعا قايتىپ ورالدى.

«وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار كونستيتۋتسياداعى بىرقاتار كەلەڭسىزدىكتەردىڭ ورنىن تولتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. كوستيتۋتسيالىق سوت توراعاسى مەن وزگە دە ماماندار اتا زاڭعا وزگەرتۋلەر ەنگىزىلسە بيلىك تارماقتارىنداعى تەپە-تەڭدىك ساقتالىپ، كوپ دۇنيە اتقارۋشى بيلىك پايداسىنا شەشىلەدى دەپ ەسەپتەيدى» - دەدى ۆولودين.

بىراق ءۆولوديننىڭ بۇل پىكىرىمەن وپپوزيتسيا وكىلدەرى كەلىسپەيدى. سەبەبى مەملەكەتتىك دۋما سپيكەرى پرەزيدەنت ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ سەنىمدى سەرىكتەرىنىڭ ءبىرى جانە كەز كەلگەن دۇنيەنى كرەملدىڭ پايداسىنا شەشۋ ءۇشىن جۇمىس ىستەيدى. رف جوعارى ەكونوميكا مەكتەبىنىڭ پروفەسسورى يليا شابلينسكيدىڭ سوزىنشە،  كونستيتۋتسيالىق وزگەرىس ءبىرىنشى كەزەكتە «پرەزيدەنتتىڭ باسقارۋ مەرزىمىن شەكتەۋ» جونىندەگى باپقا جانە مەملەكەتتىك دۋما وكىلەتتىگىن كەڭەيتۋ جونىندەگى ماسەلەلەرگە باعىتتالعان.

شابلينسكي اتالمىش ماسەلەگە بايلانىستى «امەريكا داۋىسى» اقپارات اگەنتتىگىنە بەرگەن سۇحباتىندا: «مەن مەملەكەتتىك دۋما وكىلەتتىگىن كەڭەيتۋدى قولدايمىن. بىراق ۆولودين مىرزا ايتقان جولمەن ەمەس. 2008 جىلى مەملەكەتتى دۋما جىل سايىن ۇكىمەتتىڭ قورىتىندى بايانداماسىن تىڭداۋعا مۇمكىندىك العان. بىراق ءدال وسىنداي ادەمى «بانتيكتىڭ» ارتىندا «پرەزيدەنت وكىلەتتىگىن 6 جىلعا ۇزارتۋ» سياقتى وداندا ماڭىزدى ماسەلە جاسىرىن وتكىزىلگەن» - دەدى. شابلينسكيدىڭ سوزىنشە، ۆولودين بۇل جولىدا ءوزىنىڭ وسىدان 11 جىل بۇرىنعى جوسپارىن جۇزەگە اسىرماق.

وسى تۇستا ماسكەۋ ماڭىندا بولىپ جاتقان پىكىر تالاستارعا قاراپ، وسى ۋاقىتقا دەيىن قازاقستان كونستيتۋتسياسىنا ەنگىزىلگەن وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەرىكسىز ەسكە ورالادى.

قازاقستان تاۋەلسىز ەل اتانعالى بەرى اتا زاڭعا 1998, 2007 جانە 2011 جىلدارى وزگەرتۋلەر ەنگىزىلدى. 1998 جىلى ەنگىزىلگەن وزگەرتۋدە پرەزيدەنت وكىلەتتىگى 5 جىلدان 7 جىلعا ۇزارتىلدى، ءبىر ادامنىڭ 2 رەتتەن ارتىق پرەزيدەنت سايلاۋىنا قاتىسپاۋى مەن پرەزيدەنت جاسىنا قاتىستى شەكتەۋلەر الىنىپ تاستالدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا بۇرىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر 63 جاستان كەيىن زەينەتكە كەتۋى كەرەك بولسا، وزگەرتۋلەردەن كەيىن 100-گە دەيىن مەملەكەتتىك قىزمەتپەن اينالىسۋىنا زاڭ جۇزىندە رۇقسات الدى.

2007 جىلىعى وزگەرتۋ بويىنشا، ءماجىلىس تەك پارتيالىق تىزىممەن جاساقتالاتىن بولدى. بۇعان دەيىنگى سايلاۋلاردا حالىق بەلگىلى ءبىر ادامعا داۋىس بەرىپ كەلسە، بۇدان بىلاي تەك پارتيالارعا داۋىس بەرەتىن بولدى. سايلاۋدان كەيىن كەز كەلگەن پارتيا پارلامەنتكە كىمدى وتىرعىزساتىنىن ءوزى شەشتى.

اتا زاڭعا سوڭعى رەت وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار 2011 جىلى ەنگىزىلدى. ءدال وسى جىلى مەرزىمىنەن بۇرىن پرەزيدەنت سايلاۋ ءوتتى جانە كونستيتۋتسياعا ەنگىزىلگەن وزگەرتۋلەر اتالمىش ساياسي وقيعامەن تۇسپا-تۇس كەلدى. وزگەرتىلگەن اتا زاڭعا سايكەس، مەرزىمىنەن بۇرىن وتەتىن پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ ۋاقىتى پرەزيدەنت شەشىمى بويىنشا بەلگىلەنەتىن بولدى.

"The Qazaq Times"