جۋرناليستەردىڭ قۇقىعى تاپتالسا دا، بيلىك ءۇنسىز وتىر

كەشە Reuters اگەنتتىگىنىڭ جۋرناليستەرىن جەتى جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ تۋرالى ۇكىم شىقتى. بۇل شەشىمگە تۇبەگەيلى قارسىلىق بىلدىرگەن اقش بيلىگى مەن بۇۇ Reuters اگەنتتىگىنىڭ جۋرناليستەرىن بوساتۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. 

Reuters جۋرناليستەرىنە ميانماداعى روحيندجالاردىڭ ولىمىنە قاتىستى دەرەكتەردى زەرتتەۋمەن اينالىسقانى ءۇشىن «مەملەكەتتىك قۇپيا قۇجاتتارعا قول سالدى» دەگەن ايىپ تاعىلعان بولاتىن. زەرتتەۋ ماقالالارى ءۇشىن باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان جۋرناليستەردىڭ ءبىرى 32 جاستاعى كو ۆا لون بۇرىندارى «Myanmar Times» گازەتىندە جۇمىس ىستەگەن. 2016 جىلدان بەرى  Reuters اگەنتتىگىنىڭ شتاتىندا ءتىلشى. ەكىنشى جۋرناليست 28 جاستاعى كو كيا سو وو. مالىمەتتەر بويىنشا، راكحاين شتاتىنداعى جاعدايدى زەرتتەۋدە Reuters اگەنتتىگىنە كومەكتەسكەن. ەكى ءتىلشى دە روحيندجا مۇسىلماندارىنا قارسى جاسالعان وپەراتسيانى زەرتتەگەن.

Reuters جۋرناليستەرى راكحاين شتاتىنداعى اسكەريلەردىڭ قاتىسۋىمەن بولعان 10 روحيندجالىقتىڭ ءولىمىن زەرتتەۋمەن اينالىسقان. سول كەزدىڭ وزىندە ءومىرىن قۇتقارىپ قالۋ ءۇشىن 700 مىڭ ادام ميانمادان باس ساۋعالاعان ەدى. 2017 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا جۋرناليستەر قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ وكىلدەرىمەن كەزدەسىپ، «مەملەكەتتىك قۇپيا قۇجاتتاردى» تاپسىرعان. وسى جايتتان كەيىن جەرگىلىكتى پوليتسيا تىلشىلەردى بىردەن تۇتقىندادى. سوتتا  پوليتسيا تاراپىنان شاقىرتىلعان كۋاگەر وقيعانىڭ قاساقانا ۇيىمداستىرىلعانىن مويىنداسا دا، ميانما سوتى تىلشىلەردى جەتى جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىردى.

بۇگىن بۇۇ باس حاتشىسى انتونيۋ گۋتتەرەش بيلىك وكىلدەرىنەن ۇكىمدى دەرەۋ ارادا قايتا قاراۋدى تالاپ ەتىپ، ميانما بيلىگىنە ەسكەرتۋ جاسادى. «Human rights watch» ۇيىمىنىڭ وكىلى فيل روبەرتسون ميانما سوتىنىڭ بۇل شەشىمىن بارلىق تىلشىلەرگە قاتاڭ بەلگى رەتىندە قاراۋ كەرەكتىگىن ايتتى. بىراق، زاڭى جوق ەلدە تىلشىلەردىڭ قۇقىعىن تاپتاتىپ وتىرمايتىنىنىن، اقش بيلىگى قولدان كەلگەنشە شەشىمدى وزگەرتەتىنىن ايتقان.

كو ۆا لون بۇل شەشىمدى «بۇل – ەلدەگى دەموكراتيا مەن ءباسپاسوز ەركىندىگىنىڭ بۇزىلۋى. ادىلەتسىز ۇكىمدى قايتا قاراتۋ ءۇشىن قولىمىزدان كەلگەندى جاسايمىز. ءبىز زاڭدى بۇزعان جوقپىز جانە توسىن ارەكەتكە بارعان جوقپىز»، – دەدى. ال Reuters اگەنتتىگىنىڭ باس رەداكتورى ستيۆ ادلەر بۇل شەشىمدى «ميانما مەن الەم ءباسپاسوزى ءۇشىن قايعىلى كۇن» دەپ اتادى. سونداي-اق ول ءوز مالىمدەمەسىندە «ميانمانىڭ دەموكراتيا جولىندا ارتقا باسقان ۇلكەن قادامنىڭ كەسىرىنەن ادام قۇقىعى تاپتالدى. ءبارىمىز بىلەتىنددەي، ول ەلدە زاڭ مەن ءسوز ەركىندىگى اتىمەن جوق. ەل بيلىگى بۇل ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋعا مىندەتتى. جۋرناليستەرىمىز ادىلەتسىزدىكتەن جاپا شەگىپ جاتقاندا قول قۋسىرىپ وتىرمايمىز. بۇل ۇكىمگە ءبىز عانا مەسە، حالىقارالىق ۇيىمدار، ەۋروپالىق جوعارى شەندى ديپلوماتتار جانە قۇقىق قورعاۋشىلار دا تۇبەگەيلى قارسى»، – دەپ ايتتى.

قازىرگى ۋاقىتتا كۇللى الەم ميانماعا قارسىلىق تانىتىپ، سوت ۇكىمىن قايتا قاراۋدى تالاپ ەتسە دە، بيلىك وكىلدەرى ءالى دە ءۇنسىز وتىر. اتىشۋلى جاعدايدى جاھان تالقىلاۋ ۇستىندە. راكحاين ايماعىنداعى روحيندجا حالقىنا قاتىستى ادام قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلعانى جايلى حابارلاعانى ءۇشىن تۇتقىندالعان قوس ءجۋرناليستىڭ جاعدايى امەريكانىڭ باقىلاۋىندا. قۇراما شتاتتارى مەن بۇۇ كەز كەلگەن ەركىن مەملەكەتتە ءباسپاسوز وكىلدەرىنىڭ قىزمەتى حالىقتى ەلدەگى جاعدايلارمەن، بيلىك وكىلدەرىنىڭ ارەكەتىمەن حاباردار ەتۋ ەكەنىن العا تارتىپ وتىر. ادىلدىك ىزدەپ، تىڭ دەرەكتەردى جاريالاۋعا تالپىنعان قوس ءتىلشىنى جەتى جىلعا تۇرمەگە توعىتۋ ارقىلى ميانما بيلىگى وزدەرىنىڭ ناعىز ايۋاندىعىن كورسەتتى دەيدى. جان-جاقتى پىكىرلەردى تۇيىندەر بولساق، ميانما دەموكراتيالىق ەل بولۋى ءۇشىن، ادام قۇقىعى مەن باق وكىلدەرىنىڭ ەركىندىگىن قۇرمەتتەۋى ءتيىس دەگەن تۇجىرىم شىعادى.

"The Qazaq Times"