اگريس پرەيمانيس: قازاقستاننىڭ بۇدان دا تەز دامۋى ورتالىق ازيا ەلدەرى ءۇشىن ماڭىزدى

ەۋروپا قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكىنىڭ قازاقستان بويىنشا ديرەكتورى اگريس پرەيمانيس BBC-گە بەرگەن سۇحباتىندا، تۇتاس ورتالىق ازيا ەلدەرىنە باعىتتالعان ينتەگراتسيالىق-ەكونوميكالىق بايلانىستار، ينفراسترۋكتۋرا، مەملەكەتتەر اراسىنداعى ساۋدا-ساتتىق جوبالارىنىڭ جاسالىپ جاتقانىن ايتقان.

اتالعان سۇحباتتا اگريس پرەيمانيس سوڭعى جىلدارى ورتالىق ازيادا ماڭىزدى وزگەرىستەردىڭ بولعانىن، ايتالىق ينفراسترۋكتۋرا، ەلدەر اراسىنداعى ساۋدا-ساتتىق ىستەرىندە ۇلكەن وزگەرىس جاسالعانىن، بۇعان وزبەكستانداعى رەفورمالاردىڭ ىقپال ەتكەنىن ايتقان. ونىڭ ايتۋىنشا ورتالىق ازيانىڭ ينتەگراتسياسى جالپى ايماقتىڭ دامۋىن قامتاماسىز ەتە الادى. بۇرىن ورتالىق ازياداعى ينتەگراتسيانىڭ جوقتىعى ۇلكەن كەدەرگى بولىپ كەلگەن، قازىر وسى باعىتتا ىقشام ءارى شوعىرلى جۇمىستار ىستەلۋدە.

ورتالىق ازيانىڭ ينتەگراتسياسى شەتەلدىك ينۆەستيتسيانى تارتۋدىڭ العى شارتتارىنىڭ ءبىرى. اگريس پرەيمانيس سوزىندە: «بۇل وڭىردە قازاقستان سەكىلدى الىپ ەلدىڭ بولعانىنا قاراماستان، شەتەلدىك ينۆەستورلار ورتالىق ازيانى تۇتاس ءبىر رەگيون رەتىندە قارايدى. سوندىقتان، ولار ءبىر ەلدەگى ەمەس، جالپى ايماقتا نە بولىپ جاتقانىنا كوبىرەك نازار اۋدارادى»، – دەدى.

دەمەك، شەتەلدىك ينۆەستورلار قازاقستانعا ينۆەستيتسيا سالۋ ارقىلى قانداي دا ءبىر ءونىمدى ءبىر قازاقستانعا عانا ەمەس، وزبەكستان، قىرعىزستان، تۇركىمەنستان مەن تاجىكستانعا دا ەكسپورتتاۋدى كوبىرەك ويلايدى. ورتا ازيا ەلدەرى اراسىنداعى ساۋدا-ساتتىقتىڭ اشىق بولۋى، جەكەلەگەن ەلدەرگە دەگەن ينۆەستورلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتادى.

اگريس پرەيمانيستەن BBC ءتىلشىسى گۇلنارا كاسمامبەتوۆا وزبەكستاننىڭ اشىق، ليبەرالدى بولۋى ءوڭىر ءۇشىن قانداي ءرول اتقاراتىنىن سۇراعان. ەۋروپالىق بانكتىڭ قازاقستانداعى ديرەكتورى بۇعان: «بۇنى ەكى جاعىنان الىپ قاراۋعا بولادى. ءبىر جاعىنان، وزبەكستان وزگە ەلدەرگە اشىق، ايتارلىقتاي رەفورمالار جاسالعان ەل رەتىندە تانىلا باستادى. ەكىنشىدەن، وزبەكستاننىڭ اشىلۋى ورتالىق ازيا ءۇشىن ىلگەرىلەۋشىلىك بولىپ قالدى. ءار ەلدەگى كومپانيالار تىعىز بايلانىستار ورناتا باستادى. تاراپتاردىڭ ۇكىمەت باسشىلارى ءجيى-ءجيى كەزدەسۋلەر مەن كەلىسسوزدەر وتكىزۋدە. انىعىندا، ورتالىق ازياداعى بۇنداي جاعداي ينۆەستورلاردى قىزىقتىرىپ وتىر»، – دەگەن.

ول تاعى وزبەكستاننىڭ وڭدى وزگەرىستەرى، ەكونوميكالىق دامۋى قازاقستانعا كەرى اسەرىن بەرەدى دەگەن كوزقاراستارعا قارسى ەكەنىن ايتتى.   پرەيمانيستىڭ ويىنشا، كەرىسىنشە وزبەكستاننىڭ ەكونوميكالىق ءوسىمى قازاقستاندى قامتىعان وزگە كورشىلەس ەلدەرگە پايلا الىپ كەلمەك.

 وزبەكستان دامۋىنىڭ قازاقستانعا دەگەن ىقپالى جونىندە پرەيمانيس: «ارينە، قازاقستاندى كوزدەپ كەلگەن كەيبىر ينۆەستورلار وزبەكستانعا كەتىپ قالۋى مۇمكىن. بىراق، جالپى ءوڭىر ءۇشىن بۇل وتە ماڭىزدى. بۇدان قازاقستاندىق كومپانيالار ونىمدەرىن وزبەكستانعا ەكسپورتتايدى، ءتىپتى ينۆەستيتسيا سالا باستايدى. ءتىپتى، كەرەك بولسا، كەيبىر ينۆەستورلار وزبەكستانعا تاۋار ەكسپورتتاۋ ءۇشىن قازاقستانعا قاراجات جۇمسايتىن بولادى. دەمەك، وزبەكستانداعى وڭ وزگەرىس تۇتاس وڭىرگە كەرى اسەر ەتپەيدى»، – دەگەن.

سۇقباتتا قازىرگى ورتالىق ازيانىڭ دامۋ جاعدايى دا ءسوز ەتىلەدى. بۇل تۋراسىندا: «قازاقستان سوڭعى داعدارىستان جاقسى شىعىپ كەتتى. ءبىزدىڭ بولجامۋىمىزشا قازىر ەلدە ەكونوميكالىق ءوسۋ جالعاسۋدا، جىل سايىن 3,5-4 پايىز شاماسىندا ءوسىپ وتىر. بۇل جاقسى كورسەتكىش. الايدا، قىرعىزستان جانە وزگە كورشى ەلدەر ءۇشىن، ءتىپتى تۇتاس ورتالىق ازيا ءۇشىن قازاقستاننىڭ بۇدان دا تەز دامۋى ماڭىزدى»، – دەيدى اگريس پرەيمانيس.

ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان العا قويعان ماقساتىنا جەتىپ، الەمدەگى تەز دامىعان ەلدەردىڭ بىرىنە اينالۋ ءۇشىن 5-6 پايىزدىق ءوسىمدى قامتاماسىز ەتۋى كەرەك. بۇل باعىتتا قازاقستاندا كوپ جۇمىستاردىڭ جاسالىپ جاتقانىن دا العا تارتادى. ول جانە ورتا ازيا ەلدەرى ءوزىنىڭ قىتاي مەن ەۋروپا اراسىندا ورنالاسۋداي ماڭىزدى ورىنىن مىقتى يگەرۋى كەرەك ەكەنىن ايتادى.

“The Qazaq Times”