2017 جىلىدا دا ەۋروپا ەكونوميكاسى وڭالا قويۋى ەكىتالاي

وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن ەۋرو-ايماقتىڭ ينتەگراتسياسى مەن ەو-تىڭ دامۋى تۋرالى الەم اقپارات كەڭىستىگىندە جاپا-تارماعاي ءسوز بولىپ جاتاتىن. بۇگىنگى كۇندە ەۋروپانىڭ بولاشاعى تۋرالى پىكىرلەر الا-بوتەن كۇيگە ءوتتى. ەو-قا كەزدەسكەن ءوتىپ بارا جاتقان جىل ىشىندە كەلەڭسىز وقيعالاردىڭ ءوزى دە وعان مۇشە ەلدەردى ابدەن شارشاتتى. اسىرەسە ەكونوميكاداعى بۇلعاقتار ەۋروپالىق وداقتىڭ تۇبىنە جەتۋگە شاق-شاق تۇر.

امەريكالىق جانە قىتايلىق بەدەلدى اقپارات اگەنتتىكتەردىڭ ساراپتامالارىنا نازار اۋدارار بولساق تا، ونداعى ايتىلىپ جاتقان سوزدەر دە ەۋروپالىقتاردىڭ كوڭىلىن كونشىتە قويمايدى. بۇگىن تۇستەن بۇرىن جاريالانعان «شينحۋا» اگەنتتىگىنىڭ وسى تاقىرىپ جونىندەگى ماقالاسى دا «2017 جىل ەو-قا تىنىشتىق اكەلمەيدى» دەگەن پىكىرگە تۇيىندەپتى.

قازىر الەمدىك باق-تا ءسوز بولىپ جۇرگەن «Black swan event» دەيتىن ءسوز بار. بۇنى ءسوز بە ءسوز اۋدارساق «قارا اققۋ وقيعاسى»، ياعني، كۇتپەگەن بولجاۋسىز ىستەر. ەۋروپا ءۇشىن بۇل تابيعي اپاتتار رەتىندە تۋىنداعاننان كورى  ەكونوميكادا تۋىنداۋى ەڭ قاۋىپتى سانالۋدا. وسى بولجاۋسىز بۇلعاقتار ەۋروپا ەكونوميكاسىن از بولماعان شىعىندارعا ۇشىراتتى. ءتىپتى سونىڭ سالدارىنان «كۇن باتپاس ەلمىز» دەيتىن ۇلى بريتانيادا ورتاق وگىزدەن وڭاشا بۇزاۋىن ارتىق كورىپ ەو-دان باسىن الىپ قاشتى. ەگەر جاعداي وسىلاي جالعاسا بەرسە وداقتان ىرگەسىن اۋلاق سالاتىن ەلدەر ونىمەن شەكتەلىپ قالماس.

دەسە دە، ەو-تان كۇدەرىن ۇزبەگەن مەملەكەتتەر دە بار. ايتالىق، گەرمانيا قازىرگى كەزدە ەو-تى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن بارىن سالىپ جاتقان ەلدەردىڭ ءبىرى. سولاي بولسا دا، گەرمانيانىڭ كانتسلەرى انگەلا مەركەل ەو سامميتىندە وداقتىڭ حالى تىم مۇشكىل ەكەنىن اشىق ايتتى. ەۋروپا ورتالىق بانكى قازىر قالپىنا كەلتىرۋ شارالارىن ۇدەمەلى تۇردە جالعاسىتىرىپ جاتىر. دەسە دە، «قارا اققۋ» قايتا ءبىر بوي كورسەتسە شىداستىق بەرە الا ما، جوق پا، ول جاعى ءالى بەي ءمالىم.

قازىرگى كەزدە ەۋرونىڭ قۇنى دوللارعا شاققاندا 1,4 پايىزعا دەيىن قۇلدىرادى. ياعني، 2003 جىلدان بەرگى كورىنگەن ەڭ تومەنگى شەكتى كورسەتتى. بۇل قۇرامىنا نەشە ونداعان مەملەكەتتى قامتىپ وتىرعان الىپ وداق ءۇشىن تىم سۇركەيلى كورنىس. ەۋرو ەكونوميكاسى جىل باسىمەن سالىستىرعاندا 6 پايىزعا تومەندەسە، ونى تۇتاس جىل بويىنا شاققاندا 9 پايىزدى قۇرايدى. ەۋروپا وداعى جىل اياعىن وسى ەسەپپەن جاپسا، جاڭا جىلدى قارسى الۋ كوڭىل كۇيى دە تىم شىركىن-اي بولماس.

«ول تۇيە دە ءبىزدىڭ جۇگىمىز جوق» دەپ تابالاۋعا كەلمەيدى. قازىر الەم ەكونوميكاسى ءبىر-بىرىمەن بىتەقايناسىپ جاتىر، ازيانىڭ شىعىسىنان تاپقان ءجىپتىڭ ءبىر ۇشىعىن تارتار بولساڭ، ەۋروپانىڭ قولقا جۇرەگى سولقىلدايتىن كۇيدە. مۇنداي كۇيدى بىلە تۇرا ەۋروپانىڭ وسى قۇلدىراۋى بىزگە دە سالقىنىن تيگىزبەيدى دەۋگە كەلمەس. ەو-نىڭ جاعدايى بەلگىلى بولا باستاعان جىل باسىندا ەلىمىزدە ءبىر قاتار شارالار جاسالاتىنى ايتىلعان. مەيلى قالاي دەسەك تە قازاقستان قازىر شىرما-شاتۋ الەم ەكونوميكاسىنا ساباقتالىپ، سونىڭ تەڭىزىندە كەلەدى.

جىل سوڭى كۇردەلى حالىقارالىق ساياسي-ەكونوميكالىق ىستەرگە تولى بولعانىن بايقايمىز. ەلىمىزدە وسىنىڭ ءبارىن سارالاپ، ساراپتاپ قاراپ، قاتىستى ساقتانۋ مەن اينالىپ ءوتۋ شارالارى تىڭعىلىقتى بولسا دەگەن تالاپ-تىلەكتەمىز.

ەستاي بوجان

«The Qazaq Times»