راسۋل جۇمالى: 27 جىل ىشىندە قازاقستان ساياسي تۇرعىدان تاۋەلسىز ەل بولا العان جوق

بريۋسسەل باسقوسۋىنا بايلانىستى "جاڭا قازاقستان" فورۋمىنا قاتىسقان ازاماتتاردىڭ فورۋمعا بايلانىستى پىكىرلەرىن جاريالاۋىمىزدى جالعاستىرامىز. بۇعان دەيىن اتالمىش ماسەلەگە بايلانىستى سايتىمىزعا ساياساتكەر ءامىرجان قوسانوۆ، دوس كوشىم جانە ايدوس سارىمنىڭ پىكىرىن بەرگەنبىز. بۇگىن "جاڭا قازاقستان" فورۋمىنىڭ تاعى ءبىر مۇشەسى ساياساتتانۋشى راسۋل جۇمالىنىڭ پىكىرىن جاريالاۋدى ءجون كوردىك. 

راسۋل جۇمالى، ساياساتتانۋشى: قازاقتىڭ جەرىنە، ەلىنىڭ اۋماعىنا، ونىڭ تاۋەلسىزدىگىنە، ەگەمەندىگىنە، ۇرپاعىنىڭ بولاشاعىنا الاڭدايتىن ماسەلە جەتكىلىكتى. 2018 جىل. 27 جىل – تاۋەلسىز مەملەكەتپىز. بىراق كورىپ وتىرعانىمىز – ناعىز جۇيەلى داعدارىس. بۇعان دەيىنگى داعدارىستى جاعدايلار – 1999,2006,2009,2011 جىلدارمەن سالىستىرعاندا، بۇگىنگى جۇيەلى داعدارىستىڭ قاۋپى دە، قاتەرى دە، ىقتيمال سالدارى دا الدەقايدا زور، ونى جاقسى بىلەسىزدەر.

27 جىلدا، قالاي بولعاندا دا، قازاقستان ساياسي تۇرعىدان تاۋەلسىز ەل بولا العان جوق. ءوزىنىڭ دەربەس ساياسي جۇيەسى بىلاي تۇرسىن،ەكونوميكاسىن تاۋەلسىز ەتە المادى. ءالى كۇنگە دەيىن اسىرەسە رەسەيگە تاۋەلدىمىز. ەكونوميكانى تەحنولوگيا تۇرعىسىنان ساپالى دەڭگەيگە كوتەرە المادىق، ناتيجەسىندە شيكىزاتقا قاراپ وتىرعان جاعدايىمىز بار. اقپاراتتىق، يدەولوگيالىق، ءبىلىم بەرۋ، مادەنيەت، قاي سالانى الىپ قارساڭىز دا – داعدارىس. تاۋەلدىلىكتىڭ ساقتالۋى، وتارلىق سانادان شىعا الماعانىمىز – جالپى ۇلتتى ۇلت ەتەتىن يدەولوگيالاردىڭ جوقتىعى وسى جاعدايعا جەتكىزدى.

وسى داعدارىسقا الىپ كەلگەن قاراما-قايشىلىقتىڭ نەگىزگىسى – بيلىكپەن قوعام،بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىنداعى جارقىشاق جىل ساناپ الشاقتاپ بارادى. تۇسىنىستىك جوق. اراداعى دانەكەرلەر جوق، وركەنيەتتى ەلدەردەگىدەي پارلامەنت، ساياسي پارتيالار، تاۋەلسىز سوت، باق جوق. ونىڭ ورنىنا –كۇشتىك قۇرىلىمدار، ءتۇرلى ارانداتۋشىلار بار. 27 جىلدا بيلىك ەش وزگەرگەن جوق، حالىق دەموگرافيا تۇرعىسىنان، سانا-سەزىم تۇرعىسىنان وزگەردى.

اھ ۇراتىنداي جاعدايلار بار: كەيبىر جاعدايدا ديناميكانى دا كورگەن دۇرىس –وتە باياۋ بولسا دا،حالىقتىڭ سانا-سەزىمى ءوسىپ، تالابى كۇشەيىپ كەلە جاتىر. قوعامنىڭ، بيلىكتىڭ ءوزىنىڭ كەدەندىك، ەۋرازيالىق وداققا، بايقوڭىرعا، قازاق تىلىنە، لاتىن الىپبيىنە كوزقاراسى قانداي ەدى،باياۋ بولسا دا، اراقاشىقتىق الشاقتاسا دا، ناتيجەسى بولاشاقتىڭ ءبىرىزدى بولاتىنىنا كۇمان كوبەيىپ كەلەدى.

ايتەۋىر ءبىر وزگەرىس بولادى، قاتىپ قالعان، ماڭگىلىك ەشتەڭە جوق. ونىڭ قۇنى قانداي بولماق؟ بيلىك ءۇشىن عانا ەمەس، قازاق ءۇشىن، حالىق ءۇشىن. ءۇش ۇلى قاعيدا بار: رەۆوليۋتسيا، ەۆوليۋتسيا، دەگراداتسيا. جاعداي ءدال وسى قالىپتا قالاتىن بولسا، دەگراداتسيامەن سولتۇستىك كورەياعا جەتەتىن جولعا تۇسپەسەك بولدى، كەزىندە تۇركىمەنستانعا كۇلەتىن ەدىك، بالكىم، سول جاعدايعا كەلىپ قالدىق پا؟..

قالعان ەكەۋىنە كەلسەم، رەۆروليۋتسيا جاقسىلىققا اكەلمەيتىنىن وزگە ەلدەردىڭ تاجىريبەسىنەن كورىپ وتىرمىز، بارلىعىمىزدىڭ ويلاعانىمىز –ەۆوليۋتسيا.وركەنيەتتى جولمەن جاقسى ءبىر كەلىسىم مەن پاتۋاعا كەلۋ. وكىنىشكە قاراي، رەسمي ورىندار وسىنى تۇسىنبەي وتىر – قازاقتا ءسوز بار عوي: «ءوزىڭ بىلمە، بىلگەننىڭ ءتىلىن الما» دەگەن.

ۇلت پاتريوتتارى ساياساتتىڭ باسى-قاسىندا ءجۇرۋى شارت ەمەس. كاسىپكەرلىكپەن اينالىسىپ جۇرگەن، قوعامعا بەي-جاي قارامايتىن بەلسەندى وكىل رەتىندە ارالاساتىن جاعدايدا وسىنداي فورۋمنىڭ بولعانى دۇرىس. وتە ماڭىزدى ماسەلە – ناتيجەسى بەكەر بولدى دەپ ايتا المايمىز. بۇعان دەيىنگى جازىلعان ماقالالار، سۇحباتتاربىرەۋدىڭ قۇلاعىنا جەتتى، ەندى ءبىرىن ويلاندىردى، بالكىم، ءبىز ويلاعانداي قارقىندى بولماسا دا، سەڭ قوزعالىپ كەلە جاتىر. وسىعان سەرپىن بەرۋىمىز كەرەك، ونى كەڭەيتەتىن وسىنداي فورۋمدار، الەۋمەتتىك جەلى سياقتى مۇمكىندىكتەردى ءبىر جۇيەگە قويىپ، ماڭىزدى ماسەلەگە جول اشادى.

بولاشاق كونستيتۋتسيامىز قانداي بولادى؟قولدانىستاعى كونستيتۋتسيانىڭ ءبىرتالاي مۇمكىندىكتەرىن پايدالانا الماي كەلەمىز، شەتەلدىكتەرمەن كەلىسىم جاساۋ كەزىندە ولارمەن كەلىسىم جاساۋدىڭ تالابى مىندەتتى تۇردە اشىق بولۋى كەرەكتىگىن پايدالانبايمىز. كوپ ماسەلە قوعامداعى سانا-سەزىمگە بايلانىستى. ءدال وسىنداي ترەندتەر توپتاردى قولدايتىن بولسا، بايقاساق، حالىقتىڭ سانا-سەزىمى وسىعان كەلە جاتىر، قوعامدىق پىكىر قالىپتاسۋدا. كاسىپكەرلەردىڭ كوپشىلىگى ءوزىنورىس الەمىنىڭ ءبىر بولىگى سەزىنسە دە، ساناسۋعا ءماجبۇر. الاش زيالىلارىن قالتالى ازاماتتار، كوپەستەر قولدادى. حالىقتىڭ ءوزى قالادى. كەنەسارىنىڭ ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىن بي-سۇلتاندار قولدادى. وسىنداي ويدى حالىققا ۇيالاتاتىن بولساق، قازاقستاننىڭ بولاشاعى، تۇراقتىلىعى، جارقىن كەلەشەگىنە جول اشادى.

بۇل تەك قانا بەلسەندىلەردىڭ ءىسى ەمەس، الدەبىرەۋ سىرتتان كەلىپ، ەۋروكوميسسيا، گوسدەپ، ت.ب. ىستەپ بەرمەيدى، بۇل قازاقتىڭ ءوزىنىڭ شارۋاسى. اركىمنىڭ ءوز دەڭگەيىندە اتقارىلاتىن شارۋا. اعارتۋشىلىق، ساياسي ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ دەيمىز بە، جەتكىزۋدىڭ كوپتەگەن جولدارى بار، وسىنداي فورۋم ءوزىنىڭ سەپتىگىن تيگىزسە، وعان اركىم شاماسى-شارقىنشا ۇلەسىن قوسسا، جاقسى جاعدايعا جەتەمىز. فورۋمدى ۇيىمداستىرعان، مۇرىندىق بولعان ازاماتتارعا راحمەت، ءوز باسىم ۇلەسىمدى قوسۋعا دايىنمىن.

"DAT گازەتى"

“The Qazaq Times”