Sayasattanuşı, Rasul Jwmalı. Foto: imperiya.by

Bryussel' basqosuına baylanıstı "Jaña Qazaqstan" forumına qatısqan azamattardıñ forumğa baylanıstı pikirlerin jariyalauımızdı jalğastıramız. Bwğan deyin atalmış mäselege baylanıstı saytımızğa sayasatker Ämirjan Qosanov, Dos Köşim jäne Aydos Sarımnıñ pikirin bergenbiz. Bügin "Jaña Qazaqstan" forumınıñ tağı bir müşesi sayasattanuşı Rasul Jwmalınıñ pikirin jariyalaudı jön kördik. 

Rasul Jwmalı, sayasattanuşı: Qazaqtıñ jerine, eliniñ aumağına, onıñ täuelsizdigine, egemendigine, wrpağınıñ bolaşağına alañdaytın mäsele jetkilikti. 2018 jıl. 27 jıl – täuelsiz memleketpiz. Biraq körip otırğanımız – nağız jüyeli dağdarıs. Bwğan deyingi dağdarıstı jağdaylar – 1999,2006,2009,2011 jıldarmen salıstırğanda, bügingi jüyeli dağdarıstıñ qaupi de, qateri de, ıqtimal saldarı da äldeqayda zor, onı jaqsı bilesizder.

27 jılda, qalay bolğanda da, Qazaqstan sayasi twrğıdan täuelsiz el bola alğan joq. Öziniñ derbes sayasi jüyesi bılay twrsın,ekonomikasın täuelsiz ete almadı. Äli künge deyin äsirese Reseyge täueldimiz. Ekonomikanı tehnologiya twrğısınan sapalı deñgeyge kötere almadıq, nätijesinde şikizatqa qarap otırğan jağdayımız bar. Aqparattıq, ideologiyalıq, bilim beru, mädeniet, qay salanı alıp qarsañız da – dağdarıs. Täueldiliktiñ saqtaluı, otarlıq sanadan şığa almağanımız – jalpı wlttı wlt etetin ideologiyalardıñ joqtığı osı jağdayğa jetkizdi.

Osı dağdarısqa alıp kelgen qarama-qayşılıqtıñ negizgisi – bilikpen qoğam,bilik pen halıqtıñ arasındağı jarqışaq jıl sanap alşaqtap baradı. Tüsinistik joq. Aradağı dänekerler joq, örkenietti elderdegidey parlament, sayasi partiyalar, täuelsiz sot, BAQ joq. Onıñ ornına –küştik qwrılımdar, türli arandatuşılar bar. 27 jılda bilik eş özgergen joq, halıq demografiya twrğısınan, sana-sezim twrğısınan özgerdi.

Ah wratınday jağdaylar bar: keybir jağdayda dinamikanı da körgen dwrıs –öte bayau bolsa da,halıqtıñ sana-sezimi ösip, talabı küşeyip kele jatır. Qoğamnıñ, biliktiñ öziniñ Kedendik, Euraziyalıq odaqqa, Bayqoñırğa, qazaq tiline, latın älipbiine közqarası qanday edi,bayau bolsa da, araqaşıqtıq alşaqtasa da, nätijesi bolaşaqtıñ birizdi bolatınına kümän köbeyip keledi.

Äyteuir bir özgeris boladı, qatıp qalğan, mäñgilik eşteñe joq. Onıñ qwnı qanday bolmaq? Bilik üşin ğana emes, qazaq üşin, halıq üşin. Üş wlı qağida bar: revolyuciya, evolyuciya, degradaciya. Jağday däl osı qalıpta qalatın bolsa, degradaciyamen Soltüstik Koreyağa jetetin jolğa tüspesek boldı, kezinde Türkimenstanğa kületin edik, bälkim, sol jağdayğa kelip qaldıq pa?..

Qalğan ekeuine kelsem, revrolyuciya jaqsılıqqa äkelmeytinin özge elderdiñ täjiribesinen körip otırmız, barlığımızdıñ oylağanımız –evolyuciya.Örkenietti jolmen jaqsı bir kelisim men pätuağa kelu. Ökinişke qaray, resmi orındar osını tüsinbey otır – qazaqta söz bar ğoy: «Öziñ bilme, bilgenniñ tilin alma» degen.

Wlt patriottarı sayasattıñ bası-qasında jürui şart emes. Käsipkerlikpen aynalısıp jürgen, qoğamğa bey-jay qaramaytın belsendi ökil retinde aralasatın jağdayda osınday forumnıñ bolğanı dwrıs. Öte mañızdı mäsele – nätijesi beker boldı dep ayta almaymız. Bwğan deyingi jazılğan maqalalar, swhbattarbireudiñ qwlağına jetti, endi birin oylandırdı, bälkim, biz oylağanday qarqındı bolmasa da, señ qozğalıp kele jatır. Osığan serpin beruimiz kerek, onı keñeytetin osınday forumdar, äleumettik jeli siyaqtı mümkindikterdi bir jüyege qoyıp, mañızdı mäselege jol aşadı.

Bolaşaq Konstituciyamız qanday boladı?Qoldanıstağı Konstituciyanıñ birtalay mümkindikterin paydalana almay kelemiz, şeteldiktermen kelisim jasau kezinde olarmen kelisim jasaudıñ talabı mindetti türde aşıq boluı kerektigin paydalanbaymız. Köp mäsele qoğamdağı sana-sezimge baylanıstı. Däl osınday trendter toptardı qoldaytın bolsa, bayqasaq, halıqtıñ sana-sezimi osığan kele jatır, qoğamdıq pikir qalıptasuda. Käsipkerlerdiñ köpşiligi özinorıs äleminiñ bir böligi sezinse de, sanasuğa mäjbür. Alaş ziyalıların qaltalı azamattar, köpester qoldadı. Halıqtıñ özi qaladı. Kenesarınıñ wlt-azattıq köterilisin bi-swltandar qoldadı. Osınday oydı halıqqa wyalatatın bolsaq, Qazaqstannıñ bolaşağı, twraqtılığı, jarqın keleşegine jol aşadı.

Bwl tek qana belsendilerdiñ isi emes, äldebireu sırttan kelip, Eurokomissiya, Gosdep, t.b. istep bermeydi, bwl qazaqtıñ öziniñ şaruası. Ärkimniñ öz deñgeyinde atqarılatın şarua. Ağartuşılıq, sayasi sauattılıqtı arttıru deymiz be, jetkizudiñ köptegen joldarı bar, osınday forum öziniñ septigin tigizse, oğan ärkim şaması-şarqınşa ülesin qossa, jaqsı jağdayğa jetemiz. Forumdı wyımdastırğan, mwrındıq bolğan azamattarğa rahmet, öz basım ülesimdi qosuğa dayınmın.

"DAT gazeti"

“The Qazaq Times”