فرانتسيا مەن يران نەگە قىرعيقاباق؟

فرانتسيانىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى جان-يۆ لە دريان يادرولىق كەلىسىم مەن ءسۇريا ماسەلەسىنە، اسىرەسە شىعىس گۋتا قالاسىنداعى قاقتىعىستارعا قاتىستى كەلىسسوز ءۇشىن تەھرانعا (تەگەران) ءىسساپار جاساعان بولاتىن. الايدا ونى يراننىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى موحامماد دجاۆات زاريف سۋىق قارسى الدى.

لە درياننىڭ "يراننىڭ بالليستيكالىق زىمىران جوباسىنا نۇكتە قويۋ" تۋرالى ۇسىنىسىنا زاريف: "باتىستىڭ قارۋلارى ورتاشىعىستى وق-ءدارى قويماسىنا اينالدىردى. نۇكتە قويۋ كەرەك ماسەلە، مىنە وسى", - دەپ قاتاڭ ءارى استارلى جاۋاپ قايتاردى. كۇتپەگەن جەردەن مۇنداي قاتاڭ جاۋاپ العان لە دريان ءىسساپارىنان سوڭ: "يرانمەن ارادا ەكى ماسەلەدە ءالى كوپ تەر توگۋ كەرەك بولىپ تۇر", - دەپ، فرانتسيانىڭ ۇستانىمىن اشىق ءبىلدىردى.

ەكى ەل اراسىنداعى قارسىلىق قالاي باستالدى؟

ءسال كەيىنىرەك شەگىنىپ، ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى سالىق قارىم-قاتىناستىڭ قالاي باستالىپ، ماسەلەنىڭ قالاي شيەلەنىسكەنىنە ءۇڭىلىپ كورەلىك. فرانتسيا پرەزيدەنتى ەممانۋەل ماكرون مەن لە ديران يراننىڭ ايماقتا ۇستەمدىك قۇرۋدى كوزدەيتىنىن جانە ونىڭ بۇل ارەكەتىنە ايماقتاعى وزگە ەلدەردى ايتپاعاننىڭ وزىندە، حالىقارالىق قوعامنىڭ الاڭدايتىنىن ءسوز ەتكەن ەدى. وسى مالىمدەمەلەرگە قاتىستى ءجيى-ءجيى سىني كوزقاراستارىن بىلدىرگەن تەھران بيلىگى بولسا وتكەن جىلدىڭ قاراشا ايىنان بەرى فرانتسيامەن ءسوز تالاستىرۋعا كوشكەن-ءدى.

وسىنداي شيەلەنىسكەن جاعدايعا قاراماستان تەھرانعا كەلگەن لە دريان يران پرەزيدەنتى حاسان رۋحاني، سىرتقى ىستەر ءمينيسترى زاريف جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جوعارى كەڭەسىنىڭ حاتشىسى ءالي شامحانيمەن مامىلەگە كەلگەندەي بولعانمەن، ەكى ەل اراسىنداعى تاتۋلىققا تۇسكەن سىزاتتىڭ وڭاي ەمەستىگىن بايقاي الامىز. بۇل پىكىردى اتالعان كەلىسسوزدەن كەيىن يران اقپاراتتىق اگەنتتىگىنە (İSNA) سۇحبات بەرگەن ءشامحانيدىڭ: "بالليستيكالىق زىمىران باعدارلاماسى - يراننىڭ قاۋىپسىزدىك ساياساتىنىڭ ءبىر بولشەگى.  بۇل ەشبىر مەملەكەت ءۇشىن قاۋىپ تۋدىرمايدى. ەۋروپانىڭ بۇعان الاڭداۋىنا ەشقانداي نەگىز جوق، ءتىپتى ولاردىڭ بۇل ويلارى ۇلكەن قاتەلىك دەر ەدىم", - دەگەن ءسوزى ايقىنداي تۇسكەندەي.

يراننىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى موحامماد دجاۆات زاريف تە فرانتسۋز مينيسترىمەن كەزدەسپەي تۇرىپ، ەۋروپا ەلدەرىنىڭ يرانعا قاتىستى "راديكالدى" دەگەن كوزقاراستارىن قاتتى سىنعا العان ەدى. ول: "ەۋروپا ەلدەرى اقش-تى يادرولىق كەلىسىمگە كوندىرۋ ءۇشىن راديكاليزمگە قولداۋ كورسەتۋدە. الايدا، بۇل ەۋروپا ساياساتىنا كەرى اسەر ەتەدى. يادرولىق كەلىسىمگە نۇقسان كەلتىرگەن تاراپتىڭ كوڭىلىنەن شىعۋعا تىرىسقان ارەكەتتەردىڭ ءبارى قۇر داڭعازا. قازىرگى ۋاقىتتا بەلگىلى ءبىر ەكى توپ اراداعى كەلىسىمدى بۇزۋدا. ولار - امەريكا مەن ەۋروپا. امەريكالىقتار ۋاشينگتوننىڭ ساياساتىنا بايلانىستى قۇبىلسا، ال ەۋروپالىقتار بولسا اقش-تىڭ ىعىنا جىعىلۋدا. فرانتسيا 1980 جىلدارى يران-يراك سوعىسىندا ديكتاتور ساددام حۋسەينگە قارۋ-جاراقپەن كومەك كورسەتتى. امەريكا مەن وزگە باتىس ەلدەرى قارۋ ساتىپ، ەلىمىزدى وق-ءدارى قويماسىنا اينالدىردى. ءبىز بۇعان ەندى جول بەرە المايمىز", - دەگەن سوزىنە قاراعاندا، يران بيلىگىنىڭ يادرولىق زىمىران ماسەلەسىنە قاتىستى ازىرگە ەشكىمگە باس يمەيتىنىن بايقايمىز.

ال يراننىڭ ۇلتتىق قارۋلى كۇشتەرىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى ماسۋد دجەزايري باتىس قانداي قىسىم كورسەتسە دە، يراننىڭ زىمىران دامىتۋ جۇمىستارىن توقتاتپايتىندىعىن جانە ەشقانداي دا يراندىق بيلىك وكىلىنىڭ بۇل ماسەلەنى شەتەلدىكتەرمەن تالقىلاۋ قۇقىعى جوق ەكەنىن ايتتى.

لە دريان: ء"ىسىمىز مۇنىمەن بىتكەن جوق"

كەزدەسۋدىڭ سوڭىندا جۋرناليستەرگە مالىمدەمە جاساعان لە دريان: "يران بيلىگىن بالليستيكالىق زىمىران تۋرالى تۇجىرىمدامالارى تۋرالى سۇرادىم. سونىمەن قاتار، فرانتسيانىڭ وسى ماسەلەگە قاتىستى ساۋالدارىمەن بولىسۋگە دە مۇمكىندىگىم بولدى. الايدا، يرانمەن شارۋامىز ءالى دە كوپ، مۇنىمەن بىتكەن جوق" ، - دەدى

فرانتسيانىڭ كوزدەگەنى نە؟

يسلام  (يران) رەۆوليۋتسياسىنىڭ 39 جىلدىعىنا وراي يراننىڭ بالليستيكالىق زىمىران باعدارلاماسى اياسىندا وندىرىلگەن "KADER" ۇلگىسىندەگى زىمىراندار وزگە ەلدەرگە تانىستىرىلعاننان كەيىن، وتكەن جىلدىڭ قاراشا ايىنان بەرى پاريج بەن تەھراننىڭ اراسىندا ناعىز تەكەتىرەس باستالدى.

ترامپتىڭ يرانعا بالليستيكالىق زىمىران جۇمىستارىنا قاتىستى جاساعان ۋلتيماتۋمىنان سوڭ لە درياننىڭ ءىسساپارى يادرولىق كەلىسىمگە 2015 جىلى قول قويعان ءىرى ەلدەردىڭ ءبىرى رەتىندە تەھرانعا العاش رەت تابان تىرەۋى تۇرعىسىنان ماڭىزدى بولىپ سانالسا دا، يادرولىق باعدارلاما ماسەلەسىنە قاتىستى ەكىجاقتى مامىلەگە كەلۋدە سەپتىگىن تيگىزە المادى.

بۇعان يران نە دەيدى؟

الايدا، يران شەشىمنىڭ كۇشىن جويعانىن جوققا شىعارىپ، بالليستيكالىق زىمىراننىڭ ەشقايسىسى يادرولىق قارۋ تاسىمالى ءۇشىن ساۋدالانباعانىن ايتۋدا. فرانتسيا، يرانمەن جاساسقان يادرولىق كەلىسىمنىڭ قايتا قارالۋىن تالاپ ەتىپ، ونسىز دا تىنىشتىعى بۇزىلعان ورتا شىعىس ەلدەرىندە يادرولىق كەلىسىمنىڭ جەدەلدەۋىنە جول اشاتىنىنا جانە مۇنداي قادامنىڭ سولتۇستىك كورەياعا دا مۇمكىندىك بەرەتىنىنە الاڭداۋلى.

“The Qazaq Times”