مارس. فوتو: sina.com.cn

ءۇندىستان عارىشتىق زەرتتەۋ ورتالىعى (Indian Space Research Organisation，ISRO) وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا، مارستىڭ ەڭ ءساتتى تۇسىرىلگەن فوتوتوپتاماسىن جاريالادى. بۇل سۋرەتتەردى ۇندىستاندىق ۇيىمنىڭ «مانگالياان» (Mangalyaan) دەتەكتورى تۇسىرگەن.

مارىس جانە فوبوس.

باستاپتا سۋرەتتەگى كورنىستەر انىق ەمەس جانە تۇسىنىكسىز جايتتەرگە تولى بولعان. عارىشتا تۇسىرىلگەن سۋرەتتەردىڭ اراسىندا ساۋلەنىڭ سىنۋىنان كورىنستەردىڭ سوزىلۋى مەن اۋىتقۋلارى دا بايقالادى. پلانەتارلىق قوعامىنىڭ زەرتتەۋشىسى  ەميلي سۋرەتتەرگە جىڭىشكەلىكپەن تۇزەتۋلەر ەنگىزدى. مۇقيات جۇرگىزىلگەن وڭدەۋ جۇمىستارىنا كەيىن كوپتەگەن بەلگىسىز جايىتتەرگە جاۋاپ تابىلدى. مىسالى، ەكىنشى سۋرەتتەن ءبىز فوبوستىڭ (مارستىڭ ەكى سەرىگىنىڭ ءبىرى) مارستىڭ بەتىنە جاقىن ۇشىپ وتكەنىن كورە الامىز.

مارستىڭ پوليارلىق ايماعى.

بۇل رەتكى ءۇندىستان عارىشتىق زەرتتەۋ ۇيىمىنىڭ تاراتقان سۋرەتتەرى، «مانگالياان» (Mangalyaan) بارلاۋشىسىنىڭ وتكەن ءبىر جىل بويىندا تۇسىرگەن سۋرەتتەرىنىڭ توپتاماسى. ونىڭ باقىلاۋ اۋماعى مارستىڭ پوليارلىق بەتىن دە قامتيدى. مارستاعى بۇل اۋماق بۇدان بۇرىنعى جانە كەيىنگى ادامزات ۇشىرعان بارلاۋ كەمەلەرىنىڭ قوناتىن ورىنى.

مارستاعى باقىلاۋ اۋماعى.

اتالعان ۇندىستاندىق ۇيىم مارس بەتىندەگى باقىلاۋ اۋماعىن بارىنشا كەڭەيتۋگە قۇلشىنىستار جاسادى. ولار مارستىڭ تەگىس بەتى مەن مۇز قۇرسانعان پوليارلىق بەتىنەن دە كوپتەگەن سۋرەتتەر تۇسىرە الدى.

مارستاعى ەكۆاتورلىق اۋماق.

ءۇندىستان عارىشتىق باقىلاۋ ۇيىمى (ISRO) NASA مەن ECA-دان (ەۋروپالىق عارىش اگەنتىگى) كەيىن ءۇشىنشى بولىپ مارس باقىلاۋ قۇرلىعىسىن ءساتتى ۇشىرعان عىلىمي ورتالىق بولىپ سانالادى.

مارستاعى "تەڭىزشى شاتقالى"

سۋرەتتەر ارقىلى بولاشاقتاعى عارىش بارلاۋ قۇرلىعىلارى قوناتىن ايماقتى بەلگىلەۋگە بولادى. بۇل سۋرەتتە مارس بەتىندەگى ەڭ ۇلكەن اڭعار انىق كورىنەدى. بۇل ازىرگە دەيىن ءبىز بىلەتىن كۇن جۇيەسىندەگى پلانەتالارداعى ەڭ ۇلكەن تابيعي شاتقال. عىلىمدا ونى «تەڭىزشى شاتقالى» (Valles Marineris) دەپ اتاسادى.

فوبەستىڭ مارس بەتىندەگى قوزعالىسى.

بىزگە مارستىڭ ءبىر سەرىگى رەتىندە بەلگىلى فوبوستىڭ ۇشىپ وتكەن كورنىسى. سۋرەتتى مۇقيات وڭدەۋ ارقىلى ءبىز مارس سەرىگىنىڭ ءپىشىنىن نەعۇرلىم انىق بايقاي الامىز. قىسقا وربيتالىق مەرزىم جانە وربيتاداعى تولقۋ كۇشىنىڭ اسەرىن باقىلاۋعا بولادى. ازىرگە دەيىن فوبوستىڭ وربيتالىق قوزعالىسىن باقىلاۋ ناتيجەلەرىنە قارار بولساق، ونىڭ وربيتاسىنىڭ راديۋسى بارعان سايىن كىشىرەيىپ بارا جاتقانىن كورە الامىز. دەمەك، بىرتە-بىرتە فوبوس مارس بەتىنە جاقىندا كەلىپ سوعىلادى.

مارستىڭ ەكىنشى سەرىگى – دەيموس (Deimos)

مارستىڭ تاعى ءبىر سەرىگى دەيموس (Deimos). ول دا فوبوسقا ۇقساس تۇراقسىز اسپان دەنەسىنە جاتادى.

كىشكەنتاي فيبوس

بۇل سۋرەتتىڭ وڭ جاعىندا، مارس بەتىندەگى كىشكەنتاي قارا داق – فوبوس. كۇنگە جاقىن عالامشارلاردىڭ مۇنداي تۇراقتى ەمەس وربيتاداعى سەرىكتەرى عالامشار بەتىنە جاقىن ۇشادى. كوبى وتە شاعىن بولىپ كەلەدى.

مارستىڭ تولىق كورنىسى

Mangalyaan مارس بارلاۋ قۇرلىعىسىنىڭ عالامشاردىڭ تولىق تۇسىرگەن سۋرەتى.

NASA-نىڭ مارستاعى تۇراعى.

بۇل سۋرەتتىڭ ورتاسىنداعى ساقينالى تاۋ – گەيل كراتەرى، NASA-نىڭ مارسقا قوندىرىلعان بارلاۋ كەمەسىنىڭ تۇراعى.

مارستاعى تاۋلىك الماسۋ

Mangalyaan مارستىڭ ءار تۇسىنان سۋرەتتەر تۇسىرگەن. ونداعى تاۋلىكتىڭ ۇزاقتىعى جەرگە قارايلاس. 24 ساعات 39 مينۋتتى قۇرايدى.

"تەڭىزشى شاتقالى"

«تەڭىزشى شاتقالى» جانە باسقا دا تاۋ سىلەمدەرىنىڭ قالىپتاسۋ فورماسىنا قاراعاندا، مارس گەولوگيالىق قالىپتاسۋ تاريحى جەر شارىنا ۇقساپ قالاتىنىن بايقايمىز. «تەڭىزشى شاتقالىنىڭ» ۇزىندىعى 3769 شاقىرىمعا جەتەدى. ەڭ تەرەڭ تۇسى 7 مىڭ مەتر. جالپى شاتقالدىڭ ءتۇزىلىسى اسا كۇردەلى. ول مارس جەر تۇزىلىسىندەگى سىعىلۋ مەن اجىراۋى سىندى تابيعي قۇبىلىستان پايدا بولعان. جەر بەتىندەگى شىعىس افريكا شاتقالىنىڭ قالىپتاسۋىنا ۇقساپ كەتەدى.

سونگەن جانارتاۋ

مارستان جانارتاۋ اتىلۋىنىڭ ىزدەرىن دە تابۋعا بولادى. سۋرەتتەگى ساقينا ءتارىزدى تاۋ –  ارسيا مونس (Arsia Mons).   مارس ەكۆاتورىنا جاقىن ورنالاسقان. Tharsis Montes اتالعان الىپ تاۋ سىلەمىنە ورنالاسقان، زامانىنداعى اسا ۇلكەن جانارتاۋلاردىڭ ءبىرى. ال بۇل تاۋ سىلەمىنىڭ وڭتۇستىك-باتىسىندا كۇن جۇيەسىندەگى ەڭ بيىك تاۋ – Olympus مونس ورنالاسقان.

مارستاعى ءۇش الىپ تاۋ.

ارسيا مونستىڭ بيىكتىگى 17761م. بولىپ كەلەدى. ول ورنالاسقان Tharsis Montes تاۋ سىلەمىندە جانە ەكى الىپ تاۋ بار. ولار – 18225 مەتر بيىكتىكتەگى ەسكالەيت تاۋى (Iscrell Hill) جانە 14050 مەتر بيىكتىكتەگى پاۆونس تاۋى (Pavonis).

 

“The Qazaq Times”