فوتو: ربك.

بەس جىلدان كەيىنگى كەزدەسۋ. رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين مەن تۇركىمەنستان باسشىسى قۇربانعۇلى بەردىمۇحامەدوۆ قازان ايىنىڭ 2-ءسى كۇنى اشحاباد قالاسىندا نە جايىندا سويلەستى؟

كەشە رەسەي باسشىسى ۆلاديمير پۋتين اشحاباد قالاسىنا رەسمي ءىس-ساپارمەن باردى. بۇل ونىڭ تۇركىمەنستان استاناسىنا اراعا بەس جىل سالىپ ات باسىن بۇرۋى. ۆلاديمير پۋتين مەن قۇربانعۇلى بەردىمۇحامەدوۆ كەزدەسۋ بارىسىندا ەكى ەل قارىم-قاتىناسى جايىندا، اۋعانستان ماسەلەسى مەن قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى جايىندا ءسوز قوزعاعان. كەزدەسۋدىڭ باستى سالتاناتتى شارالارىنىڭ ءبىرى، قوس تاراپتىڭ وردەندەرمەن الماسۋى بولدى. ۆلاديمير پۋتين قۇربانعۇلى بەردىمۇحامەدوۆتى ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى جاقسارتقانى ءۇشىن «الەكساندر نەۆسكي» وردەنىمەن ماراپاتتاسا، بەردىمۇحامەدوۆ ءپۋتيندى «ەكى ەل قارىم-قاتىناسىن دامىتقانى ءۇشىن» وردەنىمەن ماراپاتتادى. مۇنىڭ بارلىعى ارينە ساياسات پەردەسىنىڭ بەر جاعىندا بولعان دۇنيەلەر. ال ونىڭ ار جاعىندا نە بولىپ جاتقانىن بەردىمۇحامەدوۆ پەن پۋتيننەن وزگە ەشكىم بىلمەيدى. ايتپاقشى وسى تۇستا ايتا كەتەتىن ءبىر جايت، «الەكساندر نەۆسكي» وردەنىمەن وسىعان دەيىن 205 ادام ماراپاتتالعان. ولاردىڭ ىشىندە قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ، قىرعىزستان باسشىسى المازبەك اتامباەۆ، تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمون بار.

جالپى رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ بەس جىل وتكەن سوڭ تۇركىمەنستانعا رەسمي ءىس-ساپارمەن بارۋىنا اركىم ارقالاي باعا بەرۋدە. رەسەيلىك ساراپشىلاردىڭ سوزىنشە، قازىرگى تاڭدا ۆلاديمير پۋتين رەسمي اشحابادتىڭ باتىس ەلدەرىنە بەت بۇرىسىن باسەڭدەتۋ ءۇشىن بارىن سالۋدا. ويتكەنى تۇركىمەنستانمەن تىعىز قارىم-قاتىناستا بولماعان بەس جىل ىشىندە قۇربانعۇلى بەردىمۇحامەدوۆ باتىس ەلدەرىمەن جاقىنداسا باستاعان. ونىڭ ۇستىنە بۇل ماڭدا سوڭعى ۋاقىتتا اۋعانستاننان تونەتىن قاۋىپتى سىلتاۋراتىپ اقش پەن ناتو ءوز پوزيتسيالارىن كۇشەيتە باستاعان. بۇدان بولەك قازىرگى ۋاقىتتا تۇركىمەنستاننىڭ باستى ساۋدا سەرىكتەسى رەسەي ەمەس، قىتاي. ونى كەزدەسۋ بارىسىندا ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ ءوزى دە ايتىپ كەتكەن. ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ سوزىنشە، 2014 جىلدان باستاپ ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا اينالىمى تومەندەگەن. 2015 جىلمەن سالىستىرعاندا رەسەي مەن تۇركىمەنستان اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 2016 جىلى 30 پايىزعا ازايىپ، 687,2 ملن دوللاردى قۇراعان. جالپى قازىرگى تاڭدا تۇركىمەنستاننىڭ سىرتقى تاۋار اينالىمىنىڭ 24,9 پايىزى قىتايعا، 5 پايىزى رەسەيگە تيەسىلى. بۇل ارادا دا ماسكەۋدىڭ بەس جىل ىشىندە ءبىراز پوزيتسيالارىن قىتايعا بەرىپ قويعانىن اڭعارۋعا بولادى.

بۇدان بولەك تۇركىمەنستان قازاقستان، قىرعىزستان سياقتى رەسەيدىڭ كوزقاراسى باسىم ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك كەلىسىم ۇيىمى (ودكب) مەن ەۆرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا دا مۇشە ەمەس. وسىعان قاراپ بۇل جەردە دە رەسەي تۇركىمەنستانعا ءوز باسىمدىعىن كورسەتە الماي وتىر دەۋگە بولادى. ونىڭ ۇستىنە ەكى ەل اراسىندا «گاز داۋى دا» شەشىمىن تاپپاي كەلەدى. ەستەرىڭىزدە بولسا، 2015 جىلى رەسەيلىك «گازپروم» كومپانياسى تۇركىمەنستانعا گاز باعاسىن ارزانداتۋدى سۇراعان. بىراق رەسمي اشحاباد ول ۇسىنىستى قابىلاماي تاستاعان بولاتىن. سول ۋاقىتتان بەرى رەسەي مەن تۇركىمەنستان اراسىندا «گاز داۋى» باستالعان. «گاز داۋىن» رەسەيلىك "گازپروم" وزبەكستانمەن كەلىسىمشاتقا وتىرۋ ارقىلى شەشسە، تۇركىمەنستان بيلىگى بۇل پروبلەمانى ءالى كۇنگە دەيىن شەشە الماي كەلەدى. سەبەبى سول ۋاقىتقا دەيىن رەسمي اشحابادتىڭ گازىن رەسەيدەن وزگە ەشكىم كەرەك قىلماي كەلگەن بولاتىن. بىراق وسى جولعى كەزدەسۋدە ۆلاديمير پۋتين مەن قۇربانعۇلى بەردىمۇحامەدوۆ گاز جايىندا مۇلدە سويلەسپەگەن.

قورىتا كەلگەندە، ۆلاديمير پۋتين بەس جىلدان كەيىن اشحابادقا ءىس-ساپار جاساۋ ارقىلى ءوزىنىڭ تۇركىمەنستاننان ايىرىلىپ قالعىسى كەلمەيتىنىن بايقاتتى. بۇلاي دەيتىن سەبەبىمىز ەكى ەل باسشىلارىنىڭ قارىم-قاتىناسىنداعى بەس جىلدىق ۇزىلىستە رەسەيدىڭ تۇركىمەنستانداعى كوپتەگەن پوزيتسيالارى قىتايعا، باتىس ەلدەرىنە ءوتىپ كەتكەن. ۆلاديمير پۋتين مەن قۇربانعۇلى بەردىمۇحامەدوۆتىڭ بۇل جولعى كەزدەسۋى قاي تاراپتىڭ ۇسىنىسى بويىنشا ۇيىمداستىرىلعانى بىزگە بەلگىسىز. بىراق بەلگىلىسى وسىعان دەيىن قازاقستان باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەەۆتىڭ اشحابادقا بارىپ قايتقاندىعى. وسىعان قاراپ «ۆلاديمير پۋتين اشحابادتا» اتتى جەلدىڭ قايدان ەسەتىنىن اڭعارا بەرىڭىز.

“The Qazaq Times”