دۋالدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى قانداي ماسەلەلەردى شەشەدى؟

دۋالدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى – تەوريا مەن تاجىريبەنى ۇشتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن وقىتۋ باعدارلاماسى. اقش، گەرمانيا، اۋستريا، شۆەيتساريا، وڭتۇستىك كورەيا جانە تاعى باسقا مەملەكەتتەردە كەڭىنەن قولدانىستا جۇرگەن بۇل باعدارلاما بويىنشا تەحنيكالىق ماماندىقتا ءبىلىم الاتىن ستۋدەنتتەردىڭ دارىستەرىنىڭ كوپ بولىگى ماماندىقتارىنا سايكەس كاسىپورىننىڭ  قابىرعاسىندا وتەدى. ال مۇنداي ءبىلىم جۇيەسى قانداي ماسەلەلەردى شەشەدى؟ بۇل بىزگە كەرەك پە؟

بىرىنشىدەن، بۇل جۇيە بويىنشا وقىتۋشىلار قۇرامى  تەحنيكالىق ءوندىرىستىڭ قىر-سىرىن جەتىك مەڭگەرگەن كومپانيا قىزمەتكەرلەرىنەن جاساقتالادى. جوعارعى وقۋ ورنى، كاسىپورىن مەن ستۋدەنت اراسىندا جاسالاتىن كەلىسىمشارت نەگىزىندە جۇزەگە اساتىن ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىن قۇرۋعا  ونەركاسىپ جەتەكشىلەرى تىكەلەي قاتىسادى. مەكتەپتى تامامداعان وقۋشى جوعارعى وقۋ ورنىنان بۇرىن، ونىمەن كەلىسىمگە وتىرعان كاسىپورىنداردىڭ ءتىزىمىن قارايدى. ارنايى ەمتيحاندار تاپسىرىپ، سۇحباتتان ءوتۋ ءۇشىن دە ءوزى ەڭبەك ەتۋدى قالايتىن كومپانياعا بارادى. وزىندە جۇمىس ىستەيتىن بولاشاق مامانداردىڭ قاتارىنا قابىلدانعان ستۋدەنتكە شاكىرتاقى تولەۋ، وقۋ ورىندارىن ۇيلەستىرۋ شىعىندارىن كاسىپورىن ءوز موينىنا الادى.

الەم تاجىريبەسىنە ۇڭىلسەك...

گەرمانيادا ءىرى كاسىپورىنداردىڭ 90 پايىزى، ءاربىر بەسىنشى شاعىن ءوندىرىس ورنى ستۋدەنتتەردى وقۋعا قابىلدايدى. ءبىلىم الۋشىلاردىڭ 68 پايىزى وقۋ بىتىرگەننەن كەيىن ءوز كومپانياسىندا جۇمىسقا قالادى. يتاليادا كاسىپكەرلەرگە وزدەرى وقىتقان ستۋدەنتتەردىڭ كەم دەگەندە 50 پايىزىن قىزمەتكە الىپ قالۋدى مىندەتتەيتىن زاڭ بار. برازيليا كاسىپورىندارىنا ارنالعان مۇنداي مىندەتتەمە 5-15 پايىز ارالىعىنداعى ستۋدەنتتەردى قامتيدى. دۋالدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە ەرەكشە جىلى قارايتىن ۇلىبريتانيادا 2020 جىلعا قاراي 3 ملن ستۋدەنتتى قامتيتىن ۇلكەن جوبانىڭ جوسپارى بەكىتىلگەن.

قازاقستانعا بۇل جۇيە نەگە كەرەك؟

شيكىزات سەكتورىنان ءونىم شىعارۋ باعىتىنا ويىسۋدى ماقسات تۇتقان قازاقستان ءۇشىن تەحنيكالىق ماماندىقتى يگەرگەن ستۋدەنتتەر كوپتەپ كەرەك. بۇل سالادا بولىنەتىن مەملەكەتتىك گرانتتاردىڭ جىلدان-جىلعا ۇلعايۋى دا – وسى مامان تاپشىلىعىن جويۋ ءۇشىن قولعا الىنعان شارا. گۋمانيتارلىق سالامەن سالىستىرعاندا، دالدىكتى، تەرەڭ ءبىلىم مەن تاجىريبەنى اسا قاجەت ەتەتىن تەحنيكالىق ماماندىقتى ءبىتىرۋشى تۇلەكتەردىڭ كوبى 3-4 جىل ىشىندە بىردە ءبىر ارنايى قۇرىلعىنى قولىنا ۇستاپ كورمەگەن. تالاپقا ساي كەلمەگەن ستۋدەنتتەردىڭ جۇمىسقا ورنالاسا المايتىنى بەلگىلى. ولاي بولسا، مەملەكەت ولاردى وقىتۋعا اقشا ءبولىپ، كەيىننەن ءدال سول ازاماتتاردىڭ جۇمىسسىزدىعىمەن كۇرەسكە قايتا شىعىندانۋعا ءماجبۇر. ال وقۋ اپتاسىنىڭ 1-2 كۇنىن عانا جوعارعى نە ارنايى وقۋ ورنىندا تەوريالىق اقپارات جيناۋعا جۇمساپ، قالعان ۋاقىتىن كاسىپورىندا جۇمىس ىستەۋگە ارنايتىن ستۋدەنتتىڭ ءوز ماماندىعى بويىنشا ەڭبەك ەتۋگە ءبىلىمى جەتپەي نە جۇمىسسىز قالۋ ىقتيمالدىلىعى تومەن. ويتكەنى ولاردىڭ  جۇمىس ورنى وقۋعا تۇسپەي جاتىپ، انىقتالادى، ال تەوريانى پراكتيكادا قولدانا المايتىن ساۋاتسىزدىق ماسەلەسى تۇبەگەيلى شەشىلەدى.

كاسىپكەرلەرگە قانشالىقتى ءتيىمدى؟

الماتى قالاسى كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ تەحنيكالىق جانە پروفەسسيونالدى وقىتۋ سالاسىن قولداۋ ءبولىمىنىڭ ساراپشىسى ەلەنا پانكراتوۆانىڭ پىكىرىنشە، بىزدەگى كاسىپورىنداردىڭ كوبى وقىتۋ باعدارلامالارىنا قارجى جۇمساۋعا دايىن ەمەس.

«ماسەلەن، گەرمانيادا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى جىل سايىن وسى ماقساتتا 23 ملرد ەۋرو جۇمساسا، مەملەكەتتىڭ شىعىنى – 3 ملرد ەۋرو كولەمىندە عانا.  بۇل ەلدە تىركەلگەن 3,6 ملن كاسىپورىننىڭ 500 مىڭعا جۋىعىندا بەلسەندى قولدانىلاتىن دۋالدى ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنىڭ تۇلەكتەرى ەڭبەك نارىعىنىڭ 54 پايىزىن قۇرايدى. مۇندا زاڭنامالىق رەتتەۋ، كاسىپورىندارعا قولايلى جاعداي جاساپ بەرۋ مەملەكەتتىڭ جاۋاپكەرشىلىگىندەگى دۇنيە. بىزدە دۋالدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن قولداپ، ونى ءوز تاجىريبەسىندە قولدانعان كاسىپورىندارعا قانداي جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلاتىنى زاڭ جۇزىندە بەكىتىلمەگەن»، - دەدى ول.

دەگەنمەن ەۋرووداقتاعى كاسىپورىندار اراسىندا جۇرگىزىلگەن ساۋالناما ناتيجەلەرى دۋالدى وقىتۋ جۇيەسى ءوزىن-ءوزى اقتايتىن، ينۆەستيتسيا تۇرعىسىنان تارتىمدى جوبا ەكەندىگىن دالەلدەدى. مۇنداعى مامانداردىڭ پايىمداۋىنشا، ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا جۇمسالعان ينۆەستيتسيانىڭ كاسىپورىندار ءۇشىن كەلەسىدەي ءتيىمدى تۇستارى بار:

• ستۋدەنتتەرگە وقۋ پروتسەسى بارىسىندا ەل ىشىندەگى مينيمالدى جالاقى مولشەرى تولەنەتىندىكتەن، بۇل نارىقتان وزگە ماماندى قىزمەتكە الۋعا قاراعاندا الدەقايدا ۇنەمدى;
• وقۋ بىتىرگەن جاس مامانداردى كاسىپورىن باعىتىنا ساي قايتا دايارلاپ، بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا جۇمسالعان ۋاقىت پەن قارجى ءوندىرىستى تەجەيدى;
• اسا تانىمال ەمەس شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى ءۇشىن جۇمىس ىزدەۋشى جاستاردىڭ  نازارىندا بولۋعا، مەملەكەتتەن قولداۋ الۋعا، الەۋمەتتىك باعدارلانعان مەكەمە رەتىندە جاقسى يميدج قالىپتاستىرۋعا پايدالى.

دۋالدى وقىتۋ باعدارلاماسىن قازاقستاننىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە سىناپ كورۋ تۋرالى پىكىر 2012 جىلدان باستاپ ايتىلىپ كەلەدى. قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ 2017 جىلى 24 اقپانداعى مالىمەتىنە  قاراعاندا، قازىر ەلىمىزدە دۋالدى وقىتۋ جۇيەسى تەحنيكالىق، تەحنولوگيالىق، اۋىل شارۋاشىلىق باعىتتارى بويىنشا 421  كوللەدجدە (رەسپۋبليكاداعى كوللەدجدەردىڭ جالپى سانىنىڭ 51,5 پايىزى) جۇرگىزىلەدى. باعدارلاماعا 2433  كاسىپورىن قاتىسىپ، 27 مىڭ ستۋدەنت قامتىلعان.

قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ ەكس ۆيتسە-ءمينيسترى مۇرات ابەنوۆ گەرمانيادا ءساتتى جۇزەگە اسقان دۋالدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ قازاقستاندا دامۋى نەگە كەشەۋىلدەپ جاتقانىن بىلاي ءتۇسىندىردى: "گەرمانيادا قانداي سالاعا قانشا مامان كەرەكتىگى جونىندە اقپاراتتى مەملەكەتكە كاسىپورىندار بەرەدى. وندا جۇمىس ورنى دايىن ەمەس ادامدى وقىتپايدى. ال بىزدە بارلىعى كەرىسىنشە. مەملەكەت قارجىسىنا ءۇمىت ارتقان ءبىر كوللەدج مەملەكەتكە ءوزىنىڭ 500 تراكتور جۇرگىزۋشىسىن دايىنداۋعا قابىلەتى بارىن ايتادى. كەڭەس داۋىرىنەن قالعان ەسكى كىتاپتارمەن وقىتىلعان سونشا ماماندى قاي ونەركاسىپ ورنى جۇمىسقا الۋعا قۇلىقتى ەكەندىگى تاعى بەلگىسىز. وسىلاي ەڭبەك نارىعى جاڭا جۇمىسسىزدارمەن تولىعا بەرەدى".

ستۋدەنتتەردى وقۋعا قابىلداردا جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ سۇرانىسىن ەسكەرۋدىڭ ماڭىزدىلىعى كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى. ماسەلەن، ساراپشىلار قازىرگى ەڭبەك نارىعىندا جوعارى ءبىلىمدى تالاپ ەتەتىن قىزمەت ورىندارىنىڭ سانى بار بولعانى 15 پايىزدى قۇرايدى دەگەن بولجام جاسايدى. بۇل قالعان 85 پايىز جۇمىس ورنىنا  ورتا نە كاسىپتىك بىلىمگە يە ازاماتتاردىڭ ەڭبەگى قاجەت دەگەن ءسوز. بيىلدان باستاپ تەگىن كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ تۋرالى باستاما قارقىندى قولعا الىنسا، قاعاز بەتىندە تەحنيكانى جازباي تانىپ، جۇمىسىن يگەرىپ كەتە الادى دەگەن كۋالىگى بارلاردىڭ سانى تاعى دا ۇلعايادى. سوندىقتان دۋالدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە قانشا كاسىپورىندارمەن كەلىسىمشارت جاسالعانى تۋرالى وڭ ستاتيستيكالاردىڭ كوپ بولۋى ەمەس، شىن مانىندە ماماندىعىنا ماشىقتانىپ، جۇمىسپەن قامتىلعانداردىڭ ۇلەسى ارتقانى كەرەك.

قازاقستاندا ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى قىزمەتىنە كەلگەن تۇلعالاردىڭ ءجيى اۋىسۋى، ءارى ولاردىڭ "تىڭنان قوساتىن باعدارلامالارى" كەشەندى ءبىلىم بەرۋ ۇردىسىنە كەسىرىن تيگىزىپ كەلە جاتقاندىعى ءباسپاسوز بەتتەرىندە ءجيى ايتىلىپ كەلەدى.  الىپپە داۋىنا قالعان بۇگىنگى ءمينيستردىڭ دە  بۇل جوبانى ارى قاراي الىپ كەتە الاتىندىعىنا كۇمان كوپ.

“The Qazaq Times”