بالتاش تۇرسىنباەۆ: قازاققا الاش كەرەك بولماي تۇر

بيىل قازاقستان ءوزىنىڭ 26 جىل تاۋەلسىز عۇمىرىندا كوپتەگەن شارالار وتكىزىپ جاتقانى بەلگىلى. ول الماتىدا وتكەن «ۋنيۆەرسيادا» ويىندارىنان باستاپ، استانادا الەم ەلدەرىنىڭ باسىن قوسقان «ەكسپو-2017» حالىقارالىق كورمەسىمەن اياقتالادى. بۇل شارالار ەل ءيميدجىن كوتەرۋ ءۇشىن وتكىزۋ كەرەك اق دۇنيە شىعار. بىراق وسىنشاما دۇنيەگە قىرۋار قارجى قۇرتقاندا سول ەكسپو-نىڭ «نۇرلى الەمىنىڭ» ءبىر بولمەسىنە بيىل قۇرىلعانىنا 100 جىل تولىپ وتىرعان الاش قوزعالىسىنا نەگە ورىن بۇيىرماي قالدى؟ ءبىز كىمدەردىڭ الدىندا قارىزدار ەكەنىمىزدى نەگە ۇمىتىپ قالدىق؟ «ءولى رازى بولماي ءتىرى بايىمايدى» دەگەن قازاقتىڭ ماقالىن نەگە ۇمىت قالدىردىق؟

بۇل سۇراقتارعا جاۋاپتى 26 جىل ەل باسقارعان جوعارىداعى اتقامىنەرلەردىڭ ەمەۋىرىنەن ۇعىنۋعا بولادى. مىسالى وسى ۋاقىتقا دەيىن ولار نە ايتىپ كەلدى؟ بۇعان دەيىن قازاقتا ەل بولماعان دەپ ءبىر كوكىدى، قازاقتى، قازاق قىلعان ەلباسى دەپ ءبىر كوكىدى. قازاقستان تاريحىندا نازارباەۆتاي كوشباسشى بولعان ەمەس دەپ ايتىپ كەلە جاتقاندارىنا 26 جىل بولدى. ماقتاۋدان ولار جالىقپايدى، ماقتانۋدان ول جالىقپايدى. الاش قوزعالىسىنىڭ 100 جىلدىعىن ءوز دارەجەسىندە اتاپ وتپەۋلەرىنىڭ سەبەبى دە وسىندا جاتىر. ەگەر الاش قوزعالىسىن ءوز دەڭگەيىندە ناسيحاتتايتىن بولسا، وسىعان دەيىن ايتىپ كەلگەن دۇنيەلەرىنىڭ بارلىعى جوققا شىعاتىنىن ولار بىلمەيدى ەمەس بىلەدى. ويتكەنى الاشتى قوزعاسا ونىڭ ارتىندا ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت بايتۇرسىنۇلى، سىماعۇل سادۋاقاسوۆ سىندى قازاق دەموكراتتارى، قازاق كوشباسشىلارى تۇر. ءتىپتى كەرەك دەسەڭىز الاش دەسە قازاقتىڭ تۇڭعىش پارتياسى مەن پرەزيدەنتى تۇر.

الاشتى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ناسيحاتتايتىن بولسا، 26 جىل بويى ماقتانۋ مەن جاعىمپازدىقتان سالعان اينەك سارايلارى بىراق كۇندە شىتىناپ ەرتەگىلەر الەمىنىڭ تۇگىدە قالمايىن دەپ تۇر. ال بۇل ولارعا كەرەك ەمەس، كەرەك ەمەس بولعاسىن قازاقستاننىڭ ءار تۇكپىرىندە «جەتىم قىزدىڭ تويىنداي قىلىپ» الاشقا بايلانىستى شاعىن عىلىمي كونفەرەنتسيالار، دوڭگەلەك ۇستەلدەر، اس بەرۋلەر وتكىزىپ جاتىر. بۇل ايتەۋىر ەل شۋلاماسىن، ەلدە جۇرگەن ءبىردى، ەكىلى الاشتانۋشى زارلاماسىننىڭ قامى. ونىڭ وزىندە بۇل ۇلكەندى، كىشىلى عىلىمي زەرتتەۋلەر مەن دوڭگەلەك ۇستەلدەردىڭ باسىم كوپشىلىگىن ازاماتتىق بەلسەندىلەر مەن تاۋەلسىز ۇيىمدار ۇيىمداستىرىپ ءجۇر.

ەگەر شىنىمەن الاش قايراتكەرلەرى سالعان جولمەن جۇرگىلەرى كەلەتىن بولسا، وندا ەكسپو-نىڭ قاق ورتاسىنان پاۆيليون بەرىپ قازاقستانعا عانا ەمەس بۇكىل الەمگە الاش اتىن اسقاقتاتۋعا بولار ەدى. بىزدە دە وسىنداي پارتيا، وسىنداي ازاماتتار بولعان. ولاردى قىزىل يمپەريا وسىنلاي ازاپتاپ ولتىرگەن، قازاق ۇلتىنا قارسى گەنوتسيد جاساعان دەپ ايتار ەدى. ال ولار ولاي ىستەمەي وتىر. ويتكەنى جوعارىدا اتالعان سەبەپتەردەن بولەك، بۇل جەردە قورقاقتىق، جالتاقتىق دەگەن دۇنيە جاتىر. ول رەسەيدەن قورقۋ، سول باياعى ماسكەۋگە، كرەملگە جالتاقتاۋ. وسى جەردە قازاقتىڭ ءبىر ءسوزى ەسكە تۇسەدى «قاسقىردان ءبىر رەت تالانعان كۇشىك، ەكىنشى رەت وعان قارسى بەتتەمەيدى» دەگەن. اتپەسە بىزدەن باسقا ەۆرەيلەر، ۋكرايندەر بارلىعى، بارلىعى حالقىن قىرعان اشتىقتى، زيالىلارىنا جاسالعان قاستاندىقتى گەنوتسيد دەپ تانىپ قويدى. ال ءبىز ءالى وتىرمىز. ءبىر سوزبەن ايتقاندا قازاقستاندا الاش ناسيحاتتالۋ ءۇشىن  ماڭگىلىك ەلدەگى ماڭگىلىك بيلىك اۋىسۋى كەرەك شىعار.

«The Qazaq Times»