Şeteldikterge jer berudi közdegen mäjilis pe, prezident pe?

Bügin, 29 säuirde Qazaqstan parlamentiniñ joğarğı palatası jer qatınastarı turalı zañ jobasına eki tüzetu engizip, qwjattı mäjiliske qaytardı. Senat engizgen özgeris zañ jobasınıñ şeteldikterge orman ösiru üşin jer berudi közdeytin daulı tarmağına qatıstı. Bwl tarmaq qaydan şıqtı, onı wsınğan kim, senattan qaytqan zañ jobasın mäjilis ne üşin maqwldap edi? «The Qazaq Times» osı swraqtardıñ jauabın anıqtap kördi. 

BWL TARMAQ QAYDAN ŞIQTI?

Prezident Qasım-Jomart Toqaevtıñ bastamaşı boluımen onıñ äkimşiligi dayındağan jer qatınastarı turalı zañ jobası mäjilistiñ qarauına naurızdıñ ortasında tüsken. Ol kezde atalğan qwjatta orman ösiru üşin şeteldikterge jer berudi közdeytin tarmaq mülde bolğan joq. Onı engizen – mäjilistiñ osı zañ jobası jönindegi jwmıs tobı. Atalğan toptı basqarğan deputat Berik Ospanovtıñ aytuınşa, prezident bastamaşı bolğan qwjatqa mwnday özgeris engizerde deputattar Orman kodeksin negizge alğan.

– 2007 jılı Jer kodesine engizilgen özgeristerge say, Qazaqstanda auıl şaruaşılığına qatısı joq jerlerdi şeteldikterge orman ösiru üşin beruge mümkindik payda boldı. Osı künge deyin Orman kedeksinde bwl norma bar. Prezident äkimşiligi zañ jobasın dayındağanda atalğan norma eskerilmey qalğan. Sondıqtan mäjilistiñ jwmıs tobı zañ jobasın Orman kodeksine säykestendirdi. Bwl jerde alıp-qosar basqa eşteñe joq, – deydi deputat.

Onıñ aytuına qarağanda, senat engizgen özgeristerden keyin Jer kodeksi men Orman kodeksi bir-birine qarama-qayşı bolıp twr.

– Zañ jobasına mäjilis qosqan özgertulerdi senat keri qaytardı. Prezident äkimşiligimen talqılanıp, sonday şeşim qabıldanıptı. Biz bwğan kelisip otırmız. Biraq jaqın arada senat engizgen özgeristi Orman kodeksine de engizu kerek. Öytkeni qazir Jer kodeksi men Orman kodeksi bir-birine qarama-qayşı bolıp qaladı, – deydi Ospanov.

«BILİKTİÑ KEZEKTİ QWYTIRQI ÄREKETİ»

Jer mäselesin köterin «El men jer» qozğalısınıñ törağası, memleket jäne qoğam qayratkeri Baltaş Twrsımbaev «zañ jobasına şeteldikterge orman ösiru üşin  jer berudi engizgen mäjilis bwl ärketti joğarı biliktiñ ıqpal etuimen istep otır" degen oyda.

– Mäjilis zañ şığaruğa qauqarlı täuelsiz institut boludan qalğalı qaşan?  10 qañtarda bolğan saylauda Nazarbaev  salqın kabinetinde otırıp, tizim jasap, öñşeñ qorqaq, jasqanşaq adamdardı deputat qıldı. Äytpese mäjilis şeteldikterge orman ösiru üşin jer beru qarastırılğan zañ jobasın maqwldamas edi. Älbette, mäjilis deputattarı bwl wsınıstı öz bastamaları boyınşa köterip otırğan joq. Mwnıñ avtorı bilik, – deydi Twrsımbaev.

Jer satuğa qarsı ötken mitingilerdiñ biri. Almatı qalası. Ş.Uälihanov alañı. 24 säuir 2021 jıl. Foto: QT / Kültegin Aspanwlı

Jerdi şeteldikterge beruge aşıq qarsı şığıp jürgen qoğam belsendi Rısbek Särsenbaydıñ pikiri Twrsımbaevtikine wqsas. Ol «bilik şeteldikterge jer berudi qaytken künde de jüzege asırudı maqsat etip otır»  degen oyda. Sözinşe, mäjilistiñ joq jerden orman ösirudi jeleu etip, şeteldikterge jer beru bastamasın kötergeni – sonıñ bir däleli.

– Meniñ oyımşa, bwnıñ bäriniñ artında jerdi şeteldikterge beru mäselesi twr. Bilik auıl şaruşılğı maqsatındağı jerlerdi beruden küder üze bastadı. Endi kelip orman ösiru degen jeleudi oylastırıptı. Orman ösiru üşin berilgen jer keyin basqa maqsatqa auıstırıla beredi. Zañda körsetilgen, onday mümkindik bar. Sondıqtan bwnıñ bäri biliktiñ kezekti qwytırqı äreketi. Bilik mwndayğa bwrın da barğan. Mäselen, 2016 jılı jer satuğa degen qarsılıqtan keyin zañğa «şeteldikterge şekaralı audandardağı jerler berilmeydi» degen özgeris engizdi. Biraq basqa jerlerge qatıstı eşteñe aytılmadı. Sol siyaqtı bwl da bir qulıq, – deydi Rısbek Särsenbay.

Onıñ payımdauışa, şeteldikterge jer beru bastamasın qanday organ köterse de, onıñ negizgi avtorı joğarğı bilik.

– Mwnday närse kelisimsiz jasalmaydı. Prezident, mäjilis, senat üşeuiniñ ım-jımı bir. Bwnıñ bäri küni bwrın oylastırılğan äreketter. Eger zañ jobasındağı orman ösiru üşin jer beru jaylı tarmaqtı halıq bayqamağanda, senat ta, prezident te maqwldar edi. Bwl jolı biliktiñ qwytırqı äreketi iske aspay qaldı. Endi basqa ayla izdey bastaytını anıq. Öytkeni biliktiñ maqsatı - jerdi satıp, paydağa kenelu, – deydi Särsenbay.

Qazaqstanda jer dauı eldi birinşi prezident Nwrswltan Nazarbaev basqarıp twrğan kezde bastalğan. 2016 jılı elde auıl şaruaşılığı jerin şeteldikterge satu jäne wzaq merzimge jalğa berudi qarastıratın daulı zañ jobasına halıq jappay narazı bolğan soñ Nazarbaev oğan bes jılğa moratoriy jariyalağan. Onıñ merzimi biıl ayaqtaladı. Osığan oray, qazirgi prezident Qasım-Jomart Toqaev jerdi şeteldikterge satuğa jäne wzaq jılğa jalğa beruge tıyım saludı qarastıratın zañ jobasın äzirleudi tapsırğan.

Bilik jerdiñ bos jatpau qajettigin, oğan investiciya tartu kerektigin jii aytadı. Biraq el azamattarınıñ keybiri elde jemqorlıq örşip twrğan şaqta jer satu qauipti degen oyda.

«The Qazaq Times»