Qazaqstanda 31 mamır – Sayasi quğın-sürgin jäne aşarşılıq qwrbandarın eske alu küni. Bwl kün – tek tarihtı eske tüsiretin data ğana emes, qazaq wltınıñ janına öşpes jara salğan zwlmat jıldardı wmıtpau üşin belgilengen kün. Degenmen, soñğı jıldarı bwl künniñ qoğamdıq mäni men sayasi salmağı barğan sayın kömeskilenip bara jatqanday. Memleket tarapınan bwl kün bwrındarı resmi türde eske alınğanımen, büginde onıñ şınayı tarihi, moraldıq jäne sayasi astarları aşıq talqılanbaydı. Al belsendi azamattardıñ bwl künge oray ötkizbek bolğan is-şaraları jii kedergige wşırap, tipti qudalauğa deyin baradı.

Quğın-sürginniñ tarihi auqımı

1930–1950 jıldar aralığında Qazaqstanda Keñes ükimetiniñ repressiyalıq sayasatı saldarınan jüz mıñdağan adam atıldı, aydaldı, azaptaldı. Qazaqtıñ ziyalı qauımı – jazuşısı, ğalımı, dindar men sayasatkeri – tügelge juıq joyılıp ketti. Sonımen birge 1931–33 jıldardağı aşarşılıq kezinde 2,5 millionğa juıq qazaq qaza taptı nemese bosıp ketti. Bwl — wlt genocidiniñ körinisi.

Memlekettiñ estelikti elemeui

Qazirgi Qazaqstan biligi 31 mamırdı resmi türde atap ötedi dep aytıladı, alayda onıñ tereñ tarihi jäne sayasi mänine üñiluden qaşqaqtaydı. Nege?

1. Keñestik miras pen ideologiyalıq jaltaqtıq

Qazaqstan postkeñestik keñistikte «tarihpen ımıra» jasau jolın tañdadı. Keñes kezeñin birjaqtı ayıptau — sol jüyeden şıqqan bügingi elitanıñ özine sın aytu bolıp körinui mümkin. Sondıqtan tarihi ädiletsizdikti aşıq aytu, onı sayasi twrğıda moyındau – qazirgi rejim üşin jaysız taqırıp.

2. Resey faktorınan seskenu

Qazaqstannıñ Reseymen sayasi-ekonomikalıq baylanısı tereñ. Kreml' postkeñestik keñistiktegi elderdiñ keñestik tarihtı «qasaqana qaralauına» qırın qaraydı. Bwl twrğıda Qazaqstan öz täuelsiz tarihi bağasın beru procesinde Reseydiñ köleñkesinen şığa almay otır.

3. Wlttıq jadtıñ sayasilanuınan qorqu

31 mamırdı şınayı, ädiletti eske alu — sayasi repressiyağa wşırağandardıñ mwragerleriniñ, yağni bügingi azamattıq qoğam belsendileriniñ ünine qwlaq asudı talap etedi. Bwl — bilikke wnamaytın scenariy. Öytkeni ol ötkenmen ğana emes, qazirgi repressiyamen de betpe-bet qaluğa mäjbür etedi.

Belsendiler nege qudalanıp jatır?

31 mamır qarsañında quğın-sürgin qwrbandarın eske alğısı kelgen azamattar jii policiya qısımına wşıraydı. Jinalıstarğa tıyım salınadı, azamattıq belsendilerge eskertu jasaladı nemese äkimşilik jaza qoldanıladı.

Bwl ne üşin jasaladı?

  • Qoğamnıñ tarihi ädilettilikke degen talabın sayasi qarsılıq retinde qabıldau;
  • Memlekettiñ wltqa emes, bilik twraqtılığına basımdıq berui;
  • Halıqtıñ tarihi sanasınıñ oyanıp, bügingi jüyemen sabaqtastıqtı köruinen qorqu.

Sayasi repressiya – ötkenniñ ğana emes, büginniñ de mäselesi

Qazirgi Qazaqstanda söz bostandığı şektelip, belsendiler qudalanıp, key azamattar "ekstremistik wyımğa qatısı bar" degen jeleumen qamalıp jatır. Bwl – sayasi repressiyanıñ jaña forması. 1937 jılı «halıq jauı» degen ayıppen atılğandardıñ wrpaqtarı büginde «elde twraqsızdıq tudırdı» degen jeleumen qısım körip otır.

31 mamır – ötkendi wmıtpau üşin ğana emes, qazirgi jağdayımızğa ädiletti közqaraspen qarau üşin qajet kün. Bwl kündi şın mäninde atap ötu – memlekettiñ tarihi ädilettilikti moyındauınıñ belgisi bolar edi. Biraq ol üşin bilik ötkenmen betpe-bet kelip, bügingi äreketteri men wstanımdarın qayta oylastıruı tiis.

Ötken tarihtı wmıtu – jaña qaytalanuğa jol aşu. Al eske alu – ädilet üşin kürestiñ bastaması.

The Qazaq Times