بۇگىن، 29 ساۋىردە قازاقستان پارلامەنتىنىڭ جوعارعى پالاتاسى جەر قاتىناستارى تۋرالى زاڭ جوباسىنا ەكى تۇزەتۋ ەنگىزىپ، قۇجاتتى ماجىلىسكە قايتاردى. سەنات ەنگىزگەن وزگەرىس زاڭ جوباسىنىڭ شەتەلدىكتەرگە ورمان ءوسىرۋ ءۇشىن جەر بەرۋدى كوزدەيتىن داۋلى تارماعىنا قاتىستى. بۇل تارماق قايدان شىقتى، ونى ۇسىنعان كىم، سەناتتان قايتقان زاڭ جوباسىن ءماجىلىس نە ءۇشىن ماقۇلداپ ەدى؟ «The Qazaq Times» وسى سۇراقتاردىڭ جاۋابىن انىقتاپ كوردى.
بۇل تارماق قايدان شىقتى؟
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ باستاماشى بولۋىمەن ونىڭ اكىمشىلىگى دايىنداعان جەر قاتىناستارى تۋرالى زاڭ جوباسى ءماجىلىستىڭ قاراۋىنا ناۋرىزدىڭ ورتاسىندا تۇسكەن. ول كەزدە اتالعان قۇجاتتا ورمان ءوسىرۋ ءۇشىن شەتەلدىكتەرگە جەر بەرۋدى كوزدەيتىن تارماق مۇلدە بولعان جوق. ونى ەنگىزەن – ءماجىلىستىڭ وسى زاڭ جوباسى جونىندەگى جۇمىس توبى. اتالعان توپتى باسقارعان دەپۋتات بەرىك وسپانوۆتىڭ ايتۋىنشا، پرەزيدەنت باستاماشى بولعان قۇجاتقا مۇنداي وزگەرىس ەنگىزەردە دەپۋتاتتار ورمان كودەكسىن نەگىزگە العان.
– 2007 جىلى جەر كودەسىنە ەنگىزىلگەن وزگەرىستەرگە ساي، قازاقستاندا اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاتىسى جوق جەرلەردى شەتەلدىكتەرگە ورمان ءوسىرۋ ءۇشىن بەرۋگە مۇمكىندىك پايدا بولدى. وسى كۇنگە دەيىن ورمان كەدەكسىندە بۇل نورما بار. پرەزيدەنت اكىمشىلىگى زاڭ جوباسىن دايىنداعاندا اتالعان نورما ەسكەرىلمەي قالعان. سوندىقتان ءماجىلىستىڭ جۇمىس توبى زاڭ جوباسىن ورمان كودەكسىنە سايكەستەندىردى. بۇل جەردە الىپ-قوسار باسقا ەشتەڭە جوق، – دەيدى دەپۋتات.
ونىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، سەنات ەنگىزگەن وزگەرىستەردەن كەيىن جەر كودەكسى مەن ورمان كودەكسى ءبىر-بىرىنە قاراما-قايشى بولىپ تۇر.
– زاڭ جوباسىنا ءماجىلىس قوسقان وزگەرتۋلەردى سەنات كەرى قايتاردى. پرەزيدەنت اكىمشىلىگىمەن تالقىلانىپ، سونداي شەشىم قابىلدانىپتى. ءبىز بۇعان كەلىسىپ وتىرمىز. بىراق جاقىن ارادا سەنات ەنگىزگەن وزگەرىستى ورمان كودەكسىنە دە ەنگىزۋ كەرەك. ويتكەنى قازىر جەر كودەكسى مەن ورمان كودەكسى ءبىر-بىرىنە قاراما-قايشى بولىپ قالادى، – دەيدى وسپانوۆ.
«بيلىكتىڭ كەزەكتى قۇيتىرقى ارەكەتى»
جەر ماسەلەسىن كوتەرىن «ەل مەن جەر» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى بالتاش تۇرسىمباەۆ «زاڭ جوباسىنا شەتەلدىكتەرگە ورمان ءوسىرۋ ءۇشىن جەر بەرۋدى ەنگىزگەن ءماجىلىس بۇل اركەتتى جوعارى بيلىكتىڭ ىقپال ەتۋىمەن ىستەپ وتىر" دەگەن ويدا.
– ءماجىلىس زاڭ شىعارۋعا قاۋقارلى تاۋەلسىز ينستيتۋت بولۋدان قالعالى قاشان؟ 10 قاڭتاردا بولعان سايلاۋدا نازارباەۆ سالقىن كابينەتىندە وتىرىپ، ءتىزىم جاساپ، وڭشەڭ قورقاق، جاسقانشاق ادامداردى دەپۋتات قىلدى. ايتپەسە ءماجىلىس شەتەلدىكتەرگە ورمان ءوسىرۋ ءۇشىن جەر بەرۋ قاراستىرىلعان زاڭ جوباسىن ماقۇلداماس ەدى. البەتتە، ءماجىلىس دەپۋتاتتارى بۇل ۇسىنىستى ءوز باستامالارى بويىنشا كوتەرىپ وتىرعان جوق. مۇنىڭ اۆتورى بيلىك، – دەيدى تۇرسىمباەۆ.
جەر ساتۋعا قارسى وتكەن ميتينگىلەردىڭ ءبىرى. الماتى قالاسى. ش.ءۋاليحانوۆ الاڭى. 24 ءساۋىر 2021 جىل. فوتو: QT / كۇلتەگىن اسپانۇلى
جەردى شەتەلدىكتەرگە بەرۋگە اشىق قارسى شىعىپ جۇرگەن قوعام بەلسەندى رىسبەك سارسەنبايدىڭ پىكىرى تۇرسىمباەۆتىكىنە ۇقساس. ول «بيلىك شەتەلدىكتەرگە جەر بەرۋدى قايتكەن كۇندە دە جۇزەگە اسىرۋدى ماقسات ەتىپ وتىر» دەگەن ويدا. سوزىنشە، ءماجىلىستىڭ جوق جەردەن ورمان ءوسىرۋدى جەلەۋ ەتىپ، شەتەلدىكتەرگە جەر بەرۋ باستاماسىن كوتەرگەنى – سونىڭ ءبىر دالەلى.
– مەنىڭ ويىمشا، بۇنىڭ ءبارىنىڭ ارتىندا جەردى شەتەلدىكتەرگە بەرۋ ماسەلەسى تۇر. بيلىك اۋىل شارۋشىلعى ماقساتىنداعى جەرلەردى بەرۋدەن كۇدەر ۇزە باستادى. ەندى كەلىپ ورمان ءوسىرۋ دەگەن جەلەۋدى ويلاستىرىپتى. ورمان ءوسىرۋ ءۇشىن بەرىلگەن جەر كەيىن باسقا ماقساتقا اۋىستىرىلا بەرەدى. زاڭدا كورسەتىلگەن، ونداي مۇمكىندىك بار. سوندىقتان بۇنىڭ ءبارى بيلىكتىڭ كەزەكتى قۇيتىرقى ارەكەتى. بيلىك مۇندايعا بۇرىن دا بارعان. ماسەلەن، 2016 جىلى جەر ساتۋعا دەگەن قارسىلىقتان كەيىن زاڭعا «شەتەلدىكتەرگە شەكارالى اۋداندارداعى جەرلەر بەرىلمەيدى» دەگەن وزگەرىس ەنگىزدى. بىراق باسقا جەرلەرگە قاتىستى ەشتەڭە ايتىلمادى. سول سياقتى بۇل دا ءبىر قۋلىق، – دەيدى رىسبەك سارسەنباي.
ونىڭ پايىمداۋىشا، شەتەلدىكتەرگە جەر بەرۋ باستاماسىن قانداي ورگان كوتەرسە دە، ونىڭ نەگىزگى اۆتورى جوعارعى بيلىك.
– مۇنداي نارسە كەلىسىمسىز جاسالمايدى. پرەزيدەنت، ءماجىلىس، سەنات ۇشەۋىنىڭ ىم-جىمى ءبىر. بۇنىڭ ءبارى كۇنى بۇرىن ويلاستىرىلعان ارەكەتتەر. ەگەر زاڭ جوباسىنداعى ورمان ءوسىرۋ ءۇشىن جەر بەرۋ جايلى تارماقتى حالىق بايقاماعاندا، سەنات تا، پرەزيدەنت تە ماقۇلدار ەدى. بۇل جولى بيلىكتىڭ قۇيتىرقى ارەكەتى ىسكە اسپاي قالدى. ەندى باسقا ايلا ىزدەي باستايتىنى انىق. ويتكەنى بيلىكتىڭ ماقساتى - جەردى ساتىپ، پايداعا كەنەلۋ، – دەيدى سارسەنباي.
قازاقستاندا جەر داۋى ەلدى ءبىرىنشى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ باسقارىپ تۇرعان كەزدە باستالعان. 2016 جىلى ەلدە اۋىل شارۋاشىلىعى جەرىن شەتەلدىكتەرگە ساتۋ جانە ۇزاق مەرزىمگە جالعا بەرۋدى قاراستىراتىن داۋلى زاڭ جوباسىنا حالىق جاپپاي نارازى بولعان سوڭ نازارباەۆ وعان بەس جىلعا موراتوري جاريالاعان. ونىڭ مەرزىمى بيىل اياقتالادى. وسىعان وراي، قازىرگى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ جەردى شەتەلدىكتەرگە ساتۋعا جانە ۇزاق جىلعا جالعا بەرۋگە تىيىم سالۋدى قاراستىراتىن زاڭ جوباسىن ازىرلەۋدى تاپسىرعان.
بيلىك جەردىڭ بوس جاتپاۋ قاجەتتىگىن، وعان ينۆەستيتسيا تارتۋ كەرەكتىگىن ءجيى ايتادى. بىراق ەل ازاماتتارىنىڭ كەيبىرى ەلدە جەمقورلىق ءورشىپ تۇرعان شاقتا جەر ساتۋ قاۋىپتى دەگەن ويدا.
ابايداعى ورمان ءورتى ءىسى: احمەتوۆ، ۇرانحاەۆ، يلين جانە سۇلەيمەنوۆا تەرگەلەدى
استانادا قالعان جاڭاوزەندىك جۇمىسسىزدار "قازمۇنايگاز" كەلىسسوزدى توقتاتىپ تاستادى دەيدى
فبر پەنتاگوننىڭ قۇپيا قۇجاتتارىنىڭ جاريالانۋىنا قاتىسى بار كۇدىكتىنى قامادى
قازاقستان «روسكوسموستىڭ» بايقوڭىرداعى مۇلكىن بۇعاتتادى
نازارباەۆ "قۇرمەتتى سەناتور" اتاعىنان ايىرىلدى
قويان جىلى قۋانىشىمەن كەلسىن. جاڭا جىل قۇتتى بولسىن!
