قىرعىز-تاجىك شەكاراسىنداعى قاقتىعىس: توقاەۆ جاعدايدى رەتتەۋگە قول ۇشىن سوزباق

قىرعىز-تاجىك شەكاراسىندا تۇرعىندار، اسكەري قىزمەتكەرلەر اراسىندا بولعان قاقتىعىستان جيىرما شاقتى ادام قازا بولىپ، جۇزدەن استام ادام جاراقاتتانعان. قىرعىزستانداعى باتكەن وبلىسىنداعى قاقتىعىس اۋماعىنان 13,5 مىڭ تۇرعىن قاۋىپسىز جەرگە كوشىرىلگەن. وسىعان بايلانىستى ەكى ەل باسشىلارى بىرلەسكەن مالىمدەمە جاسادى. تاراپتار قارۋلى قاقتىعىستى توقتاتىپ، جەكە قۇرامدار مەن اسكەري تەحنيكانى شەكارادان الىپ كەتۋگە كەلىستى. ەكى ەلدەگى احۋالعا الاڭداۋشىلىق بىلدىرگەن قازاقستان پرەزيدەنتى توقاەۆ جاعدايدى رەتتەۋدە قول ۇشىن سوزۋعا دايىن ەكەنىن ايتتى.

قۇجاتقا تاجىكستان مەملەكەتتىك ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ باسشىسى مەن قىرعىزستان ۇكىمەتىنىڭ باتكەن وبلىسى بويىنشا تۇراقتى ۋاكىلى قول قويعان. ەندى ەكى ەلدىڭ قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى مەن اتقارۋشى بيلىك وكىلدەرىنەن جۇمىس توبىن قۇرادى. ولار جوسپاردى جۇزەگە اسىرۋ مەن كەلىسسوزدەردىڭ جەمىستى ءجۇرۋىن قامتاماسىز ەتەدى.

كەشە تاجىكستانمەن شەكاراداعى جەرگىلىكتى تۇرعىندار اراسىنداعى قاقتىعىس ۋشىعىپ كەتتى. بۇل ماسەلەدە رەسمي بىشكەك دۋشانبەنى ايىپتاي سويلەدى. قازىر قىرعىزستاننىڭ ءۇش اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اۋماعىندا توتەنشە جاعداي رەجيمى ەنگىزىلدى. قىرعىز ەلىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميتەتى شەكارا قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنشە، وقتى تاجىك ساربازدارى ءبىرىنشى بولىپ اتىپ، مينومەت ورناتا باستاعان. ال تاجىكستان تارابى قىرعىزستان اسكەرىن ايىپتاپ وتىر.

كەيىننەن قىرعىزستان پرەمەر-ءمينيسترى ۋلۋكبەك ماريپوۆ پەن تاجىكستان پرەمەر-ءمينيسترى كوحير راسۋلزودا بەيسەنبى كۇنى قازان قالاسىنداعى الدىن-الا جوسپارلانباعان كەزدەسۋ كەزىندە ماسەلەنى كۇشپەن شەشۋگە جول بەرۋگە بولمايتىنىن ايتقان. قىرعىز ۇكىمەتىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ حابارلاۋىنشا، تاراپتار ماسەلەنى كەلىسسوز ارقىلى شەشۋگە دايىن ەكەنىن ءبىلدىردى. بۇل جاعدايعا بايلانىستى مالىمدەمە جاساعان قىرعىزستان پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆ«بارلىق تۇرعىنداردى، ونىڭ ىشىندە ساياسي كۇشتەر مەن اقپارات قۇرالدارىن ارانداتۋعا بەرىلمەي، ارازدىق وتىن جاقپاۋعا» شاقىردى. سونداي-اق جاپاروۆ «تاجىك باۋىرلارىمىزبەن ءتىل تابىسامىز، بارلىق ماسەلەلەردى شەشەمىز» دەدى.

قازاقستان رەاكتسياسى

كورشى ەلدەگى جاعدايدى نازارعا العان قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ ەكى ەل شەكاراسىنداعى جاعدايدى رەتتەۋگە قول ۇشىن بەرۋگە دايىن ەكەنىن مالىمدەدى. ول مالىمدەمەسىندە: «ءوز تاراپىمنان ماسەلەنى شەشۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن قاراستىرۋعا جانە ءوزارا سەنىمدى قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە كۇش سالۋعا دايىنمىن. ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ كەزەكتى كونسۋلتاتيۆتىك كەزدەسۋى اياسىندا مۇنداي شەكارالىق قاقتىعىستاردى رەتتەۋدىڭ تەتىكتەرىن قاراستىرۋ قاجەت دەپ سانايمىن»، – دەدى.

شەكاراداعى قارۋلى قاقتىعىستى «قاتتى الاڭداۋشىلىقپەن» قابىلداعانىن جەتكىزگەن توقاەۆ ەكى ەلدىڭ اتىستى توقتاتىپ، كەلىسسوز باستاۋ نيەتىن قۇپتادى.

كەڭەس وداعى 1991 جىلى قۇلاعالى بەرى ورتالىق ازياداعى كەيبىر مەملەكەتتەر شەكارا ماسەلەسىن شەشە الماي كەلەدى. اسىرەسە، تاجىكستان، وزبەكستان مەن قىرعىزستانعا ورتاق فەرعانا اڭعارى بويىنداعى اۋماقتىڭ داۋلى تۇستارى كوپ. قىرعىز-تاجىك شەكاراسىنىڭ ۇزىندىعى شامامەن 980 كم. قازىرگە دەيىن 580 كيلومەترىنە بايلانىستى دەليميتاتسيا جانە دەماركاتسيا جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن.

دەماركاتسيا جونىندەگى كوميسسيانىڭ سوڭعى وتىرىسى 2021 جىلعى ناۋرىزدا ءوتتى. دەلەگاتسيانى تاجىكستان مەن قىرعىزستاننىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك مەملەكەتتىك كوميتەتتەرىنىڭ توراعالارى باسقاردى. بىراق شەكارانىڭ كەلىسىلمەگەن تۇستارى سونداعى ەلدى مەكەندەردەگى سۋ، جەر جانە ءالى انىقتالماعان شەكارانى كەسىپ ءوتۋ ماسەلەلەرى داۋعا ءجيى سەبەپ بولادى. داۋدىڭ سوڭى جانجالعا ۇلاسىپ، تاراپتار ءبىر-بىرىنە تاس اتادى، كەيدە قارۋدان وق اتادى.

ال 1980 جىلعى ەكى جاقتى كەلىسىمگە سايكەس، تاراتۋ بەكەتىندەگى سۋ قورىنىڭ 37%-ى قىرعىزستانعا، 63%-ى تاجىكستانعا تيەسىلى. شەكارانىڭ ناقتىلانباۋى مەن سۋعا تالاس ەكى ەل اراسىندا وسىنداي قاقتىعىس تۋدىرىپ كەلەدى.

"The Qazaq Times"