قابدەش ءجۇمادىلوۆ ەسىمىمەن ستۋدەنت كەزىمدە 1980 جىلداردىڭ سوڭىندا تانىستىم. ودان بۇرىن دا تارباعاتاي ءوڭىرىنىڭ قازاقتارىن قازاقستانعا باستاپ كەتىپتى دەگەن ەمىس-ەمىس اڭگىمەلەردى ەستيتىنبىز. ول ءبىزدىڭ كوپ نارسەگە كوڭىل بۇرا بەرمەيتىن بالا كەزىمىز عوي.
1988 جىل ىلە پەداگوگيكا ينستيتۋتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە وقۋعا ءتۇستىم. سول كەزدىڭ وزىندە ينستيتۋت كىتاپحاناسى قازاقستان جازۋشىلارىنىڭ كىتاپتارىنا اسا باي ەكەن. باي ەكەن دەيتىنىم، بىزگە قازاقستان اقىن-جازۋشىلارىنىڭ شىعارمالارى بەرتىندە، قازاقستان ەگەمەندىك الىپ، اراداعى شەگارا تولىعىمەن اشىلىپ، ارلى-بەرلى جۇرت اعىلا باستاعاندا عانا مولداپ جەتە باستادى. ودان بۇرىن بىرەن-سارانداپ بولماسا، ءشولىمىزدى باسار، كوكىرەك كوزىمىزدى اشار باعالى كىتاپتار قولىمىزعا تۇسە بەرمەيتىن.
ىلە پەد. ينستيتۋتىنا وقۋعا ءتۇسۋ بىزگە، اسىرەسە، ادەبيەتكە قۇمار جاستارعا مول مۇمكىندىك بەردى. سونىڭ ءبىرى مەن ايتىپ وتىرعان كىتاپحانا. سول كىتاپحانادا م.اۋەزوۆتەن باستاپ قازىرگى كوزى ءتىرى كلاسسيكتەردىڭ شىعارمارى دا بولدى. سونداي كۇندەردىڭ بىرىندە قولىمىزعا قابدەش ءجۇمادىلوۆتىڭ "تاعدىرى" مەن "قازدار قايتىپ بارادى" دەگەن كىتاپتارى ءتۇستى. شىعارماعا ارقاۋ بولعان وقيعالار ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە تىم جاقىن بولعاسىن با نەمەسە قالامگەردىڭ سۋرەتكەرلىك قۋاتىنىڭ وراساندىعىن با، ايتەۋ، بۇل شىعارمالار ءبىزدى قاتتى باۋراپ الدى. ستۋدەنتتەر الماكەزەك جاتا-جاستانا وقىدى. ال، "سوڭعى كوش", "دارابوز" سەكىلدى روماندارى قازاقستاننان تۋىسشىلاي كەلگەن ەلمەن بىزگە جەتتى. كەيىنتىندە، 1995 جىلدارى بولۋ مۇمكىن "تاڭعاجايىپ دۇنيەسى" قولدان قولعا ءوتىپ، بىزدەگى وقىرماننىڭ سۇيىكتى كىتابىنا اينالىپ كەتتى.
مەن سودان باستاپ قاباڭ اتىن ارداقتاپ، كلاسسيكالىق شىعارمالارىنا ءتانتى بولدىم. جازۋشىنىڭ ەسىمىن ارعى بەتتەگى اعايىندار دا ۇلى اۋەزوۆ باستاعان الىپتار شوعىرىمەن بىرگە اتاپ، قادىر تۇتا باستادى. سول كەزدەگى ءبىزدىڭ جۇرتتا كوپ وقىلاتىن ءىلياس ەسەنبەرليىن، ورالحان بوكەي، مۇحتار ماعاۋين، ءابىش كەكىلباەۆتاردىڭ قاتارىندا قابدەش ءجۇمادىلوۆ تە بار ەدى. تاعى ءبىر سوزبەن ايتقاندا، قاباڭنىڭ ەپيالىق قۇلاشى كەڭ، كوركەمدىك بوياۋى مول شىعارمالارىنىڭ بىزدەگى ادەبيەتكە ىقپالى زور بولدى. اسىرەسە، تاريحي تاقىرىپتا جازعان كەسەك تۋىندىلارى كوپتەگەن قالامگەرگە قانات ءبىتىرىپ، شابىتتاندىرىپ جىبەرگەنى شىندىق.
2004 جىلى اتامەكەن - قازاقستانعا ءبىرجولا قونىس اۋداردىم. قاباڭدى العاش كورۋىمدە سول كەزدە بولدى. 2005 جىلى بولۋ مۇمكىن، جازۋشىلار وداعىنا بارعان ءبىر ساتىمدە كەزىگىپ قالدىم. جاسقانا بارىپ سالەم بەردىم. سالەمىمدى الدى. كۇندە كورىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ ءبىرى شىعار دەپ ويلاعان بولۋ مۇمكىن، قىسقاشا عانا قال-جاعدايىمدى سۇرادى دا، قاسىنداعى مەن تاني بەرمەيتىن ادامدارمەن اڭگىمەسىن جالعاپ كەتە باردى. كەيىننەن قاباڭدى كوپ كورىپ ءجۇردىم. قىتاي تۇرمەسىنە ءومىرىنىڭ قىرىق جىلىن بەرگەن ۇلى جازۋشى قاجىعۇمار شابداننىن "قىلمىس" رومانىنىڭ التى تومدىعىنىڭ تۇساۋكەسەرىندە دە قابەڭمەن بىرگە بولدىم. بۇل كىتاپتىڭ جارىق كورۋىنە قاباڭنىڭ ەڭبەگى ۇشان تەڭىز ەكەنىن ءبىلدىم. قاجىعۇمار شابدان ومىردەن وتكەنشە، وتكەننەن كەيىن دە قاباڭ داڭىقتى جازۋشى اعاسىنىڭ ىزدەۋشىسى، جوقتاۋشىسى بولدى. قاجىعۇماردى كوزى تىرىسىندە اتامەكەنىنە اكەلۋ ءۇشىن بيلىككە باتىل تالاپتار قويدى. ونى وسىنداعى قازاق قوعامى جاقسى بىلەدى دەپ ويلايمىن. مىنە، بۇل قاباڭنىڭ ناعىز ازاماتتىق مىنەز ەدى! مۇنداي باتىلدىق پەن شىنشىلدىق، ۇلكەن كەسىك، كىسىلىك قاباڭنىڭ بويىنان كوپتەپ تابىلاتىن. قاباڭ ۇلت تاعدىرىنا، مەملەكەت مۇدەسىنە، الىستاعى قانداستار ماسەلەسىنە كەلگەندە، ەشقاشاندا ءۇنسىز قالا المايتىن. ءوز كوزقاراسىن جاۋدان بەتى قايتىپ كورمەگەن قابانباي باباسىنشا اسقاق تۇرىپ، باتىل ايتاتىن.
مەنىڭ قاباڭمەن تولىق تانىسۋىم، از-كەم ارالاسۋىم بىلاي بولدى. ءبىر كەزدەرى قابەڭە "كەزدىك" دەگەن ولەڭ ارناعانىم بار. ول ولەڭ توپتامالارىممەن بىرگە "قازاق ادەبيەتىنە" شىقتى.
كەزدىك
(قابدەش جۇمادىلوۆكە)
ەر جىگىتتى تانىتار ءىسى ەگەستە،
الىپ شىعار اقىلدىڭ كۇشى ەمەس پە.
سەنى كورسەم، قابەكە،
نار اتامنىڭ
ءمۇيىز ساپتى كەزدىگى تۇسەدى ەسكە.
كانىگى قارت اڭ جايىن بىلەتۇعىن،
بىلەتۇعىن قۋاتىن بۇعى ەتىنىڭ.
قونىشىنا شەگىرەن ەتىگىنىڭ
سول كەزدىگىن جاسىرىپ جۇرەتۇعىن.
ەركىن وسكەن،
ەركە وسكەن زايىرىندا،
ەرلىك ەنشى دالانىڭ قاي ۇلىنا.
جۇرت بىلەدى:
سۇلاتقان اتام مەنىڭ
ورقاشاردىڭ ءاپايتوس ايۋىن دا.
تۇرعان سوسىن، قاسقايىپ تاسىپ، تولىپ،
جولداسىنا ولجاسىن شاشىپ، ءبولىپ...
سۇيسىنە ول قاراعان كەزدىگىنە،
بارماعىمەن ءجۇزىن ءبىر باسىپ كورىپ.
استىنداعى ايعىرى كىسىنەۋىك،
جاۋلارى دا جاسيتىن مىسى كەمىپ.
كوكجالدار ما؟
كوكجالدار اۋىپ كەتكەن،
اتامىزدىڭ كەزدىگى تۇسىنە ەنىپ.
اتا كەتتى ...
ەستىرتپەي اقىرعى ءۇنىن،
(اڭىزداي عىپ تەك ەسكى باتىرلىعىن).
كەزدىك تۇتار تۇقىمنىڭ ءتۇرى مەنمىن،
مويتاپ بولىپ ساندىقتا جاتىر بۇگىن...
ەر جىگىتتى تانىتار ءىسى ەگەستە،
الىپ شىعار اقىلدىڭ كۇشى ەمەس پە.
سەنى كورسەم، جان اعا،
سول اتامنىڭ
ءمۇيىز ساپتى كەزدىگى تۇسەدى ەسكە.
اقيقاتتاي ۋىزدىڭ ءنارى كەتىپ،
كوڭىل دەگەن كەسەنىڭ ءبارى كەتىك.
ال، سەن بولساڭ جۇرگەنىڭ شىڭبولاتتاي،
جالعاندىقتىڭ جۇرەگىن جارىپ ءوتىپ.
ەرى جۇرتتا قالسا دا،
ەزى كوشىپ،
ەرتەڭگىگە ويلىنىڭ ءسوزى نەسىپ.
سەنى ۇستاۋعا قوعام – شال قورقاق تارتار،
الام با دەپ ءوز قولىن ءوزى كەسىپ...
سول جىلدارى بولۋ كەرەك، قاسىمدا اۋىت مۇقيبەك دوسىم بار جازۋشىلار وداعىنا بارا قالدىق. سول جەردە قاباڭ بار ەكەن. يمەنە بارىپ سالەم بەردىك. اۋىتتى بۇرىننان بىلەدى ەكەن. سوسىن اۋىتتىڭ قولقالاۋىمەن قاباڭدى ەرتىپ جاقىنداۋ ماڭداعى كافەنىڭ جازدىق شاتىرىنىڭ استىنا جايعاسا قالدىق. ءبىر كەسە ىستىق كوفەدەن كەيىن بارىپ بۇل بالا كىم دەگەندەي بەتىمە قارادى. اۋىت اتى-ءجونىمدى ايتقانى سول -اق ەكەن، قابەڭ ءجىبىپ سالا بەردى. وزىنە ارناعان ولەڭىمدى وقىپتى. مىنەزىن اشقان بولۋ كەرەك، سول ولەڭگە رازى ەكەنىن ايتتى. كەيىن سول ولەڭدى 80 جاستىق مەرەيتويىنا ارناپ شىعارعان كوپ تومدىعىنىڭ ماقالالار مەن ودالار بولىمىنە كىرگىزدى. سودان بەرى، قاباڭ بۇل جالعانمەن قوشتاسقانشا جاقىن جۇردىك. ارعى بەتتەن كەلگەن اعايىنداردىڭ كەلەلى جينالىستارىندا قاباڭ توبەدەي بوپ توردە وتىراتىن. تورەدەي بوپ، ءوزىنىڭ ويلارىن، تۇيگەنىن، كەسىگىن ايتاتىن. ول كىسىنىڭ ىقىلاس-باتاسىن الۋ ءبىز ءۇشىن ۇلكەن مارتەبە، بيىك ابروي سانالاتىن.
دانىشپان مۇحتار اۋەزوۆتىڭ الدىن كورگەن، ءدارىسىن تىڭداعان قاباڭنىڭ قازاق ادەبيەتىندەگى ورنى دا تىم بيىكتە بولدى. شىعارمالارى بەرگى جانە ارعى بەتتەگى اعايىننىڭ قۇندى دۇنيەسىنە اينالدى. ۇلى قالامگەر ءبىزدىڭ تۋعان توپىراعىمىزدىڭ جانە وندا ءومىر سۇرگەن ادامداردىڭ قيلى تاعدىرىن جازدى. سول ولكەنىڭ وكسىگى مەن ارمانىن جەتكىزدى. راسىن ايتقاندا، قابدەش ءجۇمادىلوۆ ەل-جۇرتى الدىنداعى پارىزىن ادالدىقپەن اسىرا ورىنداعان ءىرى تۇلعا، دارابوز جازۋشى!
باقۇل بولىڭىز، سويى تەكتى قابدەش اعا!
وتانعا ورالعان قانداس بەيىمدەلۋى نەمەسە قانداستار مەن قازاقستانداعى ميگرانتتاردى اقپاراتتىق قولداۋ جانە الەۋمەتتىك بەيىمدەۋدىڭ مەديا-ستراتەگياسى
استانادا قالعان جاڭاوزەندىك جۇمىسسىزدار "قازمۇنايگاز" كەلىسسوزدى توقتاتىپ تاستادى دەيدى
فبر پەنتاگوننىڭ قۇپيا قۇجاتتارىنىڭ جاريالانۋىنا قاتىسى بار كۇدىكتىنى قامادى
مەشىن جىلدىڭ قارا ولەڭى
موڭعوليا استاناسىندا جاپپاي نارازىلىق شەرۋلەرى ءوتتى