پوستكەڭەتسىك ەل باسشىلارى. فوتو: timg.com

رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين 2036 جىلعا دەيىن بيلىكتە قالا الادى. مەملەكەتتىك دۋما ماقۇلداپ، داۋ تۋعىزعان زاڭ جوباسىنا پۋتين قول قويدى. مۇنىمەن قاتار، ول مەملەكەت باسشىسىنا ازاماتتىق تۇلعالاردى جوعارى لاۋازىمدى اسكەري قىزمەتكە تاعايىنداۋعا وكىلەت بەرەتىن قۇجاتتى دا قابىلدادى.

بۇعان دەيىن ناۋرىزدا فەدەراتسيا كەڭەسى پۋتينگە 2024 جىلى وتەتىن سايلاۋعا پرەزيدەنتتىككە كانديدات رەتىندە قاتىسۋعا جول اشاتىن كونستيتۋتسيالىق وزگەرىستى قولدادى. پرەزيدەنتتىك مەرزىمدى شەكتەۋدى جويۋ تۋرالى ۇسىنىستى پارلامەنتكە تاريحتاعى ءبىرىنشى ايەل عارىشكەر، «ەدينايا روسسيا» پارتياسىنان سايلانعان دەپۋتات ۆالەنتينا تەرەشكوۆا ەنگىزگەن.

رەسمي مالىمەتتەردە حالىقتىڭ 77,92%-ى ءپۋتيننىڭ باسقارۋىنا قولداۋ بىلدىرگەن. ال رەسەي بيلىگى شەتەل اگەنتى تىزىمىندەگى كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىم قاتارىنا قوسقان «لەۆادا-تسەنتر» ورتالىعى ۇسىنعان مالىمەتتە رەسەيلىكتەردىڭ 41%-ى ءپۋتيننىڭ 2024 جىلدان كەيىن پرەزيدەنت بولعانىنا قارسى ەكەنى ايتىلعان. ونىڭ بيلىكتە تاپجىلماي وتىرعانىن سىنعا العان كرەمل سىنشىلارى پۋتين زەينەتكە كەتۋى ءتيىس دەپ سانايدى.

پۋتين 2000, 2004, 2012 جانە 2018 جىلدارى پرەزيدەنت بولىپ سايلاندى. ەندى ول 2024 جانە 2030 جىلدارى وتەتىن سايلاۋعا قاتىسا الادى. دميتري مەدۆەدەۆ 2008 جىلدان 2012 جىلعا دەيىن مەملەكەت باسشىسى بولعان كەزدە، ول پرەزيدەنتتىڭ وكىلەتتىك مەرزىمىن ءتورت جىلدان التى جىلعا دەيىن ۇزارتۋدى ۇسىندى. بۇل ۇسىنىس ءبىر اۋىزدان قابىلداندى.

پۋتين كرەملگە ورالعاننان كەيىن مەدۆەدەۆ ۇكىمەتتى باسقاردى، بىراق 2020 جىلدىڭ باسىندا پۋتين كونستيتۋتسياعا تۇزەتۋلەر ەنگىزەتىنىن جاريالادى. ال مەدۆەدەۆ وتستاۆكاعا كەتتى.

رەسەيدە 2008-2012 جىلدار ارالىعىندا مەملەكەت باسقارعان دميتري مەدۆەدەۆ قانا بۇرىنعى پرەزيدەنت مارتەبەسىنە يە. قازىر رەسەيدە 2001 جىلى قابىلدانعان بۇرىنعى پرەزيدەنتتىڭ جەكە باسىنا تيىسپەۋ تۋرالى زاڭ بار. زاڭعا 1991 جىلى 31 جەلتوقساندا سول جىلدارى پرەزيدەنتتىڭ مىندەتىن اتقارۋشى بولعان ۆلاديمير پۋتين بوريس ەلتسين وتستاۆكاعا كەتكەننەن كەيىن قول قويعان.

ەندى زاڭ جوباسى بۇرىنعى مەملەكەت باسشىسى مەن ونىڭ وتباسىن قىلمىستىق نەمەسە اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋعا تىيىم سالۋدى قاراستىرادى. قۇجات بويىنشا، ولاردى ۇستاۋعا، قاماۋعا الۋعا، تىنتۋگە، تەرگەۋگە دە بولمايدى. تەك «مەملەكەتكە وپاسىزدىقتىق جاسادى» دەپ كۇدىككە ىلىنگەن بۇرىنعى باسشىلار مەملەكەتتىك دۋما، جوعارعى سوت، كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ ماقۇلداۋىمەن جازاعا تارتىلۋى مۇمكىن.

پۋتين بيلىگىنىڭ ءترانزيتى باستالعان ءسات قازاقستانداعى ساياسي احۋالدى ەسكە سالادى: 2018 جىلى مامىردا قازاقستان پارلامەنتى «قر قاۋىپسىزدىك كەڭەسى تۋرالى» زاڭدى ماقۇلداپ، شىلدەدە ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆ بەكىتتى. قۇجاتتا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىنە – ەلباسىنا ونىڭ تاريحي ميسسياسىنا بايلانىستى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىن توراعا رەتىندە باسقارۋ قۇقىعى ءومىر بويى تيەسىلى» ەكەنى جازىلعان.

ال 2019 جىلى ناۋرىزدا نۇرسۇلتان نازارباەۆ وتستاۆكاعا كەتەتىنىن جاريالادى. دەگەنمەن، ول ءالى كۇنگە دەيىن مەملەكەتتىك اپپاراتقا ىقپالىن ساقتاپ قالعان. ياعني پۋتين دە مەملەكەتتىك كەڭەسكە شەكسىز قۇزىرەت يەلەنىپ، قازاقستاندىق جۇيەنى ۇلگى ەتكەن.

"The Qazaq Times"