شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ تابيعاتى تۋريزمگە تاپسىرماس ولكە. مۇندا تۋريستەردى قىزىقتىراتىن كەڭ اۋماق، كەرەمەت لاندشافتار، ءارتۇرلى كليماتتىق ايماق، باعا جەتپەس مادەني جانە تاريحي ەسكەرتكىشتەرمەن قاتار تۋريستەر تاماشالايتىن سان الۋان دەمالىس ورىندارى بار. قىس مەزگىلىندە شاڭعى، كونكي، سنوۋبورد تەبۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ورتالىقتار جەتەرلىك. ەڭ تانىمالى – «التاي ءالپىسى» تاۋ شاڭعىسى كەشەنى. التى اي قار قۇرساۋىندا جاتاتىن شىعىستا بەس ءىرى قىسقى دەمالىس ورنى بار. سويتە تۇرا، وڭىردەگى جۇرتتىڭ قىسقى سپورت تۇرلەرىمەن اۋەسقوي دەڭگەيدە اينالىسۋى 1% جەتپەيدى.
شىعىستا قىسقى سپورت تۇرلەرىنىڭ تۇرلەنىن دامىتۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن كاسىپكەردىڭ ءبىرى الەكساندر چيليكين. ول وسكەمەن قالاسىڭ ماڭىنان 400 گەكتار جەردى 49 جىلعا جالعا العان. ونىڭ 40 گەكتار جەرى شاڭعى تەبەتىن دەمالىس ايماعىنا تيەسىلى. «التاي ءالپىسى» اتالعان تاۋ-شاڭعى دەمالىس ورنىندا 200-900 مەتر ارالىعىن قامتىعان ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى 7 اسپالى جول تارتىلعان. 150 تۋريست تۇراقتايتىن قوناق ءۇي سالعان. تاۋ بوكتەرىندە ءبىر كۇندە مىڭ ادام سىرعاناي الادى. باعا وزگە وڭىرلەرمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا تومەن. سىرعاناۋعا قاجەتتى قۇرالداردى نەبارى 3 مىڭ تەڭگەگە جالعا بەرەدى. تاۋعا اسپالى جولمەن كوتەرىلۋدىڭ قۇنى دا قىمبات ەمەس. بىراق، سوعان قاراماستان دەمالۋشىلاردىڭ سانى سيرەك.


«قوناق ۇيگە ءبىر ادامنىڭ تاۋلىكتىك تۇراقتاۋى ءۇش ۋاقىت تاماعىمەن قوسا ەسەپتەگەندە 20 مىڭ تەڭگە. جەتى دەڭگەيلى سىرعاناۋ جولدارى بار. ءبىز قازاقستاندا ءتۋريزمدى دامىتۋ كەرەك دەگەندى ءجيى ايتامىز. الايدا ونى ورىنداۋ ازىرگە مۇمكىن ەمەس. ەڭ باستىسى ينجەنەرلىك جۇيەنىڭ جوقتىعى. تاۋ-شاڭعى كۋرورتىن دامىتۋ ءۇشىن ەلەكتر قورى جەتكىلىكتى بولۋ كەرەك. سۋ مەن كارىز جۇيەسى دە تارتىلۋى ءتيىس. ءبىز بولساق كەڭەس زامانىنان قالعان زاتتاردى پايدالانۋمەن ششەكتەلىپ وتىرمىز. دەمالىس ورىندارىنا تۇراقتى اۆتوبۋس جۇرمەيدى. ياعني، حالىق دەمالىس ورىندارىنا، تازا اۋاعا كەلە المايدى، جەتە المايدى. شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ تابيعاتى تاۋ شاڭعىسى، سنوۋبورد، فريستايل سپورتتارىنا تاپتىرماس ورىن. 5-6 اي قىس، قار بولادى. الايدا دەمالىس ورنى قىسقى ماۋسىمدا تەك 40 كۇن جۇمىس ىستەيدى، ياعني دەمالىس كۇندەرى عانا ادام كەەلدى، باسقا ۋاقىتتا قاڭىراپ بوس تۇرادى. ءبىزدىڭ ولكەدە قىسقى سپورت تۇرلەرى «ءولى» كۇيىندە جاتىر. قازىرگى زاماننىڭ سۇرانىسى، دامىعان ەلدەرى تۇرماق، كەڭەس كەزەڭىمەن سالىستىرۋعا دا كەلمەيدى شىعىستاعى قازىرگى قىسقى سپورت تۇرلەرىن. ناشار. وبلىستا جەڭىل اتلەتيكا، ۆولەيبول سىندى سپورت تۇرلەرىنە كوڭىل ءبولىنىپ، اقشا قىمبات لەگيونەرلەردى ساتىپ الۋعا جۇمسالادى دا، بۇقارالىق سپورتقا، قاراپايىم حالىقتىڭ سپورتپەن اينالىسۋىنا كوڭىل بولىنبەيدى. قىسقى سپورت تۇرلەرىن دامىتۋعا، سپورت كەشەندەرىن سالۋعا سۋبسيديا مۇلدەم قاراستىرىلماعان. ال تۇركيادا، ەۋروپا ەلدەرىندە كەرىسىنشە، ەسەسىنە الەمدە تۋريست تارتۋ جاعىنان جوعارى مەملەكەتتەردىڭ قاتارىندا. ال بىزدە ءسوز جۇزىندە عانا. دەمالۋعا كەلگەن قىتاي تۋريستەرى «شىڭجانمەن سالىستىرعاندا سەندەردە ءتۋريزمدى دامىتۋعا 100 ەسە مۇمكىندىك كوپ، بىراق بىزدەن 100 ەسە از جۇمىس جاساپسىڭدار» دەگەنى ەسىمدە ءالى»، - دەدى «التاي ءالپىسى» تاۋ شاڭعى دەمالىس ورتالىعىنىڭ يەسى الەكساندر چيليكين.
شىعىس قازاقستان وبلىسىندا 1,5 ميلليوننان اسا ادام تۇراسا، ونىڭ 350 مىڭى وسكەمەن قالاسىنا تيەسىلى. زايسان، مارقاكول، قاتونقاراعاي، ريددەر سىندى سۇلۋ جەرلەرىمەن شىعىستىڭ اتى شىققانمەن، ول جاقتارداعى دەمالىس ورىندارى جاز مەزگىلدەرىندە عانا جۇمىس ىستەيدى. «ورەل»، «ەدەلۆەيس»، «نۇرتاۋ»، «راحمان قاينارى» تاۋ كۋرورتى سىندى بارلىعى 5 ءىرى قىسقى تاۋ-شاڭعى كۋرورتتىق ورىندارى بولعانمەن، وعان باراتىن تۋرسيتەر سانى ايتارلىقتاي كوپ ەمەس كورىنەدى.
«شىعىس قازاقستان وبلىسىندا تۇراتىن حالىقتىڭ 1% دا قىسقى سپورت تۇرىمەن اينالىسپايدى. 350 مىڭداي تۇرعىنى بار وسكەمەن قالاسىنىڭ تەك 1% عانا شاڭعى، سنوۋبورد تەبەدى. بىرەن-ساران ادام عانا كەلەدى وسىندا. شەتەلدىكتەر، رەسەيلىك تۋرسيتەر تولتىرادى دەپ تە اسىرا ايتۋدىڭ قاجەتى جوق. ولاردىڭ وزدەرىندە قىسقى دەمالىس ورىندارى جەتەرلىك. ءبىز ءبىر قىستا 10 مىڭ ادام وسىندا قونا جاتىپ، دەمالسا دەگەن ارمانىمىز بار. ءبىر كۇندە مىڭ ادامدى قابىلداي الامىز. سەنبى-جەكسەنبى كۇنى شاڭعى تەبۋشىلەر جۇرەدى، ال باسقا كۇندەرى كۋرورت جۇمىس ىستەمەيدى. وزدەرىڭىز كورىپ تۇرعانداي ادام جوق. تىم بولماعاندا سىرعاناۋ ورتالىعىندا وقۋشىلاردى اكەلىپ ۇيرەتۋ كەرەك دەپ سانايمىن. شىمبۇلاقتا قىستا 1,5 مىڭعا دەيىن وقۋشى تەگىن شاڭعى تەبۋدى ۇيرەنەدى. اكىمدىك كوڭىل بولەدى وعان. بىزدە كەرىسىنشە، جاستارعا كوڭىل بولمەك تۇگىلى قوعامدىق كولىكتىڭ ماسەلەسىن دە شەشپەگەن. قالا بتلىگى اۆتوبۋس جۇرگىزسە تاۋعا شىعۋشىلار سانى دا ارتار ەدى. ولار «قاجەت پە اۆتوبۋستى وزدەرىڭ ۇيىمداستىرىپ الىڭدار» دەگەن. كۋرورتتىق ايماقتى ۇستاپ تۇرۋعا اي سايىن 30 مىڭ ميلليون تەڭگە تولەيمىن. شىعىن كوپ، كىرىس از. «يزۋمرۋد» شيپاجايى، اڭعا شىعارۋ سىندى وزگەدە بيزنەس تۇرلەرى بار. سولاردىڭ نەگىزىندە كۋرورتى ۇستاپ وتىرمىن.»، - دەدى قىسقى ءتۋريزمنىڭ تۇرالاپ تۇرعانىن ايتقان ا. چيليكين.
ءمولدىر مامانوۆا تۋرسيتىك فيرما ارقىلى شىعىستىڭ تابيعاتىن تاماشالاپ ءجۇر. تابيعاتتىڭ سۇلۋ كورىنىستەرىنە تاڭدانعانمەن، كوڭىلىنەن شىقپاعان جايتتاردى دا جاسىرعان جوق. ول شىعىستا عانا ەمەس، ەل اۋماعىندا تۋرسيتىك باسەكەلەستىك جوق دەپ سانايدى. وعان دالەل رەتىندە جوعارى باعا مەن كورسەتەتىن قىزمەت ساپاسىن سالىستىردى. قاراعاي مەن قوسا اققايىڭدارمەن قورشالعان «نۇرتاۋ» شاڭعى كۋرورتى وڭىرگە تانىمال. قۇلديلاي سىرعانايتىن شاڭعى جولى دا، سەرۋەندەيتىن الاڭقايى دا از ەمەس. بۇندا ءبىر ادامنىڭ سىرعاناق تەبۋى 18 مىڭ تەڭگەدەن باستالادى.


«التايدى ارالاۋ - ءار ادامنىڭ ارمانى. ماعان شىعىستىڭ تاعامى، كەلۋشىلەردى اسپازشىلاردىڭ اۆتورلىق اس مازىرىمەن قارسى الاتىنى ۇنادى. قىزمەت كورسەتۋى جاقسى ەكەن. «التاي ءالپىسى» تاۋ شاڭعى كۋرورتىندا نومىرلەر 20 مىڭ تەڭگەدەن باستالادى. وزگە جەرلەرمەن سالىستىرعاندا بۇل دەمالىس ورتالىعىندا باعا الدەقايدا تومەن. «نۇرتاۋ» تاۋ-شاڭعى كۋرورتىنا كەلەتىن بولساق، ارينە، سەرۆيس ساپالى، بىراق باعاسى دا ارزان ەمەس. كوبىنەسە تەك ەليتالى، قالتالىلار عانا كەلە الادى. وتباسىنىڭ ءبىر كۇندىك دەمالىسىنا جۇزدەگەن مىڭ تەڭگە تاستاپ كەتۋ ەلدىڭ ەكونوميكاسىنا سايكەسپەيدى، وعان جۇزدەن ءبىر وتباسىنىڭ عانا جاعدايى جەتەدى. ياعني، بىزدەگى دەمالىس ورىندارى كوپشىلىككە ارنالماعان دەگەندى بىلدىرەدى. ال تابيعاتىنا ءسوز جوق، كەرەمەت»، - دەپ پىكىرىن ءبىلدىردى تۋرسيت قىز.
شىعىس قازاقستان اۋماعىندا تۋروپەراتورلىق جانە تۋراگەنتتىك قىزمەتتەردى جۇزەگە اسىراتىن جۇزدەن استام تۋريستىك ۇيىم تىركەلگەن. ولاردىڭ جۇمىسى نەگىزىنەن جاز مەزگىلىندە قىزادى. جازدا جۇمىس ىستەيتىن مارقاكول، قاتوقارايعاي ۇلتتىق پاركى، بۇقتىرما سۋ قويماسى، ريددەردەگى شيپاجايلارعا بىرنەشە كۇندىك ساياحاتتار ۇيىمداستىرادى. دەمالىس ورىندارىنا تۇراقتاعان تۋريستەردەن تۇسكەن اقشانىڭ 10% الاتىن تۋرفيرمالار كەلۋشىلەر سانى تومەن بولسادا، قازاقستاندا باعانىڭ تۇسپەگەنىن ايتادى.
«وسكەمەن، سەمەي، پاۆلودار قالالارىنان كەلگەن تۋرسيتەردى 2-3 كۇنگە قىدىرتامىز. التاي تۇركى حالىقتارىنىڭ شىققان جەر بولعاندىقتان، تۇركىلەردىڭ دامۋ تاريحىن كورسەتەتىن جەرلەر از ەمەس. تابيعاتى دا، تاريحى دا باي ولكە. جازعى ءتۋريزمنىڭ ۋاقىتى ەكى-ءۇش ايدان اسپايدى، الايدا قىسقى ءتۋريزمنىڭ ۋاقىتى جارتى جىلعا جەتەدى. دەسەدە تۋرسيتەردى كوپ دەپ ايتا المايمىز. قىتايلاردا جوق بيىل. تۋريستەر جوقتىڭ قاسى. ءوز بەتتەرىمەن كەلىپ، شاتىردا، كولىكتە تۇنەپ كەتەتىن ادامدار بار ارينە ازداعان. بىراق ولاردى ستاتيستيكاعا قوسۋ قيىن. كوبى باعا ساياساتى ناشار، ياعني قىمبات دەپ ايتادى. ەكونوميست رەتىندە ايتايىن، دەمالىس ورىندارى 2-3 اي عانا جۇمىس ىستەيدى، الايدا ول جەرلەردى جىل بويى كۇتىپ ۇستاۋ كەرەك. سۋدى تاسيدى، كەيبىرى توقتى گەنەراتوردان الادى. ارينە، مەملەكەت تاراپىنان كوممۋنيكاتسيا جاسالماعاندىقتان وزىندىك باعاسى دا جوعارى بولادى. ماسەلەن، «نۇرتاۋدا» دەمالىس ورىندارىندا ءۇيدى جالداۋدىڭ تاۋلىكتىڭ قۇنى 500 مىڭ تەڭگە. ريددەر ءوڭىرىن، وسكەمەننىڭ اينالاسىن، زايسان، قاتونقاراعاي، ماراقاكول جەرلەرىنە وڭىرارلىق تۋريستىك-رەكرەاتسيالىق كلاستەر قۇرۋعا، الاكولدى قوسا العاندا شىعىستى تۋرسيتىك حابقا اينالدىرۋعا بولادى. بىراق وسكەمەندەگى كەز كەلگەن دەمالىس ورىندارىنا ادامداردىڭ جەتۋى پروبلەما. جەكە كولىگىڭ بولماسا قينالاسىڭ نەمەسە تۋرسيتىك اۆتوبۋستاردى جالداۋعا تۋرا كەلەدى. اكىمدىك وسكەمەننىڭ ىرگەسىندەگى دەمالىس ورىندارىنا قوعامدىق كولىكتى مۇدەم قاراستىرماعان. «بيزنەس سەندەردىكى مە، وزدەرىڭ ۇيىمداسىرىڭدار» دەگەن ۇستانىمدا. مەملەكەتتىڭ ءتۋريزمدى دامىتۋى تەك تىلمەن، ءسوز جۇزىندە عانا»، - دەدى تۋرفيرمانىڭ ديرەكتورى ۆالەريا توپولنياك.
«نۇرتاۋ» تاۋ-شاڭعى كۋرورتى وسكەمەن قالاسىنان 35 شاقىىرم قاشىقتىقتا ورنالاسقان. دەمالۋشىلارعا جان-جاقتى قىزمەت كورسەتەدى. قونباي، جىلى جەردە تۇراقتاپ، اس-سۋسىن ىشۋگە دە، بىرنەشە كۇنگە تۇراقتاۋعا دا ارنالعان ءساندى اعاش ۇيلەر مەن ونداعان كوتتەدج بار. سىڭسىعان قاراعايلار مەن اققايىڭدار دا كوزدىڭ جاۋىن الادى. «نۇرتاۋ» ەلگە تانىمال «بيپەك-اۆتو» مەن «ازيا اۆتو» كومپانيالارىنا قارايدى. ياعني، قارجىلىق جاعدايى جوعارى مەكەمەنىڭ مەنشىگى بولعاندىقتان، وزگە شيپاجاي نەمەسە كۋرورتتىق ورىندار سەكىلدى مەملەكەتكە تىكەلەي مۇقتاجى ەمەس. دەمالىس ورنىنىڭ ديرەكتورى روزا بايعازانوۆانىڭ سوزىنشە، كوبىنەسە كومپانيانىڭ قىزمەتكەرلەرى 80% جەڭىلدىكپەن كەلەدى. ال جالپىعا ورتاق جاعداي جاساۋ الداعى ۋاقىتتىڭ جۇمىسى. كۇندىز تۇراقتاپ، تاماق ىشۋگە ارنالعان شاعىن ۇيلەردى تاڭنان كەشكە دەيىن جالعا الۋ ءۇشىن 60-90 مىڭ تەڭگە تولەۋگە تۋرا كەلەدى. 4 وتباسىنا ارنالعان كوتتەدجنىڭ تاۋلىكتىك قۇنى 160-450 مىڭ تەڭگە ارالىعىندا. ياعني، جالپى جۇرتقا، جەكەلەگەن جانۇياعا ەمەس، ۇجىمدىق وتىرىستارعا عانا ىڭعايلى.
«بۇل جولى ءبىزدى «قازاقتۋريزم» كومپانياسى شاقىردى. شىعىستىڭ تابيعاتى كەرەمەت، ۇنايدى. التايدىڭ جەرلەرىن ارالاۋ بۇرىنان ارمانىم ەدى. اسىرەسە وسى «نۇرتاۋ» تاۋ-شاڭعى كۋرورتىنىڭ ورنالاسقان جەرى كەرەمەت، كوز تويمايدى ەكەن تابيعاتىنا. قىزمەت كورسەتۋى، تاماعى، سىرعاناۋ جولدارى دا ۇنادى. سىرعاناۋعا قاجەتتى شاڭعى، سنوۋبورد سىندى وزگەدە قۇرالدارى ەسكىرمەگەن، جاڭا ەكەن. مىسالى، بىزدەگى شىمبۇلاقتا كەلۋشىلەردىڭ قىدىرىپ، سەرۋەندەيتىن ورىندارى جوق. ال مىنا «نۇرتاۋدا» سىرعاناۋان باسقا قىدىرۋعا ارنالعان پارك، ويىن الاڭدارى دا بار. قار جامىلعان قايىڭدى توعايى دا سۇلۋ! تۋريستەرگە تارتاتىن تاباعى دا تاماشا، قازاقى اس ءمازىرىن زاماناۋي ءتۇردا ىقشامداپ، ءارى ءتىل ۇيىرەر ءدامدى قىلىپ جاساعان. «بال قايماق»، قۇرت قوسىلعان جىلقى قۋىرداعى، قاراقات، بۇلدىرگەنى قوسىلعان سۋسىندارى سىندى تولىق جاتقان اس ءمازىرى شەتەلدىكتەردى دە، ەل ىشىندەگى تۋريستەرگە دە ۇنايتىنى داۋسىز. بۇل وسكەمەن قالاسىنداعى مەيرامحانالاردى ايتىپ جاتىرمىن. ارينە، بۇل جەردە باعانىڭ جوعارى ەكەنى راس. بۇل تەك وسكەمەنگە عانا ەمەس، بۇكىل قازاقستانعا قاتىستى. سوندىقتان مەملەكەت تۋريزم سالاسىنا بەلسەنە ارالاسىپ، تۋريزمنەن حابارى بار ادامدار وسى سالانى باسقارۋ كەرەك»، - دەدى شىعىستى شارلاپ جۇرگەن تاعى ءبىر تۋريست روزا ەسەنقۇلوۆا.

"The Qazaq Times"