Şığıs Qazaqstan oblısınıñ tabiğatı turizmge tapsırmas ölke. Mwnda turisterdi qızıqtıratın keñ aumaq, keremet landşaftar, ärtürli klimattıq aymaq, bağa jetpes mädeni jäne tarihi eskertkiştermen qatar turister tamaşalaytın san aluan demalıs orındarı bar. Qıs mezgilinde şañğı, kon'ki, snoubord tebuge mümkindik beretin ortalıqtar jeterlik. Eñ tanımalı – «Altay al'pisi» tau şañğısı keşeni. Altı ay qar qwrsauında jatatın şığısta bes iri qısqı demalıs ornı bar. Söyte twra, öñirdegi jwrttıñ qısqı sport türlerimen äuesqoy deñgeyde aynalısuı 1% jetpeydi.
Şığısta qısqı sport türleriniñ türlenin damıtumen aynalısıp jürgen käsipkerdiñ biri Aleksandr Çilikin. Ol Öskemen qalasıñ mañınan 400 gektar jerdi 49 jılğa jalğa alğan. Onıñ 40 gektar jeri şañğı tebetin demalıs aymağına tiesili. «Altay al'pisi» atalğan tau-şañğı demalıs ornında 200-900 metr aralığın qamtığan ärtürli deñgeydegi 7 aspalı jol tartılğan. 150 turist twraqtaytın qonaq üy salğan. Tau bökterinde bir künde mıñ adam sırğanay aladı. Bağa özge öñirlermen salıstırğanda äldeqayda tömen. Sırğanauğa qajetti qwraldardı nebäri 3 mıñ teñgege jalğa beredi. Tauğa aspalı jolmen köteriludiñ qwnı da qımbat emes. Biraq, soğan qaramastan demaluşılardıñ sanı sirek.


«Qonaq üyge bir adamnıñ täuliktik twraqtauı üş uaqıt tamağımen qosa eseptegende 20 mıñ teñge. Jeti deñgeyli sırğanau joldarı bar. Biz Qazaqstanda turizmdi damıtu kerek degendi jii aytamız. Alayda onı orındau äzirge mümkin emes. Eñ bastısı injenerlik jüyeniñ joqtığı. Tau-şañğı kurortın damıtu üşin elektr qorı jetkilikti bolu kerek. Su men käriz jüyesi de tartıluı tiis. Biz bolsaq keñes zamanınan qalğan zattardı paydalanumen şektelip otırmız. Demalıs orındarına twraqtı avtobus jürmeydi. YAğni, halıq demalıs orındarına, taza auağa kele almaydı, jete almaydı. Şığıs Qazaqstan oblısınıñ tabiğatı tau şañğısı, snoubord, fristayl sporttarına taptırmas orın. 5-6 ay qıs, qar boladı. Alayda demalıs ornı qısqı mausımda tek 40 kün jwmıs isteydi, yağni demalıs künderi ğana adam keeldi, basqa uaqıtta qañırap bos twradı. Bizdiñ ölkede qısqı sport türleri «öli» küyinde jatır. Qazirgi zamannıñ swranısı, damığan elderi twrmaq, keñes kezeñimen salıstıruğa da kelmeydi şığıstağı qazirgi qısqı sport türlerin. Naşar. Oblısta jeñil atletika, voleybol sındı sport türlerine köñil bölinip, aqşa qımbat legionerlerdi satıp aluğa jwmsaladı da, bwqaralıq sportqa, qarapayım halıqtıñ sportpen aynalısuına köñil bölinbeydi. Qısqı sport türlerin damıtuğa, sport keşenderin saluğa subsidiya müldem qarastırılmağan. Al Türkiyada, Europa elderinde kerisinşe, esesine älemde turist tartu jağınan joğarı memleketterdiñ qatarında. Al bizde söz jüzinde ğana. Demaluğa kelgen qıtay turisteri «Şıñjanmen salıstırğanda senderde turizmdi damıtuğa 100 ese mümkindik köp, biraq bizden 100 ese az jwmıs jasapsıñdar» degeni esimde äli», - dedi «Altay al'pisi» tau şañğı demalıs ortalığınıñ iesi Aleksandr Çilikin.
Şığıs Qazaqstan oblısında 1,5 millionnan asa adam twrasa, onıñ 350 mıñı Öskemen qalasına tiesili. Zaysan, Marqaköl, Qatonqarağay, Ridder sındı swlu jerlerimen şığıstıñ atı şıqqanmen, ol jaqtardağı demalıs orındarı jaz mezgilderinde ğana jwmıs isteydi. «Orel», «Edel'veys», «Nwrtau», «Rahman qaynarı» tau kurortı sındı barlığı 5 iri qısqı tau-şañğı kurorttıq orındarı bolğanmen, oğan baratın tursiter sanı aytarlıqtay köp emes körinedi.
«Şığıs Qazaqstan oblısında twratın halıqtıñ 1% da qısqı sport türimen aynalıspaydı. 350 mıñday twrğını bar Öskemen qalasınıñ tek 1% ğana şañğı, snoubord tebedi. Biren-saran adam ğana keledi osında. Şeteldikter, reseylik tursiter toltıradı dep te asıra aytudıñ qajeti joq. Olardıñ özderinde qısqı demalıs orındarı jeterlik. Biz bir qısta 10 mıñ adam osında qona jatıp, demalsa degen armanımız bar. Bir künde mıñ adamdı qabılday alamız. Senbi-jeksenbi küni şañğı tebuşiler jüredi, al basqa künderi kurort jwmıs istemeydi. Özderiñiz körip twrğanday adam joq. Tım bolmağanda sırğanau ortalığında oquşılardı äkelip üyretu kerek dep sanaymın. Şımbwlaqta qısta 1,5 mıñğa deyin oquşı tegin şañğı tebudi üyrenedi. Äkimdik köñil böledi oğan. Bizde kerisinşe, jastarğa köñil bölmek tügili qoğamdıq köliktiñ mäselesin de şeşpegen. Qala btligi avtobus jürgizse tauğa şığuşılar sanı da artar edi. Olar «qajet pe avtobustı özderiñ wyımdastırıp alıñdar» degen. Kurorttıq aymaqtı wstap twruğa ay sayın 30 mıñ million teñge töleymin. Şığın köp, kiris az. «Izumrud» şipajayı, añğa şığaru sındı özgede biznes türleri bar. Solardıñ negizinde kurortı wstap otırmın.», - dedi qısqı turizmniñ twralap twrğanın aytqan A. Çilikin.
Möldir Mamanova tursitik firma arqılı şığıstıñ tabiğatın tamaşalap jür. Tabiğattıñ swlu körinisterine tañdanğanmen, köñilinen şıqpağan jayttardı da jasırğan joq. Ol şığısta ğana emes, el aumağında tursitik bäsekelestik joq dep sanaydı. Oğan dälel retinde joğarı bağa men körsetetin qızmet sapasın salıstırdı. Qarağay men qosa aqqayıñdarmen qorşalğan «Nwrtau» şañğı kurortı öñirge tanımal. Qwldilay sırğanaytın şañğı jolı da, seruendeytin alañqayı da az emes. Bwnda bir adamnıñ sırğanaq tebui 18 mıñ teñgeden bastaladı.


«Altaydı aralau - är adamnıñ armanı. Mağan şığıstıñ tağamı, keluşilerdi aspazşılardıñ avtorlıq as mäzirimen qarsı alatını wnadı. Qızmet körsetui jaqsı eken. «Altay al'pisi» tau şañğı kurortında nömirler 20 mıñ teñgeden bastaladı. Özge jerlermen salıstırğanda bwl demalıs ortalığında bağa äldeqayda tömen. «Nwrtau» tau-şañğı kurortına keletin bolsaq, ärine, servis sapalı, biraq bağası da arzan emes. Köbinese tek elitalı, qaltalılar ğana kele aladı. Otbasınıñ bir kündik demalısına jüzdegen mıñ teñge tastap ketu eldiñ ekonomikasına säykespeydi, oğan jüzden bir otbasınıñ ğana jağdayı jetedi. YAğni, bizdegi demalıs orındarı köpşilikke arnalmağan degendi bildiredi. Al tabiğatına söz joq, keremet», - dep pikirin bildirdi tursit qız.
Şığıs Qazaqstan aumağında turoperatorlıq jäne turagenttik qızmetterdi jüzege asıratın jüzden astam turistik wyım tirkelgen. Olardıñ jwmısı negizinen jaz mezgilinde qızadı. Jazda jwmıs isteytin Marqaköl, Qatoqarayğay wlttıq parki, Bwqtırma su qoyması, Ridderdegi şipajaylarğa birneşe kündik sayahattar wyımdastıradı. Demalıs orındarına twraqtağan turisterden tüsken aqşanıñ 10% alatın turfirmalar keluşiler sanı tömen bolsada, Qazaqstanda bağanıñ tüspegenin aytadı.
«Öskemen, Semey, Pavlodar qalalarınan kelgen tursiterdi 2-3 künge qıdırtamız. Altay türki halıqtarınıñ şıqqan jer bolğandıqtan, türkilerdiñ damu tarihın körsetetin jerler az emes. Tabiğatı da, tarihı da bay ölke. Jazğı turizmniñ uaqıtı eki-üş aydan aspaydı, alayda qısqı turizmniñ uaqıtı jartı jılğa jetedi. Desede tursiterdi köp dep ayta almaymız. Qıtaylarda joq biıl. Turister joqtıñ qası. Öz betterimen kelip, şatırda, kölikte tünep ketetin adamdar bar ärine azdağan. Biraq olardı statistikağa qosu qiın. Köbi bağa sayasatı naşar, yağni qımbat dep aytadı. Ekonomist retinde aytayın, demalıs orındarı 2-3 ay ğana jwmıs isteydi, alayda ol jerlerdi jıl boyı kütip wstau kerek. Sudı tasidı, keybiri toqtı generatordan aladı. Ärine, memleket tarapınan kommunikaciya jasalmağandıqtan özindik bağası da joğarı boladı. Mäselen, «Nwrtauda» demalıs orındarında üydi jaldaudıñ täuliktiñ qwnı 500 mıñ teñge. Ridder öñirin, Öskemenniñ aynalasın, Zaysan, Qatonqarağay, Maraqaköl jerlerine öñirarlıq turistik-rekreaciyalıq klaster qwruğa, Alaköldi qosa alğanda şığıstı tursitik habqa aynaldıruğa boladı. Biraq Öskemendegi kez kelgen demalıs orındarına adamdardıñ jetui problema. Jeke köligiñ bolmasa qinalasıñ nemese tursitik avtobustardı jaldauğa tura keledi. Äkimdik Öskemenniñ irgesindegi demalıs orındarına qoğamdıq kölikti müdem qarastırmağan. «Biznes senderdiki me, özderiñ wyımdasırıñdar» degen wstanımda. Memlekettiñ turizmdi damıtuı tek tilmen, söz jüzinde ğana», - dedi turfirmanıñ direktorı Valeriya Topol'nyak.
«Nwrtau» tau-şañğı kurortı Öskemen qalasınan 35 şaqıırm qaşıqtıqta ornalasqan. Demaluşılarğa jan-jaqtı qızmet körsetedi. Qonbay, jılı jerde twraqtap, as-susın işuge de, birneşe künge twraqtauğa da arnalğan sändi ağaş üyler men ondağan kottedj bar. Sıñsığan qarağaylar men aqqayıñdar da közdiñ jauın aladı. «Nwrtau» elge tanımal «Bipek-Avto» men «Aziya Avto» kompaniyalarına qaraydı. YAğni, qarjılıq jağdayı joğarı mekemeniñ menşigi bolğandıqtan, özge şipajay nemese kurorttıq orındar sekildi memleketke tikeley mwqtajı emes. Demalıs ornınıñ direktorı Roza Bayğazanovanıñ sözinşe, köbinese kompaniyanıñ qızmetkerleri 80% jeñildikpen keledi. Al jalpığa ortaq jağday jasau aldağı uaqıttıñ jwmısı. Kündiz twraqtap, tamaq işuge arnalğan şağın üylerdi tañnan keşke deyin jalğa alu üşin 60-90 mıñ teñge töleuge tura keledi. 4 otbasına arnalğan kottedjniñ täuliktik qwnı 160-450 mıñ teñge aralığında. YAğni, jalpı jwrtqa, jekelegen janwyağa emes, wjımdıq otırıstarğa ğana ıñğaylı.
«Bwl jolı bizdi «Qazaqturizm» kompaniyası şaqırdı. Şığıstıñ tabiğatı keremet, wnaydı. Altaydıñ jerlerin aralau bwrınan armanım edi. Äsirese osı «Nwrtau» tau-şañğı kurortınıñ ornalasqan jeri keremet, köz toymaydı eken tabiğatına. Qızmet körsetui, tamağı, sırğanau joldarı da wnadı. Sırğanauğa qajetti şañğı, snoubord sındı özgede qwraldarı eskirmegen, jaña eken. Mısalı, bizdegi Şımbwlaqta keluşilerdiñ qıdırıp, seruendeytin orındarı joq. Al mına «Nwrtauda» sırğanauan basqa qıdıruğa arnalğan park, oyın alañdarı da bar. Qar jamılğan qayıñdı toğayı da swlu! Turisterge tartatın tabağı da tamaşa, qazaqı as mäzirin zamanaui türda ıqşamdap, äri til üyirer dämdi qılıp jasağan. «Bal qaymaq», qwrt qosılğan jılqı quırdağı, qaraqat, büldirgeni qosılğan susındarı sındı tolıq jatqan as mäziri şeteldikterdi de, el işindegi turisterge de wnaytını dausız. Bwl Öskemen qalasındağı meyramhanalardı aytıp jatırmın. Ärine, bwl jerde bağanıñ joğarı ekeni ras. Bwl tek Öskemenge ğana emes, bükil Qazaqstanğa qatıstı. Sondıqtan memleket turizm salasına belsene aralasıp, turizmnen habarı bar adamdar osı salanı basqaru kerek», - dedi şığıstı şarlap jürgen tağı bir turist Roza Esenqwlova.

"The Qazaq Times"