كورنەكى سۋرەت. NASA بايقاۋىندا ۇزدىك دەپ تانىلعان كارتينادا الەم تاريحىنداعى ەڭ ۇلكەن ءتورت وقيعا: 1851, 1908, 2008 جانە 2019 جىلدارداعى وقيعالار كورسەتىلگەن.

«پۋتين ءوز جوسپارلارىنا ەش نۇقسان كەلتىرمەدى. ول كەزەكتى قۇپيا وپەراتسياسىنا كىرىستى. پرەزيدەنت تاراپىنان پايدا بولعان سەنىمسىزدىك ساياسي ەليتانى تەڭگەرىمسىزدىككە الىپ كەلدى. بىراق بۇل ارەكەت ءپۋتيندى ورعا جىقپايدى، مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ وزەگى بوپ قالۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى». تھە New York Times باسىلىمى رەسەي ۇكىمەتىنىڭ وتستاۆكاسى جونىندە وسىلاي دەيدى.

كۇنى كەشە جولداۋىندا كونستيتۋتسياعا وزگەرىستەر ەنگىزىپ، ۇكىمەتتى وتستاۆكاعا كەتىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعان رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ بۇل قادامى جونىندە الەمدىك كوزقاراس ەكىگە بولىنگەن.

دە-فاكتو: پۋتين «قازاقستاندىق نۇسقانى» تاڭدادى

باتىس ساراپشىلارىنىڭ رەسەيدەگى اۋىس-ءتۇيىس جايىندا پىكىرلەرى قازاقستاندى اينالىپ وتكەن جوق. Financial Times رەسەي پرەزيدەنتى ۇكىمەتتى وتستاۆكاعا كەتىرۋ ارقىلى ءوز ابىرويىن ساقتاپ قالعىسى كەلەتىنىن جازعان. دە-يۋرە تۇرعىسىندا پۋتين بيلىگىنىڭ جارتىسى دۋماعا وتكەنمەن، دە-فاكتودا ول بارلىق ينستيتۋتتارعا ىقپال ەتۋشى كۇش اتانادى. ياعني بۇل ويىندا پۋتين «قازاقستاندىق نۇسقانى» تاڭداعان: قازاقستاندا پرەزيدەنتتىك جۇيە بولعانمەن، ەكس-پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ بارلىق سالاداعى ىقپالى قوس بيلىك فەنومەنىن تۋعىزىپ وتىر. دەمەك، پۋتين بۇل ساياسي ويىندا كورشى مەملەكەتتىڭ ءىزىن جالعاپ، ءاۆتوريتاريزمنىڭ جارقىن مىسالىن كورسەتىپ وتىر دەيدى ساراپشىلار.

فرانتسيالىق Le Monde باسىلىمى: «باستى دۇنيە – 67 جاستا بولسا دا بيلىكتى باسقارىپ وتىرعان ءپۋتيننىڭ ساياسي جۇيەسى. مەملەكەتتىك كەڭەس، باسقا دا ورگانداردىڭ كۇشەيۋى ءالى كۇنگە دەيىن كۇماندى. بۇل جايت 2019 جىلى پرەزيدەنت قىزمەتىنەن كەتكەن، بىراق ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ باسشىسى رەتىندە ساياسي ساحنادا باستى ءرولىن ساقتاپ كەلە جاتقان قازاقستاننىڭ بۇرىنعى باسشىسى ن.نازارباەۆتىڭ جوسپارىن ەسكە سالادى»، – دەپ جازعان.

«پۋتين مىرزا ءوز بيلىگىنىڭ كەم دەگەندە ءبىر بولىگىن دۋما قۇزىرىنا وتكىزگەنمەن، مۇراگەر تۋرالى جاق اشپايدى. مەدۆەدەۆتەن باسقا، بۇل رولگە كانديداتتار رەتىندە ماسكەۋ مەرى سەرگەي سوبيانين، قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ باسشىسى سەرگەي شويگۋ، ۆيتسە-پرەمەرا دميتري كوزاك، بۇرىنعى وققاعار الەكسەي ديۋمين جانە پۋتين ماريا مەن ەكاتەرينانى قوسقاندا ونداعان ادامدى اتاۋعا بولادى»، – دەپ جازدى Financial Times.

فرانتسۋز گازەتى Liberation: «پۋتين پرەزيدەنت لاۋازىمىن يەلەنەتىن بولاشاق مۇراگەرىن قاتاڭ باقىلاۋعا الۋى مۇمكىن. قانشا جەردەن جاڭا پرەزيدەنت بيلىككە كەلسە دە، بارلىق ينستيتۋتتار پۋتين قاراماعىندا بولادى. وسى ۋاقىتقا دەيىن ول بارلىق جۇيەنى جوسپارلاعان. ياعني زاڭ جۇزىندە وكىلەتتىلىك توقتاسا دا، ءپۋتيننىڭ ىقپالى بۇرىنعىداي جالعاسا بەرەدى»،– دەيدى.

پۋتين جانە مەدۆەدەۆ. فوتو: http://img.gazeta.ru

پۋتين ءوزىن قورعاۋعا بارىن سالادى

2004-2008 جىلدار ارالىعىندا بريتانيانىڭ رەسەيدەگى ەلشىسى بولعان توني برەنتون: «ارينە، ءپۋتيننىڭ پروبلەمالارى بار. ەكونوميكالىق قيىندىقتار قول استىنداعى ۇكىمەت ابىرويىنا نۇقسان كەلتىردى. ونىڭ پرەزيدەنتتىك مەرزىمى اياقتالعان كەزدە ياعني 2024 جىلدان كەيىن باستالاتىن جەكە پروبلەماسى دا بار. سول سەبەپتى ونىڭ قازىرگى ارەكەتىن سول پروبلەمالاردى شەشۋگە تالپىنىسى دەپ باعالاۋعا بولادى. پۋتين مالىمدەمەسىنەن تۇسىنگەنىمىزدەي، پرەزيدەنت بيلىگىنىڭ جارتىسى پارلامەنتكە جانە مەملەكەتتىك كەڭەسكە وتەدى. ەندى پۋتين ءوزىنىڭ ساياسي تاعدىرىنا باقىلاۋ جاساماق. بۇل ارەكەتتەردىڭ بارلىعى ءپۋتيننىڭ 2024 جىلدان كەيىن ءوز-ءوزىن قورعاۋعا باعىتتالعان. ونىڭ ۇستىنە ءپۋتيننىڭ بەلارۋسپەن وداقتاس مەملەكەت قۇرۋ تۋرالى جوسپارى سوڭعى بىرنەشە اپتا ىشىندە قۇلدىراي باستادى»، – دەيدى.

تھە New York Times پۋتين مەن مەدۆەدەۆ بۇگىنگە دەيىن بارلىق ساياسي قادامدى الدىن الا جوسپارلاپ، بىرلەسە ارەكەت ەتتى دەيدى. ماسەلەن، مەدۆەدەۆ پرەزيدەنت كرەسلوسىن يەلەنىپ، ءبىر جىلدان كەيىن ءپۋتيننىڭ قايتىپ كەلۋى دە روكيروۆكا بولاتىن.

Wall Street Journal رەداكتسياسى «ەكونوميكانىڭ السىرەۋىنە جانە باتىس ەلدەرى سانكتسيالارىنىڭ ارتۋىنا قاراماستان، تۇراقتىلىقتى ساتۋعا تىرىسقان پرەمەر مەدۆەدەۆتىڭ وتستاۆكاعا كەتۋى – رەسەي ساياساتى ءۇشىن قيىندىق تۋعىزادى» دەپ سانايدى.

Bloomberg سايتى رەسەي بيلىگىندەگى وزگەرىس سوڭعى ون جىل بويى وزگەرىسسىز قالعان جۇيەنى العا سۇيرەۋى مۇمكىن دەيدى.

دە-يۋرە: پۋتينگە كەرەگى – ءوز امبيتسياسى جوق شەنەۋنىك

لوندونعا قاراستى كينگز-كوللەدجى، رەسەي ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى سەم گرين رەسەيدەگى قازىرگى اۋىس-ءتۇيىس ءپۋتيننىڭ اۆتوريتەتىن ايرانداي توكپەس ءۇشىن جاسالىپ وتىر دەپ سانايدى. سەم گرين: «بۇل ارەكەتتەن كۇتىلەتىن ناتيجە وڭتايلى دەپ ايتا المايمىن. سەبەبى دۋما مەن مەملەكەتتىك كەڭەس ءرولىن سالىستىرعاندا، تاراپتار مىندەتتى تۇردە ءپۋتيننىڭ ىعىنا جىعىلادى»، – دەيدى. پروفەسسور سەم گريننىڭ پىكىرىنشە، مەدۆەدەۆ و باستا ءوز پىكىرىن ايتپايتىن، امبيتسياسى جوق ادام بولاتىن. مەدۆەدەۆ كەتكەن جاعدايدا تاعى دا ونىڭ ورنىن ماقساتى، پىكىرى جوق ادام باسادى. سەبەبى، پۋتينگە سونداي ادامدار اۋاداي قاجەت.

ۆۆس-ءدىڭ ورىس ءبولىمى پۋتين ءىزباسار تاڭداۋ تۇرماق، بيلىكتى ۋىستان شىعارعىسى كەلمەيتىنىن جازعان. سەبەبى، پۋتين ءوزى پرەزيدەنت بولماعان جاعدايدا، رەسەي قۇردىمعا كەتەدى دەپ سانايدى.

تھە Guardian باسىلىمى مەدۆەدەۆتىڭ قىسقاشا ءومىربايانىن جاريالاپ، «مەدۆەدەۆ ءپۋتيننىڭ كولەڭكەسىنەن شىقپادى. بىراق ءپۋتيننىڭ مەدۆەدەۆ وتستاۆكاسى تۋرالى شەشىمىن قالىپتى دەپ قابىلداعان ءجون: ۇكىمەت اپپاراتىنداعى مەدۆەدەۆتىڭ ىقپالى السىرەپ كەتتى» – دەيدى.

Sky News ءتىلشىسى ديانا مانگاي: «دميتري مەدۆەدەۆ ساياسي كۇش رەتىندە ەندى جوق. تاياۋ ۋاقىتتا ءبىزدى جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋم كۇتىپ تۇر. بىراق پۋتين ۇسىنعان شارالار پرەزيدەنتتىك بيلىكتى السىرەتىپ، پارلامەنت پەن پرەمەر-ءمينيستردى كۇشەيتەدى. 2024 جىلدان كەيىن پۋتين وكىلەتتىلىگى كەڭەيتىلەتىن مەملەكەتتىك كەڭەستى باسقارا الادى»، – دەپ جازعان. پۋتين ۇسىنعان قۇرىلىمدى اۆتور «يمپەريالىق انتيكۆاريات» دەپ اتاعان.

كولۋمبيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، پوستكەڭەستىك ەلدەر بويىنشا مامان تيموتي فراي Washington Post باسىلىمىندا: «پۋتين 2024 جىلدان كەيىن بيلىكتە قالۋ ءۇشىن كونستيتۋتسياداعى وزگەرىستەردى پايدالانا الادى»، – دەگەن.

The Insider سايتىنىڭ باس رەداكتورى رومان دوبروحوتوۆ: «پۋتين پرەمەر-مينيستر نەمەسە مەملەكەتتىك كەڭەستى باسقارادى» – دەگەن گيپوتەزا جاساپتى.

ايتا كەتەيىك، 15 قاڭتاردا رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين ۇكىمەت وتستاۆكاسىن قابىلدادى. ەندى جاڭا مينيسترلەر كابينەتى قۇرىلعانشا، 2018 جىلدىڭ مامىرىندا قۇرىلعان ۇكىمەت ءوز مىندەتىن اتقارا بەرەدى. ال ۆلاديمير پۋتين دميتري مەدۆەدەۆكە قاۋىپسىزدىك كەڭەسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارۋدى ۇسىنىپ وتىر. بىراق ازىرگە مۇنداي لاۋازىم جوق.

"The Qazaq Times"