ساعاتبەك مەدەۋبەكۇلى: «جۋرناليستيكاعا ءتورت جىل دا ازدىق ەتەدى...»

الاش ارىسى مىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ «قاي ەلدىڭ ءباسپاسوزى مىقتى بولسا، سول ەلدىڭ بولاشاعى زور» دەگەن ۇتىمدى ءسوزى بار. ارادا ءبىرشاما ۋاقىت وتسە دە، بۇل ءسوز ءوز ماڭىزىن جويعان ەمەس. زامان اعىمى جاڭارعان سايىن قازاق ءباسپاسوزى دە ۋاقىت تەزىنەن قالىسپاي، تىڭ اقپاراتتىق تاسقىن كەزەڭىن باستان وتكەرۋدە. الەمدىك ستاندارت بويىنشا ءتورتىنشى بيلىك قىزمەتىن اتقاراتىن جۋرناليستيكا راسىمەن قوعامدىق سانانى قوزعايتىن ىقپالدى كۇشكە يە. وسى بەدەل، ىقپالدى قالىپتاستىراتىن بىردەن-ءبىر ۇلكەن مەكتەپ – جۋرناليستيكا فاكۋلتەتتەرىندەگى وقۋدى قىسقارتۋ توڭىرەگىندە قوعامنىڭ ويى ەكىگە ءبولىندى دەسەك تە بولادى. قازىرگى قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ كەمشىن تۇستارى قانداي؟ دۇنيەنىڭ وي لەگىنەن قالىسپاۋ ءۇشىن نە ىستەمەك كەرەك؟ بۇل تۇرعىدا قازاقستانداعى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتتەرى قانداي جوبالاردى جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى؟ وسى ساۋالدار توڭىرەگىندە ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى، جۋرناليست-عالىم ساعاتبەك مەدەۋبەكۇلىمەن سۇحباتتاسقان ەدىك.

–العاشقى ساۋالىمىزدى قوعامدىق پىكىردى قوس ارناعا بولگەن تاقىرىپتان باستاساق. سوڭعى كەزدەرى جۋرناليستيكانى 2 جىل وقىتۋ كەرەك دەگەن وي ورتاعا سالىندى. بۇل تاقىرىپ ءالى دە تالقىعا تۇسەرى انىق...

جۋرناليستيكا قاي كەزدە ءتورتىنشى بيلىك قىزمەتىن اتقارادى؟ اقپارات ايقىن، ناقتى، مەملەكەت مۇددەسىن قاۋزايتىن، حالىق ساناسىنا قوزعاۋ سالاتىن بولعان جاعدايدا عانا وسى فۋنكتسياعا لايىق بولادى. ال ەندى تاۋەلسىز ءجۋرناليسپىز دەپ ۇراندايتىندار مەملەكەتتىك، اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى ساقتامايتىن بولسا، جالعان حابار تاراتاتىن بولسا، قيىندىق تۋىندايدى. كوپ ماسەلە قازىرگى جاس جۋرناليست مامانداردىڭ ساۋاتىنا كەپ تىرەلەدى.

جۋرناليستيكانى 2 جىل عانا وقىتسا دەگەن اڭگىمە شىقتى. بۇل دۇنيە باسقا ماماندىقتى بىتىرگەندەر ارى قاراي بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ، جەتىلدىرۋ ماقساتىندا وقيدى دەگەنگە كەلەدى. ياعني سالالىق جۋرناليستەرگە ارنالادى. بۇل رەتتە ءتىلشى ءوز سالاسىنىڭ مامانى، ءوز سالاسىن جازاتىن، دامىتاتىن مامان رەتىندە قالىپتاسادى. ال كاسىبي جۋرناليستيكا ءۇشىن ەكى-ءۇش جىل ازدىق ەتەدى. قوعامدىق، ساياسي، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى دەر كەزىندە كورىپ، تالداپ، ساراپتاۋ ارقىلى وقىرمانعا قاجەتتىسىن عانا بەرەتىن جۋرناليستەر ءبىلىم ارقىلى كاسىبيلىككە جول باستايدى. قوعامدىق ساناعا قوزعاۋ سالادى. ولاردىڭ ءبىلىمى مەن بىلىگى تەك قانا ءبىر سالامەن شەكتەلىپ قالمايدى. مەكتەپتى جاڭادان عانا ءبىتىرىپ كەلگەن بالا دەرەۋ جۋرناليست بولىپ قالىپتاسپايدى. ول جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنە وقۋعا تۇسەدى. ءبىرىنشى كۋرستا تانىسۋ، پسيحولوگيالىق قالىپتاسۋ ءساتى بولادى. جۋرناليستىك الىپپەمەن تانىسادى. ەكىنشى كۋرستا ماماندىققا قاراي بەت بۇرادى. ءۇشىنشى كۋرستا تاجىريبە شىڭدايدى. ال ءتورتىنشى كۋرستا سول سالانىڭ دايىن مامانى بولىپ شىعادى. ياعني ءتورت جىل بويى ءبىلىم الا وتىرىپ، مىقتى ءتىلشى بوپ شىعۋى كەرەك. ەكى جىل مۇلدە جەتپەيدى. قوعامدىق ساناسى قالىپتاسقان، ويى جۇيرىك، ءوز سالاسىن جەتىك مەڭگەرگەن ادامدار عانا ەكى-ءۇش جىل كولەمىندە مەڭگەرىپ شىعۋى مۇمكىن. ال ساناسى ءالى دە قالىپقا ءتۇسىپ ۇلگەرمەگەن بالا كاسىبي ءبىلىم الماسا، مىقتى مامان بولىپ قالىپتاسا المايدى.

شەتەلدە جۋرناليستيكانىڭ ماگيسترلىك ءبولىمىن 2 جىل وقيتىن ءۇردىس بار. ال بىزگە سالالىق جۋرناليستيكا ماماندىعى ءۇشىن كاسىبي بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋدىڭ ەكى جىلدىق وقۋ باعدارلاماسىن جاساۋ كەرەك. بارلىق ءجۋرناليستى مەديتسينا سالاسىنا نەمەسە بارلىق دارىگەردى جۋرناليستيكا سالاسىنا بەيىمدەپ شىعارامىز دەۋ – تازا اقىماقتىق. تەك قانا قوعامعا، ۇلتتىق مۇددەگە قىزمەت ەتەتىن، ويدى ءبىر ارناعا توعىستىراتىن جۋرناليستەردى دايارلاۋ مىندەت. ءتورت جىل دا از بولادى. ءتىپتى جۋرناليستيكا ينستيتۋتىن اشۋ كەرەك. ماسەلەن، وزبەكستان جۋرناليستيكا ينستيتۋتىن اشتى. سوندا عانا سالا-سالا بويىنشا وقىتىپ شىعارۋعا بولادى.

– جۋرناليستيكا فاكۋلتەتتەرىنىڭ ستۋدەنتتەرى ءتورت جىل بويى تەوريالىق بىلىممەن شەكتەلىپ قالسا، قىزمەتكە ورنالاسقاندا تاجىريبەلىك بىلىكتىلىگىن كورسەتە الا ما؟

-  قازىرگى جۋرناليستكا ماماندىعى بويىنشا وقۋ باعدارلاماسىنىڭ 70 پايىزى پراكتيكالىق دارىستەرگە ارنالادى. ەندى جوعارى وقۋ ورىندارىنا اكادەميالىق ەركىندىك بەرىلگەننەن كەيىن وقۋ باعدارلامالارىن قايتادان جاڭعىرتىپ جاتىرمىز. ياعني جاڭارتقاندا ءوزىمىز عانا ەمەس، جۇمىس بەرۋشىلەرمەن اقىلداسا وتىرىپ ولارعا قانداي مامان كەرەك، قازىرگى وقۋ ءبىتىرىپ بارعان تۇلەكتەردىڭ بويىنان قانداي قۇزىرەتتىلىكتەردى كورگىسى كەلەدى جانە وقۋ ءۇردىسى بارىسىندا قانداي پاندەردى كوبىرەك وقىتقان جاقسى دەگەن ساۋالدار توڭىرەگىندە ۇسىنىستار بىلدىردىك. بۇل جونىندە ءبىز بىرنەشە رەت كەزدەستىك. جۋرناليستيكاعا قاتىسى بار ماماندارمەن، باسپا ءىسىنىڭ ماماندارىمەن بارىپ ەكىنشى پراكتيكالىق ماشىقتاردى كوبىرەك جەتىلدىرۋ ءۇشىن سول جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ مەكەمەسىنىڭ جانىنان ارنايى بولىمگە جاۋاپتى ادامداردى تاعايىنداپ ياعني كافەدرا فيليالىن اشىپ وسى كەيبىر پراكتيكالىق دارىستەردى وقىتۋ بارىسىندا جۇمىس ۇستىندە وتكىزۋگە كەلىسىپ جاتىرمىز. مىسالى، «اتامۇرا» كورپوراتسياسىنا ماماندار بارىپ سويلەستى. بۇل تاراپ قارسىلىق بىلدىرگەن جوق. بولاشاق تىلشىلەر، ستۋدەنتتەردىڭ تاجىريبە الماسۋىنا كومەك بەرمەك. ەكىنشىدەن، ءبىز مامانداردىڭ ءوزىمىزدىڭ اۋديتورياعا كەلىپ ەلۋ مينۋتتاي شەبەرلىك ساعاتتارىن وتكىزۋدى الدىڭعى جىلداردان بەرى تاجىريبەگە ەنگىزىپ كەلە جاتىرمىز. ماسەلەن، رەداكتور كەلىپ ءوزىنىڭ رەداكتورلىق تاجىريبەسىنەن ونەگە-ۇلگى ايتسا جانە ونى قالاي جۇزەگە اسىرۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتەدى. كەلەسى كۇنى كوررەكتور كەلىپ ءوزىنىڭ تاجىريبەسىنەن كوررەكتورلىق ماشىقتاردى ۇيرەتەدى. كەلەسى جولى گازەتتىڭ قالىپتاۋشى-بەتتەۋشى مامانى كەلىپ ءوز تاجىريبەسىمەن بولىسەدى. مۇنداي رەتتە تەك ءبىر عانا مەكەمەدەن عانا ەمەس، ءارتۇرلى مەكەمەنىڭ ءوزىنىڭ مامندارى كەلىپ وسىلاي وقۋ كەستەسىنەن تىس قوسىمشا شەبەرلىك ساعاتتارىن جۇرگىزەدى. دەمەك، ءبىزدىڭ ستۋدەنتتەر بولاشاقتا 4 جىلدا تەك قانا تەوريامەن قارۋلانىپ ەمەس، پراكتيكالىق ماشىقتاردى مەڭگەرىپ شىعاتىنىنا سەنىمدىمىن.

ونىڭ ۇستىنە وسى لابوراتوريالىق ساباقتاردىڭ 70 پايىزى پراكتيكالىق ساباقتاردان تۇرادى. سەمينار، لابوراتوريا، پراكتيكالىق دارىستەردە ستۋدەنتتەردىڭ مۇمكىندىگىن اشاتىن، قابىلەتىن جەتىلدىرەتىن ساباقتاردىڭ تۇرلەرىن وتكىزۋدى جولعا قويىپ جاتىرمىز. ەڭ باستىسى، ستۋدەنتتىڭ وزىنە بايلانىستى. ەگەر ستۋدەنت ءوزى قۇلشىنىپ تۇرماسا، ءوزى ۇمتىلىپ تۇرماسا، ءوزى زەيىندى، ىقىلاستى بولماسا، ناقتى ناتيجە شىقپايدى. قازاق ايتادى، «جەتەكتەگەن تاز تۇلكى المايدى» دەپ. قانشا سۇيرەسەڭ دە ءوزىنىڭ ىنتىنى باسقاعا تارتىپ تۇراتىن بولسا، ەرتەڭ وكىنەتىن دە، وكىندىرەتىن دە سولار بولادى. بىراق، ءبىز قانشا دەگەنمەن فاكۋلتەتىمىزگە بولاشاقتا جۋرناليست بولامىن دەگەن بالالاردىڭ كوڭىلىندەگى وتىن، ۇشقىنىن جاعىپ، ودان ارى تۇتاندىرىپ جىبەرۋگە بار كۇشىمىزدى سالامىز.

-  2005 جىلى قازۇۋ ەۋروپالىق ستاندارتقا لايىقتالعان بولوندىق جۇيەگە ەندى. سول كەزدەن بەرى بۇل سيستەما ءىس جۇزىندە ورىندالىپ كەلە مە؟

-  وسى جۇيەمەن مامان دايىنداپ كەلە جاتقان شەتەلدەردىڭ تاجىريبەسىن ءبىز ءالى دە تولىق يگەرىپ بولعان جوقپىز. ولار ءوزىنىڭ وسى بولون جۇيەسىندەگى باعىت بويىنشا باعدارلامالاردىڭ ەركىندىگىمەن ءدارىس وتكىزەدى. بۇعان ءبىز ەندى-ەندى جول اشىپ كەلە جاتىرمىز. مىسالى، سالالىق جۋرناليستيكا، سالالىق ماماندىقتاردى يەگەرۋدى قولعا الدىق. ولاردىڭ قاتارىندا مەديتسينا، سپورت، ەكونوميكا، ساياسات، اگروجۋرناليستيكا سىندى سالالار بار. ياعني ءبىتىرۋشى تۇلەك بەلگىلى ءبىر سالادا بىلىگىن جەتىلدىرىپ شىعادى. بىراق،ەگەر بولون كونۆەنتسياسىنداعى كرەديتتىك تەحنولوگيانىڭ شارتى بويىنشا ءار ستۋدەنت ءوزىنىڭ وقۋ باعدارلاماسىنىڭ تراەكتورياسىن ءوزى تاڭداۋى كەرەك. ەگەر دە ول اۋىل شارۋاشىلىق جونىندە تەرەڭىرەك مالىمەت الىپ، تەرەڭىرەك بىلگىسى كەلسە اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاتىستى پاندەردى وقىتاتىن بيولوگيا فاكۋلەتىنىڭ دارىستەرىنە قاتىسىپ كرەديتىن يگەرىپ كەتۋى ستۋدەنتتىڭ قۇزىرەتىندە. زاڭ، قۇقىق جونىندە كوبىرەك بىلگىم كەلەدى دەسە، زاڭ فاكۋلتەتىنىڭ ساباق كەستەسىندەگى وزىنە ەڭ قىزىقتى دەگەن پانگە جازىلىپ ءبىلىمىن شىڭداي الادى. ءبىزدىڭ سانا ۇستازدار، وقۋ باعدارلاماسى جانە ستۋدەنت جاعىنان دا ازىرشە وعان جەتە قويعان جوق.

قازاق جۋرناليستيكاسىن ەۋروپالىق ستاندارتقا كەلتىرۋدىڭ قاجەتى جوق. ارينە، كەيبىر تاجىريبە، امالدارىن الۋىمىز كەرەك. بىراق ءوزىنىڭ تۇپكى ءداستۇرلى وقۋ ءۇردىسىن ساقتاۋى كەرەك. قازاق ۇلتتىق جۋرناليستيكاسى كوپتەگەن ەلدەردىڭ جۋرناليستكاسىنان بيىك. ءوزىنىڭ قازاعىنا، ۇلتىنا قىزمەت ەتۋگە كەلگەندە كوپتەگەن ۇلتتاردىڭ جۋرناليستيكاسىنان جوعارى: مىندەتىن، پارىزىن، ماقساتىن ورىنداپ كەلەدى. اقپاراتتىق تاۋەلسىزدىك دەيمىز، الايدا تسەنزۋرا، دەموكارتيا دەگەن بار. ەڭ اۋەلى جۋرناليست ءوزىنىڭ ار-ۇياتى الدىندا جاۋاپتى. ءبىرىنشى تسەنزور – ول ءوزىنىڭ ۇياتى، ار-وجدانى. ەكىنشى تسەنزور – ۇنەمى سىن كوزبەن قارايتىن وقىرمان، كورەرمەن. ال ونىڭ ارعى جاعىندا رەسپۋبليكا، مەملەكەتىنىڭ اتا زاڭى مەن ءوزىنىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىنە قاتىستى قۇقىقتىق نورماتيۆتىك قۇجاتتار، باپتار، زاڭ الدىندا جاۋاپتى بولعاننان كەيىن ول دا كەزەكتى تسەنزوردىڭ مىندەتىن اتقارادى. ال ەندى زاڭدا تىيىم سالىنباعان كەز كەلگەن اقپاراتتى الۋعا جۋرناليست قۇقىلى. اسىرەسە، ءبىزدىڭ قازاقستان سەكىلدى تاۋەلسىزدىگىن ەندى-ەندى تۇراقتاندىرىپ كەلە جاتقان، الەمگە ەندى-ەندى عانا قاناتىن جايىپ كەلە جاتقان مەملەكەتتىڭ جۋرناليستەرى جۇمىلا جۇمىس ىستەۋى كەرەك. جەكە توپتاردىڭ نەمەسە جەكە تۇلعالاردىڭ ەمەس،مەملەكەت مۇددەسى ءۇشىن قىزمەت ەتۋگە مىندەتتى. جالپى مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگىن ساقتاۋ، تۇراقتى ءومىر ءسۇرۋى، ىنتىماق-بىرلىك، تاتۋلىق، ءوزارا تۇسىنىستىك ماسەلەسى ءبىرىنشى ورىندا. ىشكى بىرلىك مىعىم بولۋى كەرەك. وسى ىشكى تاتۋلىق-ىنتىماقتى، ادامداردىڭ ءبىر ارناعا توعىسۋىن اتقاراپ كەلە جاتقان قازاق ۇلتتىق جۋرناليستيكاسى. ۇلتتى ۇيىستىرىپ وتىرعان دا وسى جۋرناليستەر. ءتىلشىنىڭ تۇيسىگىندەگى ەڭ ءبىرىنشى مىندەت – وتانىنا، مەملەكەتىنە، ەلىنە، حالقىنا ەڭبەك ەتۋ. ال كۇندەلىكتى باسەكەلەستىكتى جەلەۋ ەتىپ، بىرىنەن-ءبىرى ەسەپ الۋعا كۇش جۇمسايتىن جۋرناليستيكا بيىك بولمايدى. ول – الدەكىمنىڭ سويىلىن سوعاتىن قولجاۋلىق جۋرناليستيكا.

جۋرناليستيكانىڭ ءپرينتسيپى بارشاعا ورتاق – قوعامدىق ساناعا قوزعاۋ سالۋ. ال نەمەن جانە قالاي اقپارات الاسىڭ، قانداي جولمەن تاراتۋ ول ەكىنشى ماسەلە. ماسەلە نەنى جانە نە ءۇشىن تاراتاسىڭ؟ سوعان جاۋاپ ىزدەيسىڭ. ماسەلەن، بىلىكتى جۋرناليست تە، باسقا سالانىڭ ادامى دا اقپارات الا الادى. ال ەندى اقپارات تارۋشىنىڭ ءبارى جۋرناليست ەمەس. ءجۋرناليستىڭ ۇلى مىندەتى – ءبىر اقپارات بولسا دا قاجەتتى، كەرەكتى دۇنيەنىڭ وتىمدىلىگىن ارتتىرۋ. جانە ميلليونداردىڭ، ميللياردتتاردىڭ قاجەتىنە جارايتىنداي بولۋى ءتيىس. ونىڭ تاعدىرىن ويلاي وتىرىپ، بولاشاعىنا كەسىرىن تيگىزبەۋ كەرەك. ال ەندى قيراتۋ، ءبۇلدىرۋ، قۇرتۋ، ىدىراتۋ ءۇشىن اقپارات تاراتۋ – جاۋىزدىق. وسى فۋنكتسيانى ياعني دەزينفورماتسيا – ناقپاراتتى ماقسات ەتىپ جۇرگەندەر دە بار. بۇدان اۋلاق بولۋ كەرەك. ەگەر دە شىنىمەن دە ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدى، ۇلتىمىزدى جاھاندانۋ كەزەڭىندە الىپ شالعىسى ورىپ بارا جاتقان زاماندا ۇلتىمىزدى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەك كىمنىڭ قارۋى كەرەك بولادى؟ البەتتە، مىلتىقسىز مايداننىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن جۋرناليستەردىڭ اقپاراتى. بارلىعىنىڭ ىشىندەگى ەڭ قۋاتتىسى دا، ەڭ ىقپالدىسى دا – قارۋسىز مايدان. ءدال وسى تۇستا بيىك جۋرناليستيكانىڭ كاسىبي ماماندارى اقاپارتتىق قاۋىپسىزدىكتى، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىكتى، ۇلت بولاشاعىن ويلاي وتىرىپ حابار تاراتادى. ال ۇلتىنا، مەملەكەتىنە قىزمەت ەتپەگەن جۋرناليستيكا اتىنا لايىق ەمەس. جۋرناليستيكانىڭ ۇلى مىندەتى – ۇلتتى ۇيىستىرۋ، كەلەشەككە ەڭبەك ەتۋ.

– فاكۋلتەتتە دۋالدى وقىتۋ – عىلىم مەن ءوندىرىستى ءتيىمدى بايلانىستىرۋ ءۇردىسى بار.  بۇل قانشالىقتى جۇزەگە اسىپ كەلەدى؟

ءبىز ىلگەرىلەۋ ارقىلى وسى باعىتقا كەلە جاتىرمىز. ماسەلەن، «The Qazaq Times» سايتىندا، «ايقىن» گازەتىندە، «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىندا شاكىرتتەرىمىز قىزمەت ەتۋمەن قاتار، ۋنيۆەرسيتەتتە ءبىلىم الىپ ءجۇر. ياعني ءبىلىم الۋدىڭ بۇل ءتۇرى جان-جاقتىلىققا بەيىمدەيدى. ءبىلىم الۋمەن قاتار، تاجىريبە شىڭداپ جوو-نى تامامداعان كەزدە ناعىز بىلىكتى، دايىن مامان بولىپ قالىپتاسادى. وقىپ ءجۇرىپ ۇيرەنۋ، ۇيرەنىپ ءجۇرىپ وقۋ – بۇگىنگى زاماننىڭ تالابى.

– كەيدە ناسيحاتقا قۇرالعان اقپارات جازاتىن تىلشىلەر ۇلتتىق مۇددەنى قاۋزايتىن جۋرناليستەردىڭ الدىن وراپ كەتەدى. سىزدىڭشە، سارىجاعال باسىلىمداردىڭ ارتۋىنا نە سەبەپ؟

-  مۇندايلاردىڭ ارتۋىنا سارىجاعال سانانىڭ، سارىجاعال تانىمنىڭ، سارىجاعال تالعامنىڭ تومەندىگى سەبەپ. بيىك جۋرناليستيكانىڭ قاجەتتى اقپاراتتارىن الىپ، قورىتىپ پايدالانۋعا ازىرگە ورەمىزدىڭ جەتپەيتىندىگى. ول ءوز الدىنا بولەك. ورەمىز جەتۋى مۇمكىن، بىراق سونى جەتكىزبەي وتىرعان سىرتقى اقپارات كۇشتەرىنىڭ ىقپالى بار. ءبىزدى كوگەرتەيىن، كوكتەتەيىن دەگەن بىردە-ءبىر مەملەكەت جوق، مەنىڭشە. وسى ۇلان-بايتاق ەلدىڭ يەمدەنىپ وتىرعان جەرىنە كىشكەنە كوز الارتىپ وتىرعاندار دا بار. قايتسەك تە وسى 18-اق ميلليون حالىقتى جۇتىپ الىپ، وزىمىزگە اينالدىرىپ جىبەرسەك دەپ اقپارات تاراتىپ وتىرعاندار دا بار جانە ولار جاستاردىڭ ساناسىن ۋلاۋ ءۇشىن، جاستاردىڭ پيعىلىن وزگەرتۋ ءۇشىن، جاس بۋىننىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا دەگەن تۇسىنىگى مەن تانىمىن مۇلدەم باسقاعا بۇرۋ ءۇشىن بەرەكەتسىزدىككە، بەيجايلىققا، نەمقۇرايدىلىققا، وزىنەن-ءوزى جيرەنۋگە ۇيرەتىپ جاتقان اقاپارت تاسقىنى وتە كوپ. ال بيىك جۋرناليستيكا سونداي جامان قىلىقتاردان قورعان بولىپ، ۇلتتىڭ ۇلىلىعىن، مەملەكەتتىڭ قۋاتتىلىعىن تانىتۋى ءتيىس. سىرتقى كۇشتەرگە تويتارىس بەرۋى كەرەك. وعان تەك تەوريالىق تۇرعىدان تانىمىن تولىقتىرعاندار عانا تويتارىس بەرە الادى. ال ءجۇردىم-باردىم قاراپ، وقىماي اقپارات تاراتاتىندار سارىجاعال وسەك حابار تاراتادى. وندايدىڭ ساناسىندا بىرەۋدىڭ قولشوقپارى بولىپ، ءوزىنىڭ اتىن شىعارۋ، بىرەۋگە قىزمەت ەتۋ نەمەسە ارزان اتاق جيناۋ ماقسات بولادى. دەمەك، اقپارات تاراتىپ جۇرگەندەردىڭ ءبارى – جۋرناليست ەمەس!

– زاماناۋي جۋرناليستيكانىڭ ءداستۇرلى اقپارات تاراتۋدى تۇبەگەيلى جويىپ جىبەرۋى مۇمكىن بە؟

-  قازىر اقپارات الۋ مەن تاراتۋدىڭ امال-تاسىلدەرى وزگەردى. ياعني تاسقا باسىپ-قاشاۋدىڭ مۇلدەم تىڭ تۇرلەرى قالىپتاستى. سايت، پورتال كەڭ قولدانىسقا ەنىپ، بلوگەرلەر پايدا بولدى. الەۋمەتتىك جەلىدە قىسقا دۇنيە جازعانداردىڭ ءبارى ءوزىن جۋرناليست سەزىنەتىن بولدى. ال ەندى وسى زاماناۋي تەحنولوگيا الىپ كەلگەن جاڭالىق، ءادىس-تاسىلدەر كەشەگى ءداستۇرلى اقپارات تارتۋدىڭ جالعاسى. وقۋعا دەگەن ىنتا-ىقىلاسى جوعارى حالىق بار كەزدە قاعازداعى اقپارات قالمايدى. ويتكەنى، كوزبەن كورگەن اقپارات پەن ينتەرنەتتەگى اقپاراتتاردىڭ ءوز ايىرماشىلىقتارى مەن ءوز الدىنا بولەك بەرىلۋ فورمالارى بار. ارينە، لەزدىك تۇرعىدان كەلگەندە عالامتور قازىرگىنى قازىر وڭدەپ بەرەدى. ال بولعان وقيعانى ءتۇپ-تۇقيانىنا دەيىن زەرتتەپ، ەكشەلەپ بەرەتىن نەمەسە قاداعالايتىن ءداستۇرلى جۋرناليستيكا.

– سىزدىڭشە، قازىرگى قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ تۇيىتكىلدى ماسەلەسى نە؟ بولاشاعىنان قانداي ءۇمىت كۇتەسىز؟

-  جۋرناليستەردىڭ بىلىگى، ءبىلىمى ءوز سالاسىن ارى قاراي يگەرۋگە جەتىپ جاتىر. ماسەلە مەملدەكەتتىك تۇرعىدان قامقورلىقتا. جۋرناليستەر امەريكادا بولسا دا ءوزىنىڭ مەملەكەتىنە، ۇلتىنا، بولاشاعىنا قىزمەت ەتۋى كەرەك. ەكىنشى جاعىنان العاندا، تەحنولوگيالىق جاعىنان دامىتۋ قاجەت. قارجى ءبولۋ ارقىلى مۇمكىندىكتەرگە جول اشۋ كەرەك. سونداي جاعدايدا الەمدىك كەڭىستىكتى يگەرىپ، عالامدىق اقپارات كەڭىستىگىن قازاق كونتەنتىمەن تولتىرا الامىز. قازىرشە وسى ورتا بوس تۇر. ال سول بوس ورىنداردى شەتەلدىكتەر ءوز مۇددەسىنە نەگىزدەلگەن اقپاراتتارمەن تولىقتىرىپ جاتىر. بىزدە ءالى دە امەريكالىق نەمەسە رەسەيلىك اقپاراتتىڭ ىقپالىمەن قازاق تىلىندە حابار تاراتۋ بار. وسى باستى ماسەلە دەپ ايتۋعا بولادى. ءوزىمىزدىڭ مۇمكىندىگىمىزدى پايدالانىپ، ءوز ماقسات-مۇددەمىز ارقىلى حابار تاراتۋدى قولعا الۋ كەرەك. سونداي-اق الەمنىڭ 70 پايىزى سويلەيتىن اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرىپ، ءوزىمنىڭ ۇلتىمدى الەمگە تانىتامىن دەگەن ۇل-قىزدارعا جول اشۋىمىز كەرەك. قازاقتىڭ مۇددەسىن قورعاپ، ۇلتىن سۇيەتىن، وزگەنىڭ ىقپالىنا جىعىلمايتىن جۋرناليستەر قالىپتاستىرۋ باستى پارىز. ۇشىنشىدەن، تەحنيكالىق بازا جاساپ، وقۋ-ادىستەمەلىك قور قالىپتاستىرۋ كەرەك. ءدارىس ۇيرەتۋ ءداستۇرى ءالى جەتىلمەگەن، وقۋ بازاسى جاڭارماعان دۇنيەلەر بار. وسىندايدا باسەكەلەستىك تە قاجەت. سونىمەن قاتار، وقۋ بىتىرگەن تۇلەكتەردى مەملەكەتتىك گرانتتارمەن قىزمەتكە ورنالاسۋ مۇمكىندىگىن ارتتىرعان ءجون.«جوعارى وقۋ ورىندارىن بىتىرگەندەر نەگە ءالى جۇمىسسىز بوس ءجۇر؟!» دەپ ۇرىسىپ، تالاپ ەتپەستەن بۇرىن، سول جاعدايدى رەتتەۋ كەرەك.

ەگەر ءار ءتىلشى ۇلتىنىڭ رۋحىن كوتەرىپ، وتانىم دەپ قىزمەت ەتەتىن بولسا، قازاق جۋرناليستيكاسى ەشقاشان قۇلدىرامايدى. قاي جاعدايدا بولماسىن ناقتى ءارى دالەلدى اقپارات تاراتۋ ءجۋرناليستىڭ ازاماتتىق ، پاتريوتتىق مۇددەسىنە كەلىپ سايادى. سول كەزدە عانا ۇلتتىق جۋرناليستيكانىڭ كەلەشەگى كەمەل، بولاشاعى جارقىن بولماق.

سۇحباتىڭىزعا راقمەت!

"The Qazaq Times"