جاپون پرەمەرىنىڭ تاريحي ساپارى: جاپونمەن جاقىنداسۋ قىتايدى قىسپاقتان قۇتقارا ما؟

جاپونيانىڭ باس ءۋازىرى (پرەمەر-ءمينيسترى) شينزو ابە وسى اپتادا قىتايعا رەسمي ساپارمەن بارماق. بۇل ونىڭ 2012 جىلى جاپونيا پرەمەر-ءمينيسترى بولىپ سايلانعاننان بەرگى العاش رەت قىتايعا رەسمي ساپارمەن بارۋى بولماق. وسىعان بايلانىستى الەم اقپارات قۇرالدارىندا اقش پەن قىتاي اراسىنداعى ساۋدا سوعىسى تاريحي قايشىلىقتاعى قىتاي-جاپونيانىڭ قارىم-قاتىناسىن جاقىنداتا ءتۇسۋى مۇمكىن دەگەن بولجامدار ايتۋدا.

جاپون باس ءۋازىرىنىڭ بەيجىڭدەگى ءۇش كۇندىك ساپارى ەكى ەل اراسىنداعى تاريحي داۋ-دامايدى تولىق شەشىپ كەتە الماۋى مۇمكىن. الايدا، بۇل ەكى ەلدىڭ ۇكىمەت تىزگىنىن ۇستاپ وتىرعان باسشىلار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى جاقسارتىپ، سول ارقىلى ەكونوميكالىق بايلانىستى، ءبىر-بىرىنە دەگەن ستراتەگيالىق ساياساتتى وزگەرتۋگە سەبەپ بولۋى مۇمكىن.

شينزو ابە بەيسەنبى كۇنى ءوزىنىڭ العاش رەتكى رەسمي قىتاي ساپارىن باستايدى. جاپون پرەمەرىنىڭ دەلەگاتسياسىندا 500-دەن اسا جاپوندىق بيزنەس كوشباسشىلارى بار. ولار قىتايلىق بيزنەس كوشباسشىلارىمەن ينۆەستيتسيالىق فورۋمدارعا قاتىسادى جانە ءۇشىنشى الەم ەلدەرىنىڭ ىنتىماقتاستىعىنا قاتىستى ماسەلەلەردى تالقىلايدى.

ۋاشينگتونمەن قارىم-قاتىناسى بارعان سايىن ناشارلاي تۇسكەن بەيجىڭ بيلىگى، بۇل رەتكى جاپوندىق قوناقتارىنا بارىنشا ىستىق ىقىلاس كورسەتۋى مۇمكىن.  قىتاي-جاپون اراسىنداعى تاريحي قايشىلىقتاردى، ەلارالىق كىربەڭدىكتەردى، تەرريتوريالىق داۋلاردى شەشۋدى كەيىنگە ىعىستىرا تۇرىپ، توكيومەن تىعىز بايلانىس ورناتۋعا قۇلشىناتىنى انىق. بۇل بەيجىڭ بيلىگىنىڭ ساياسي پسيحولوگياسى مەن قازىرگى اقش-قىتاي قايشىلىعى وسى بولجامدى شىندىققا جاقىن دەۋگە يتەرمەلەيدى.

ال، جاپونيا جونىنەن الىپ ايتقاندا، بۇل قىتاي سىندى الىپ بازارعا كىرۋدىڭ ۇلكەن ورايى سانالادى. كوپ جىلدان بەرى بەيجىڭ مەن توكيو اراسىنداعى قايشىلىق (كوبىنە كوپ بەيجىڭنىڭ جاپونياعا قاراتقان ساياساتى ەكى ەل اراسىنداعى ۇزاق مەرزىمگە سوزىلعان ساياسي كىربەڭدىكتى تۋدىردى) جاپونيانىڭ قىتاي بازارىنا كىرۋىنە بوگەسىن بولىپ كەلدى. ال، بۇل ورايدى شينزو ابەگە ترامپتىڭ جاراتىپ بەرگەنى بارشاعا بەلگىلى. ءارى، بۇل جاپونيانىڭ ديپلوماتيالىق مۇددەلەرىنە دە ساي كەلەدى. ال، جاپوندىق كومپانيالار قىتايدىڭ «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باعدارلاماسىنا وراي ىنتىماقتاستىق كەلىسىمدەرىن جاساسىپ جاتسا، بۇل قىتاي ءۇشىن كوبىرەك ءتيىمدى.

قىتايدىڭ «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باعدارلاماسى وتەدى دەپ جوسپارلانعان ەلدەردە، قىتايدىڭ كولەمدى نەسيەلەرىنە دەگەن سەنىمسىزدىك پايدا بولعان. ول ارينە زاڭدى دا. سەبەبى، قىتايدىڭ افريكاداعى، ورتا-شىعىستاعى، شىعىس ەۋروپا جانە ورتالىق ازياداعى قادامدارى وسى سەنىمسىزدىككە باستى سەبەپ بولىپ وتىر. ال، جاپون كومپانيالارى قىتايمەن وسى سالادا ىنتىماقتاستىققا كەلۋى بۇل جاعىندا قىتايعا زور قولداۋ كورسەتكەنمەن بىردەي. تايۋاندىق (تايۆاندىق) اقپارات قۇرالدارى، بۇل قىتاي نەسيەسىنە بايلانىستى الاڭداۋشىلىقتار مەن سىن-پىكىرلەردى جويۋعا كومەكتەسەدى دەگەن پىكىردى دە ايتادى.

قۇراما شتات باسىلىمدارىنىڭ ايتۋىنشا، ابە مىرزانىڭ قىتاي ساپارى كەزىندە ەكى ەلدىڭ ينۆەستيتسيالىق جوسپارلار سەرياسىن جاريالانۋى دا مۇمكىن.  كەيبىر باقىلاۋشىلار ەكى ەلدىڭ تايلاند سياقتى جەرلەردە ىنتىماقتاساتىن-كورمەيتىنىن كۇتۋدە. ءتىپتى، كەيبىر امەريكالىق ساراپشىلار،  ەكى ەل وزگە ءبىر مەملەكەتتەردە بىرلەسكەن جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋى دا مۇمكىن دەپ قارايدى.

جاپون پرەمەرى قىتاي ساپارىنان بۇرىن، جاپونيانىڭ ەكونوميكالىق دامۋدى ىنتالاندىرۋ ماقساتىندا، جاھاندىق دەڭگەيدە ينفراقۇرىلىمدى قۇرۋعا قولداۋ كورسەتەتىنىن انىق اڭعارتتى. بۇل رەت جاپونيا مەن قىتاي اراسىنداعى ساۋدا كەلىسىمى بىلتىر ترامپتىڭ قىتاي ساپارى كەزىندە قول قويىلعان كەلىسىمدەردىڭ قۇنىنا قارايلاس بولادى دەپ كۇتىلەدى.

ءبىر سوزبەن ايتقاندا جاپون پرەمەرىنىڭ قىتاي ساپارى حالىقارالىق جاعدايلاردا بىرقاتار وزگەرىستەردى الىپ كەلمەك. بۇل قىتايدىڭ دا الەم ەلدەرىمەن قارىم-قاتىناسىنا دا وزگەرىس ەنگىزۋى مۇمكىن. الايدا، جاپونيانىڭ قىتايمەن بايلانىسىن جاقسارتۋى قىتايدىڭ قىسپاقتان شىعار جولدى تاپقانى بولىپ سانالمايدى. سەبەبى، بەيجىڭ بيلىگى ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق ساياساتتارىنا ترامپ ايتقانداي وزگەرتۋلەر ەنگىزبەسە، اشىق ەكونوميكالىق ساياساتتاردى جولعا قويماسا، اقش-پەن اراداعى ساۋدا داۋى تولاستاماق ەمەس. ونىڭ ۇستىنە، جاپونيا قىتايدان وزىنە تونەتىن قاۋىپتى سەيىلتۋدىڭ ءتۇرلى جولىن ىزدەپ كەلەدى. سوڭعى كەزدەرى جاپونيا وسى ماقساتتا ءوزىنىڭ قورعانىس قۋاتىن ارتتىرۋعا كىرىستى. جاپونيا، تايۋان، وڭتۇستىك كورەيا، فيليپپين، يندونەزيا، ۆەتنام بۇلار تاريحتان بەرى قىتايدىڭ تەڭىزدەگى ىقپالىنا قارسى تۇتاسقان قامال  بولىپ كەلە جاتقان ەلدەر.

ال، جاقىندا ءۇندىستان پرەمەر-ءمينيسترى نارەندرا مودي جاپونياعا ساپارمەن بارادى. ونىڭ توكيو ساپارىنىڭ باستى ماقساتتارى قاتارىندا، تەڭىزدەگى ستراتەگيالىق ىنتىماقتاستىقتى بەكەمدەپ، قىتايدىڭ ىقپالىن السىرەتۋ ەكەنى تاعى بار.

اقش ۇكىمەتى قىتايدىڭ افريكاداعى جوبالارىنا تەڭ تۇراتىن «جاڭا افريكا ستراتەگياسىن» جاريالاۋعا دايىن وتىر. سونىمەن قوسا، جاپونيا تاريحي وداقتاسى سانالادى. قىتاي ءۇشىن جاپونيامەن تىعىز ەكونوميكالىق بايلانىستى اقش-قا قارسى قارۋ رەتىندە سىلتەمەي، كەرىسىنشە، نارىقتىق ەكونوميكا قۇرۋعا، اشىق ەكونوميكا ساياساتىن جۇرگىزۋگە، نەسيەلەرى ارقىلى شاعىن دامۋشى ەلدەردى وزىنە تاۋەلدى ەتۋدەن كورى ورتاق دامۋى جوبالارىن جۇزەگە اسىرۋدى قولعا العانى دۇرىس بولماق. سەبەبى، قازىر قىتايدىڭ ىشكى-سىرتقى ساياساتتارى تولىقتاي قىتايعا قارسىلىقتى بارىنشا ءورشىتىپ وتىر.

“The Qazaq Times”