Japon prem'eriniñ Qıtay saparı birqatar özgeristerge mwrındıq bolmaq. Foto: bloomberg.com.

Japoniyanıñ bas uäziri (prem'er-ministri) Şinzo Abe osı aptada Qıtayğa resmi saparmen barmaq. Bwl onıñ 2012 jılı Japoniya prem'er-ministri bolıp saylanğannan bergi alğaş ret Qıtayğa resmi saparmen baruı bolmaq. Osığan baylanıstı älem aqparat qwraldarında AQŞ pen Qıtay arasındağı sauda soğısı tarihi qayşılıqtağı Qıtay-Japoniyanıñ qarım-qatınasın jaqındata tüsui mümkin degen boljamdar aytuda.

Japon bas uäziriniñ Beyjiñdegi üş kündik saparı eki el arasındağı tarihi dau-damaydı tolıq şeşip kete almauı mümkin. Alayda, bwl eki eldiñ ükimet tizginin wstap otırğan basşılar arasındağı qarım-qatınastı jaqsartıp, sol arqılı ekonomikalıq baylanıstı, bir-birine degen strategiyalıq sayasattı özgertuge sebep boluı mümkin.

Şinzo Abe beysenbi küni öziniñ alğaş retki resmi Qıtay saparın bastaydı. Japon prem'eriniñ delegaciyasında 500-den asa japondıq biznes köşbasşıları bar. Olar qıtaylıq biznes köşbasşılarımen investiciyalıq forumdarğa qatısadı jäne üşinşi älem elderiniñ ıntımaqtastığına qatıstı mäselelerdi talqılaydı.

Uaşingtonmen qarım-qatınası barğan sayın naşarlay tüsken Beyjiñ biligi, bwl retki japondıq qonaqtarına barınşa ıstıq ıqılas körsetui mümkin.  Qıtay-japon arasındağı tarihi qayşılıqtardı, elaralıq kirbeñdikterdi, territoriyalıq daulardı şeşudi keyinge ığıstıra twrıp, Tokiomen tığız baylanıs ornatuğa qwlşınatını anıq. Bwl Beyjiñ biliginiñ sayasi psihologiyası men qazirgi AQŞ-Qıtay qayşılığı osı boljamdı şındıqqa jaqın deuge itermeleydi.

Al, Japoniya jöninen alıp aytqanda, bwl Qıtay sındı alıp bazarğa kirudiñ ülken orayı sanaladı. Köp jıldan beri Beyjiñ men Tokio arasındağı qayşılıq (köbine köp Beyjiñniñ Japoniyağa qaratqan sayasatı eki el arasındağı wzaq merzimge sozılğan sayasi kirbeñdikti tudırdı) Japoniyanıñ Qıtay bazarına kiruine bögesin bolıp keldi. Al, bwl oraydı Şinzo Abege Tramptıñ jaratıp bergeni barşağa belgili. Äri, bwl Japoniyanıñ diplomatiyalıq müddelerine de say keledi. Al, japondıq kompaniyalar Qıtaydıñ «Bir beldeu, bir jol» bağdarlamasına oray ıntımaqtastıq kelisimderin jasasıp jatsa, bwl Qıtay üşin köbirek tiimdi.

Qıtaydıñ «Bir beldeu, bir jol» bağdarlaması ötedi dep josparlanğan elderde, Qıtaydıñ kölemdi nesielerine degen senimsizdik payda bolğan. Ol ärine zañdı da. Sebebi, Qıtaydıñ Afrikadağı, Orta-Şığıstağı, Şığıs Europa jäne Ortalıq Aziyadağı qadamdarı osı senimsizdikke bastı sebep bolıp otır. Al, japon kompaniyaları Qıtaymen osı salada ıntımaqtastıqqa kelui bwl jağında Qıtayğa zor qoldau körsetkenmen birdey. Tayuandıq (Tayvan'dıq) aqparat qwraldarı, bwl Qıtay nesiesine baylanıstı alañdauşılıqtar men sın-pikirlerdi joyuğa kömektesedi degen pikirdi de aytadı.

Qwrama Ştat basılımdarınıñ aytuınşa, Abe mırzanıñ Qıtay saparı kezinde eki eldiñ investiciyalıq josparlar seriyasın jariyalanuı da mümkin.  Keybir baqılauşılar eki eldiñ Tailand siyaqtı jerlerde ıntımaqtasatın-körmeytinin kütude. Tipti, keybir amerikalıq sarapşılar,  eki el özge bir memleketterde birlesken jobalardı jüzege asıruı da mümkin dep qaraydı.

Japon prem'eri Qıtay saparınan bwrın, Japoniyanıñ ekonomikalıq damudı ıntalandıru maqsatında, jahandıq deñgeyde infraqwrılımdı qwruğa qoldau körsetetinin anıq añğarttı. Bwl ret Japoniya men Qıtay arasındağı sauda kelisimi bıltır Tramptıñ Qıtay saparı kezinde qol qoyılğan kelisimderdiñ qwnına qaraylas boladı dep kütiledi.

Bir sözben aytqanda japon prem'eriniñ Qıtay saparı halıqaralıq jağdaylarda birqatar özgeristerdi alıp kelmek. Bwl Qıtaydıñ da älem elderimen qarım-qatınasına da özgeris engizui mümkin. Alayda, Japoniyanıñ Qıtaymen baylanısın jaqsartuı Qıtaydıñ qıspaqtan şığar joldı tapqanı bolıp sanalmaydı. Sebebi, Beyjiñ biligi öziniñ ekonomikalıq sayasattarına Tramp aytqanday özgertuler engizbese, aşıq ekonomikalıq sayasattardı jolğa qoymasa, AQŞ-pen aradağı sauda dauı tolastamaq emes. Onıñ üstine, Japoniya Qıtaydan özine tönetin qauipti seyiltudiñ türli jolın izdep keledi. Soñğı kezderi Japoniya osı maqsatta öziniñ qorğanıs quatın arttıruğa kiristi. Japoniya, Tayuan, Oñtüstik Koreya, Filippin, Indoneziya, V'etnam bwlar tarihtan beri Qıtaydıñ teñizdegi ıqpalına qarsı twtasqan qamal  bolıp kele jatqan elder.

Al, jaqında Ündistan prem'er-ministri Narendra Modi Japoniyağa saparmen baradı. Onıñ Tokio saparınıñ bastı maqsattarı qatarında, teñizdegi strategiyalıq ıntımaqtastıqtı bekemdep, Qıtaydıñ ıqpalın älsiretu ekeni tağı bar.

AQŞ ükimeti Qıtaydıñ Afrikadağı jobalarına teñ twratın «Jaña Afrika strategiyasın» jariyalauğa dayın otır. Sonımen qosa, Japoniya tarihi odaqtası sanaladı. Qıtay üşin Japoniyamen tığız ekonomikalıq baylanıstı AQŞ-qa qarsı qaru retinde siltemey, kerisinşe, narıqtıq ekonomika qwruğa, aşıq ekonomika sayasatın jürgizuge, nesieleri arqılı şağın damuşı elderdi özine täueldi etuden köri ortaq damuı jobaların jüzege asırudı qolğa alğanı dwrıs bolmaq. Sebebi, qazir Qıtaydıñ işki-sırtqı sayasattarı tolıqtay Qıtayğa qarsılıqtı barınşa örşitip otır.

“The Qazaq Times”