قىتاي اقش-پەن ساۋدا سوعىسى كەزىندە الەمنەن وقشاۋلانىپ قالۋى مۇمكىن

قىتاي مەن اقش اراسىنداعى ساۋدا-ساتتىق سوعىسى ۋشىعا تۇسكەن كەزدە، اقش پەن وزگە مەملەكەتتەر اراسىنداعى ساۋدا جانجالدارى بىرتىندەپ شەشىمىن تابا باستادى. وتكەن اپتانىڭ سوڭىندا اقش پرەزيدەنتى مەكسيكامەن جاڭا ساۋدا كەلىسىمىنە قول جەتكىزە العانىن مالىمدەدى. 

ترامپ ءوزىنىڭ تۆيتتەر پاراقشاسىنا: «مەكسيكامەن جاسالعان كەلىسىم ويداعىداي بولدى. اۆتوكولىك وندىرۋشىلەر مەن فەرمەرلەرگە قامقورلىق كەرەك، ايتپەسە كەلىسىم بولمايدى. كانادانىڭ ساۋدا تاريفتەرى مەن كەدەرگىلەرى تىم جوعارى. بۇل رەتتە اقش-مەكسيكا اراسىنداعى كەلىسىمدى كۇتەتىن بولادى. ەگەر كەلىسىمگە قول جەتكىزە الماساق، اۆتوكولىك ونىمدەرىنە كەدەن سالىعى ەنگىزىلەتىن بولادى»، – دەپ جازعان.

بۇل ترامپتىڭ ەۋروپا وداعىمەن جاساسقان كەلىسىمىنەن كەيىنگى تاعى ءبىر جەتىستىگى بەۋگە بولادى.

وتكەن اپتادا اق ءۇي ۇلتتىق ەكونوميكالىق كەڭەسىنىڭ ديرەكتورى كادلوۋ بىرنەشە اقپارات قۇرالدارىندا قىتايعا ەسكەرتۋ جاساپ: «ەڭ دۇرىسى پرەزيدەنتى ترامپتى تومەن باعالاماعاندارى دۇرىس، جاقىن ارادا قۇراما شتات اليانس قالىپتاستىراتىن بولادى، بۇل ارينە قىتايدىڭ ادىلەتسىز ساۋدا ساياساتىنا جاۋاپ بولماق»، – دەگەن ەدى. ونىڭ ايتىپ وتىرعان بۇل اليانسى قىتاي بىرىگۋدى كوزدەيتىن ەو، مەكسيكا جاپونيا جانە اۋستراليانى (اۆستراليا) قامتيدى. ەگەر جاڭا سولتۇستىك امەريكا ەركىن ساۋدا كەلىسىمى تابىستى بولاتىن بولسا بۇل قاتارعا كانادا دا قوسىلماق.

مەكسيكادا 1 شىلدەدەگى پرەزيدەنت سايلاۋى كەزىندە لوپەس وبرورد جەڭىسكە جەتتى. ول سايلاۋ كەزىندە اقش-قا قاتاڭ ساياسات ۇستاناتىن بولىپ كورىنگەنىمەن، ساراپشىلار وبرورد پرەزيدەنت بولعاننان كەيىن اقش-پەن بايلانىستى جاقسارتۋعا تىرىسادى دەپ بولجاعان. ءارى، بۇل بولجام العاشقى ادىمدا تۋرا شىعىپ وتىر.

ال، باستاپقىدا اقش-تىڭ ساۋدا ساياساتىنا كونبەيتىن كورىنگەن ەۋروداق ىمىراعا كەلە باستادى. ساراپشىلار الداعى ۋاقىتتا جاپونيا دا ەو-نىڭ ءىزىن جالعايدى دەپ قارايدى. اۋستراليا ونسىز دا اقش-تان باس تارتپايتىن ادال سەرىگى. ەگەر بۇعان كانادا مەن مەكسيكانى قوساتىن بولساڭىز شىنىندا اقش-تىڭ ۇلكەن اليانسقا يە بولعانىن بايقايسىز.

ونى بىلاي اشالاپ ايتا كەتەيىك – ترامپ بارلىق كوپجاقتى كەلىسىمدەردى قايىرىپ قويىپ، جەكە-جەكە كەلىسىمدەر جاساستى. جوعارىدا اتالعان ەلدەر مەن وڭىرلەر جاھاندىق نارىقتىڭ 70 پايىزىن يەلەيدى. ال، كوپ جىلدار بويى قىتاي ىرعىن پايداعا كەنەلىپ كەلگەن دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ الداعى مارتەبەسى كۇماندى. بۇدان كەلىپ شىعاتىن ءتۇيىن – قىتاي اقش-پەن ساۋدا سوعىسى كەزىندە وقشاۋلانىپ، جاڭا سىندارعا تاپ كەلۋى مۇمكىن.

قۇراما شتات پەن جاپون ساۋدا مينيسترلەرىنىڭ ساۋدا كەلىسسوز راۋندى جۇما كۇنى ءبىر مارەسىنە جەتىپ توقتادى. تاراپتار اۆتوكولىكتەرگە سالىناتىن سالىق پەن اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىندە عانا ءسوز بىرلىگىنە كەلە المادى. الايدا، قىتاي ماسەلەسى تۇرعىسىنان، اقش پەن جاپون ۇكىمەتتەرى جاھاندىق ەكونوميكالىق ماسەلەلەردە ءبىر-ءبىرىن قولدايتىنى انىق بولا ءتۇستى. ايتالىق، ادىلەتسىز ساۋدا ساياساتىن جويۋ جانە زياتكەرلىك مەنشىك قۇقىعى ماسەلەسىندە كوزقاراستارى ورتاق، ءتىلى ءبىر. جاپونيانىڭ ىقپالدى باسىلىمدارى ەو-نى قامتىعان «قىتايدى قورشاۋ جەلىسى» دەيتىن جاڭا جوسپارلاردى كوپتەپ تالقىلاي باستادى.

دەسەك تە، الەمدى جالىنىمەن شارپىپ كەتۋى مۇمكىن ساۋدا سوعىسى ماسەلەسىنىڭ تاعى ءبىر قىرىنان الىپ قاراماي بولمايدى. قازىر قىتاي وزىنە تونگەن قىسىمدارعا قاراماستان مايدانىندا تابانداپ تۇراتىنىن انىق بايقاتتى. بۇل ورلاردىڭ ۇلتتىق مەنتاليتەتىمەن دە بايلانىستى. ايتالىق، كەيدە ءبىر «اتتان تۇسسە دە ۇزەڭگىدەن تۇسپەي» جالعان نامىسقا باسىپ، قىتايدى حالىقارالىق قىسىم يلىكتىرە المايدى دەگەندى كورسەتكىسى كەلەتىنى. سوعان قاراماستان، قىتايدىڭ رەسمي باسىلىمدارىنىڭ ءبىرى «حالىق گازەتىنىڭ» وتكەن جۇما كۇنى جاريالاعان كولەمدى ساراپتامالىق ماقالاسى، قالاي بولماسىن قىتايدىڭ بۇل تەكە-تىرەستە تاۋى شاعىلا باستاعانىن اڭعارتقانداي بولدى. وندا، قۇراما شتاتىڭ ءوزى ليدەر بولعان حالىقارالىق ساۋدا-ەكونوميكالىق جۇيەنى قالىپتاستىرىپ كەلە جاتقانىن انىق مويىنداعان. دەگەنمەن، حالىقارالىق ەرەجەلەردى ءوزىنىڭ جەكە قۇرالى رەتىندە پايدالانعىسى كەلەتىنىن سىنعا العان.

ساۋدا سوعىسىمەن بىرگە ەكى ەل اراسىنداعى اقپارات سوعىسىندا ەسكەرۋ كەرەك. اقش-قىتاي اراسىنداعى بۇل ساۋدا قاقتىعىسىن ىزدەستىرىپ، ەكى ەلدىڭ ىقپالدى باق وكىلدەرىن شولىپ شىعار بولساڭىز، ءبىر-بىرىنە قارشا بوراتقان ءتۇرلى ساراپتاما، سىن، پىكىر، ايىپتاۋلارعا ۇشىراساسىز. ساۋدا سوعىسىندا كىمنىڭ ايبىنى اسىپ، تۋى جەلبىرەيتىنىن قازىر بولجاۋ ەرتەرەك. سەبەبى، بۇل ساۋدا سوعىسىنىڭ العاشقى راۋندى دەۋگە بولادى.

 “The Qazaq Times”