AQŞ pen Qıtay sauda qaqtığısı uşığa tüsti. Foto: Asia Times.

Qıtay men AQŞ arasındağı sauda-sattıq soğısı uşığa tüsken kezde, AQŞ pen özge memleketter arasındağı sauda janjaldarı birtindep şeşimin taba bastadı. Ötken aptanıñ soñında AQŞ prezidenti Meksikamen jaña sauda kelisimine qol jetkize alğanın mälimdedi. 

Tramp öziniñ Tvitter paraqşasına: «Meksikamen jasalğan kelisim oydağıday boldı. Avtokölik öndiruşiler men fermerlerge qamqorlıq kerek, äytpese kelisim bolmaydı. Kanadanıñ sauda tarifteri men kedergileri tım joğarı. Bwl rette AQŞ-Meksika arasındağı kelisimdi kütetin boladı. Eger kelisimge qol jetkize almasaq, avtokölik önimderine keden salığı engiziletin boladı», – dep jazğan.

Bwl Tramptıñ Europa odağımen jasasqan kelisiminen keyingi tağı bir jetistigi beuge boladı.

Ötken aptada Aq üy Wlttıq ekonomikalıq keñesiniñ direktorı Kadlou birneşe aqparat qwraldarında Qıtayğa eskertu jasap: «Eñ dwrısı prezidenti Tramptı tömen bağalamağandarı dwrıs, jaqın arada Qwrama Ştat al'yans qalıptastıratın boladı, bwl ärine Qıtaydıñ ädiletsiz sauda sayasatına jauap bolmaq», – degen edi. Onıñ aytıp otırğan bwl al'yansı Qıtay birigudi közdeytin EO, Meksika Japoniya jäne Australiyanı (Avstraliya) qamtidı. Eger jaña Soltüstik Amerika erkin sauda kelisimi tabıstı bolatın bolsa bwl qatarğa Kanada da qosılmaq.

Meksikada 1 şildedegi prezident saylauı kezinde Lopes Obrord jeñiske jetti. Ol saylau kezinde AQŞ-qa qatañ sayasat wstanatın bolıp köringenimen, sarapşılar Obrord prezident bolğannan keyin AQŞ-pen baylanıstı jaqsartuğa tırısadı dep boljağan. Äri, bwl boljam alğaşqı adımda tura şığıp otır.

Al, bastapqıda AQŞ-tıñ sauda sayasatına könbeytin köringen Eurodaq ımırağa kele bastadı. Sarapşılar aldağı uaqıtta Japoniya da EO-nıñ izin jalğaydı dep qaraydı. Australiya onsız da AQŞ-tan bas tartpaytın adal serigi. Eger bwğan Kanada men Meksikanı qosatın bolsañız şınında AQŞ-tıñ ülken al'yansqa ie bolğanın bayqaysız.

Onı bılay aşalap ayta keteyik – Tramp barlıq köpjaqtı kelisimderdi qayırıp qoyıp, jeke-jeke kelisimder jasastı. Joğarıda atalğan elder men öñirler jahandıq narıqtıñ 70 payızın ieleydi. Al, köp jıldar boyı Qıtay ırğın paydağa kenelip kelgen Düniejüzilik sauda wyımınıñ aldağı märtebesi kümändi. Bwdan kelip şığatın tüyin – Qıtay AQŞ-pen sauda soğısı kezinde oqşaulanıp, jaña sındarğa tap kelui mümkin.

Qwrama Ştat pen japon sauda ministrleriniñ sauda kelissöz raundı jwma küni bir märesine jetip toqtadı. Taraptar avtokölikterge salınatın salıq pen auıl şaruaşılıq önimderinde ğana söz birligine kele almadı. Alayda, Qıtay mäselesi twrğısınan, AQŞ pen Japon ükimetteri jahandıq ekonomikalıq mäselelerde bir-birin qoldaytını anıq bola tüsti. Aytalıq, ädiletsiz sauda sayasatın joyu jäne ziyatkerlik menşik qwqığı mäselesinde közqarastarı ortaq, tili bir. Japoniyanıñ ıqpaldı basılımdarı EO-nı qamtığan «Qıtaydı qorşau jelisi» deytin jaña josparlardı köptep talqılay bastadı.

Desek te, älemdi jalınımen şarpıp ketui mümkin sauda soğısı mäselesiniñ tağı bir qırınan alıp qaramay bolmaydı. Qazir Qıtay özine töngen qısımdarğa qaramastan maydanında tabandap twratının anıq bayqattı. Bwl orlardıñ wlttıq mentalitetimen de baylanıstı. Aytalıq, keyde bir «attan tüsse de üzeñgiden tüspey» jalğan namısqa basıp, Qıtaydı halıqaralıq qısım iliktire almaydı degendi körsetkisi keletini. Soğan qaramastan, Qıtaydıñ resmi basılımdarınıñ biri «Halıq gazetiniñ» ötken jwma küni jariyalağan kölemdi saraptamalıq maqalası, qalay bolmasın Qıtaydıñ bwl teke-tireste tauı şağıla bastağanın añğartqanday boldı. Onda, Qwrama Ştatıñ özi lider bolğan halıqaralıq sauda-ekonomikalıq jüyeni qalıptastırıp kele jatqanın anıq moyındağan. Degenmen, halıqaralıq erejelerdi öziniñ jeke qwralı retinde paydalanğısı keletinin sınğa alğan.

Sauda soğısımen birge eki el arasındağı aqparat soğısında eskeru kerek. AQŞ-Qıtay arasındağı bwl sauda qaqtığısın izdestirip, eki eldiñ ıqpaldı BAQ ökilderin şolıp şığar bolsañız, bir-birine qarşa boratqan türli saraptama, sın, pikir, ayıptaularğa wşırasasız. Sauda soğısında kimniñ aybını asıp, tuı jelbireytinin qazir boljau erterek. Sebebi, bwl sauda soğısınıñ alğaşqı raundı deuge boladı.

 “The Qazaq Times”