ۇرەي قۋانىشىنا جاسىرىنعان الەم ەكونوميكاسى قانداي كۇيدە؟

سوڭعى داعدارىستان كەيىن الەم ەكونوميكاسىندا ءوسۋ بايقالدى. اقش، قىتاي جانە ەۋروپا ەكونوميكاسىنىڭ كورسەتكىشتەرى وسىنى ايعاقتايدى. حالىقارالىق ۆاليۋتا قورىنىڭ بەرگەن مالىمەتىنە قاراعاندا بيىل جانە 2019 جىلدا دا بۇل ءوسۋ كورسەتكىشتەرى جالعاسادى دەلىنگەن. دەگەنمەن، اتالعان مالىمەتتە ۇلىبريتانيادا ەكونوميكالىق جاعداي تومەندەۋى مۇمكىن دەگەن بولجامدى دا ايتتى. ونى اتالعان ەلدىڭ ەو-دان شىعۋىمەن بايلانىستىرادى. دەگەنمەن، الەم ەلدەرىنىڭ ەكونوميكاسىندا بۇل قۋانىش قانشالىق ۇزاققا جالعاسۋى مۇمكىن، بۇل تۋرالى BBC ونلاين قىزمەتى ساراپتاپ كورىپتى.

داۆوستاعى فورۋمعا قاتىسۋشىلار كەزەكتى جينالىستىڭ وپتيميستىك كۇيدە وتكەنىنە كوبىرەك نازار اۋدارىپتى. ترانسۇلتتىق كومپانيا جەتەكشىلەرىنىڭ باسىم كوبى الەم ەكونوميكاسىنىڭ جالعاستى وسەتىنىنە سەنىم ءبىلدىرىپ وتىر. بۇنى «سينحروندىق ءوسۋ» پرينتسيپىنە سالۋعا بولاتىنداي. ايتالىق، سوڭعى جىلداردا اقش-تاعى ەكونوميكالىق وسىمگە ەۋروپاداعى ءتۇرلى پروبلەمالار كەدەرگى بولعانى بايقالادى. ال، ەندى ۇندىستانداعى وپتيميستىك جاعداي، بۇل ەلدىڭ قىتايعا دەگەن قارىزى ارتىپ كەتپەي مە دەگەن قورقىنىشىن سەيىلتتى. دەگەنمەن سوڭعى جاقسى جاڭالىقتار جاھان ەكونوميكاسىنىڭ بارلىق لوكوموتيۆتەرىنە ءتان.

سونىمەن جاھاندىق ەكونوميكانىڭ جۇرت قۋانارلىق كۇيى كوپتەگەن ەلدەردى ۇمىتتەندىردى . سولاي دەسەك تە، بۇل كورسەتكىشتەر ءبىز كۇتكەن كورسەتكىش پە، الدە داۋىل الدىنداعى تىنىشتىق پا؟

حۆق-نىڭ ەسەبىنە قاراعاندا، وتكەن جىلى دامۋشى ەلدەردىڭ ۇشتەن بىرىندە حالىقتىڭ جان باسىنا شاققانداعى كىرىسى تومەندەگەن. كوپتەگەن ەلدەردى تاپقان كىرىستەرىنىڭ تەڭسىزدىگى الاڭداتىپ وتىر. الەمدىك ورتالىق بانكتەر 2008 جىلى باستالعان ەكونوميكانى ىنتالاندىرۋ باعدارلامالارىن اقىرىنداپ توقتاتا باستادى. ەكونوميكانى ىنتالاندىرۋعا بەرىلگەن ءجۇز ميللياردتاعان قارجى سارقىلا باستادى. ورتالىق بانكتەر ءوزىنىڭ بارلىق قۋاتىن داعدارىستى شەشۋگە جۇمساعاندا ءبىز داعدارىستىڭ قانشالىقتى سالماقتى ەكەنىن بايقاعانداي بولدىق.

2014 جىلى اقش-تىڭ فەدەرالدىق رەزەرۆ جۇيەسى قارجىلىق دەمەۋدى قىسقارتۋ تۋرالى ەسكەرتۋ جاساي باستاعاندا، جاپونيا ورتالىق بانكتەرى كەرىسىنشە ەكونوميكالىق اكتيۆتەردى قولداۋعا ءوتتى.  ال 2015 جىلى اقش 2006 جىلدان بەرى العاش رەت نەگىزگى ستاۆكالاردى كوتەرگەنىن جاريالاسا، ەۋروپاداعى ورتالىق بانك ونىڭ كەرىسىنشە ستاۆكالارىن تومەندەتىپ، بيزنەستى جانە ۇكىمەتتى قولداۋ ءۇشىن ميللياردتاعان ەۋرو قارجىلىق اكتيۆتەردى سالۋ جونىندەگى باعدارلاماسىن ۇزارتا ءتۇستى. قازىر بۇل ءۇش ەلدىڭ ورتالىق قارجى سالالارى اراسىندا قايشىلىقتار قالىپتاستى دا، سونى ءبىر جاقتى ەتۋ ءۇشىن كەلىسسوزدەرگە كەلۋىنە تۋرا كەلىپ وتىر.

الداعى ۋاقىتتا ەكونوميكانىڭ ءوسۋىن جەبەۋ ءۇشىن قارجىلىق دەمەۋلەر بىردەن توقتاپ قالماسا دا، ورتالىق بانكتەر بۇل ساياساتىن وزگەرتۋ تۋرالى ويلاسۋدا. مۇنداي جاعدايدا دامۋشى ەلدەردىڭ شىنايى قۇرىلىمدىق ماسەلەلەرىن انىقتاپ بىلۋىمىزگە تۋرا كەلەدى. بيزنەستى دامىتۋ ءۇشىن سالىنعان كوپ مولشەردەگى ينۆەستيتسيا ءوندىرىس قۋاتىن كەمىتتى، تەك ول عانا ەمەس ايلىق كىرىستەر تومەندەپ، دامۋشى ەلدەردەگى ميلليونداعان حالىقتىڭ كىرىسى ازايدى.

دەمەك، وسى ۇزاق سونار بايانداۋلاردان، تۇسىنۋگە قيىن الايدا ماڭىزدى مىسالداردان تۇسىنەرىمىز، قازىرگى كەزدەگى الەم ەكونوميكاسىنىڭ جاقسى كورسەتكىشى - ورتالىق بانكتەردەن شىققان «اقشا سەلىنىڭ» شاراپاتى. الداعى ۋاقىتتا بۇل «اقشا سەلى» توقتايدى، الەم ەكونوميكاسى ارى قاراي نەنىڭ كومەگىمەن دامىماق؟! سوندىقتان ساراپشىلار ءار ەلدىڭ ۇكىمەتتەرىنە ءوز ەلىندەگى شىنايى شارت-جاعدايعا قاراي وتىرىپ، ەكونوميكالىق ساياسات ءتۇزۋدى ەسكەرتەدى.

“The Qazaq Times”